Bestaat Echelon nu wel of niet? Zo nu en dan trekt iemand het bestaan
van het wereldwijde afluisternetwerk van de National Security Agency in
twijfel. Meestal een slecht geïnformeerde journalist die Echelon na een
paar uur surfen afdoet als de op hol geslagen fantasie van mensen die
lijden aan samenzweringsdenken.

Een onderzoekscommissie van het Europese Parlement gaat ervan uit dat
Echelon wel bestaat, maar dat het spionagenetwerk minder gevaarlijk is
dan vaak wordt gezegd. In een voorlopig rapport concludeert de
commissie, die bestaat uit 33 Europarlementariërs onder wie de
Nederlandse Elly Plooij-Van Gorsel (VVD), dat de National Security Agency niet in staat is om alle communicatie af te luisteren. De NSA, die samen met geheime
diensten in Engeland, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland
verantwoordelijk is voor Echelon, moet zich noodgedwongen beperken tot
het onderscheppen van telefoongesprekken, faxen, telexberichten en
e-mails die via satellieten worden verzonden. ``However, only a very
small proportion of communications makes use of satellites. This means
that the majority of communications cannot be intercepted by earth
stations, but only by tapping cables and intercepting radio signals.''
En tot communicatie via de radio en kabels heeft Echelon slechts in
beperkte mate toegang, aldus het voorlopige rapport. De NSA luistert
niet met onderzeeboten de kabels af, stelt de commissie. ``In your
rapporteur's view, the use of submarines for the routine surveillance of
international telephone traffic can be ruled out.''

Maar is dat wel zo? De Wall Street Journal berichtte op
23 mei jl. dat de NSA wel degelijk allerlei pogingen onderneemt om
kabels in de oceaan af te tappen. Volgens de directeur Michael Hayden
van de NSA is het aftappen goed mogelijk, maar kost het analyseren van
de gegevens veel moeite. "[T]here's simply too much out there, and it's
too hard to understand", aldus Hayden in de Wall Street Journal.

Of Echelon de privacy van Europese burgers schendt en de
bedrijfsgeheimen van Europese ondernemingen in gevaar brengt, weet de
commissie nog niet. Afluisteren in het kader van public security en
staatsveiligheid is niet in strijd met de Europese privacyrichtlijn. Met
dat argument wordt Engelands betrokkenheid bij het afluistersysteem
gerechtvaardigd.

Al met al is het voorlopige rapport van de Echelon-commissie opvallend
mild en terughoudend. Zo dat zijn omdat de Europese Unie eigenlijk zelf
ook wel zo'n grootschalig afluisternetwerk wil? Op pagina 87 van het 92
pagina's tellende rapport staat dat een gezamenlijk Europees
afluisternetwerk als ``noodzakelijk en onvermijdelijk'' beschouwd moet
worden. ``[T]he development of proper European responsibility in the
field of intelligence collection must be actively considered'', heet het
eufemistisch.

Natuurlijk blijft de privacy van Europese burgers belangrijk, probeert
de Echelon-commissie de lezer gerust te stellen. De Europese plannen
voor een grootschalig afluisternetwerk die al enkele jaren bestaan,
stellen echter niet gerust. Vorige week werd bekend dat de Europese
Raad, samengesteld uit de staatshoofden en regeringsleiders van de
vijftien lidstaten van de Europese Unie, wil dat alle
telefoongesprekken, e-mails, surfsessies en andere vormen van
communicatie zeven jaar lang wordt bewaard. Dit gaat onherroepelijk ten
koste van de privacy. De Europese Raad voor Justitie en Binnenlandse
Zaken (JBZ-Raad) heeft dan ook al een beroep gedaan op de Europese
Commissie om de Europese privacyregels te versoepelen.