Het illegaal downloaden is een zware slag toegebracht. Tenminste, dat stelt Stichting Brein en dat vertellen de media aan ons. De Zweedse beheerders van de Pirate Bay zijn door een Nederlandse rechtbank bij verstek gesommeerd op straffe van een forse dwangsom de site voor Nederlanders af te sluiten.

Bij verstek? Ja, de gedaagden wisten niet tijdig dat de zaak diende, zeggen ze. Stichting Brein meldt niet dat de beheerders van de site niet op kwamen dagen. Misschien wisten ze het echt niet. In civiele procedures wordt er niet altijd evenveel moeite gedaan om de gedaagde van de zitting op de hoogte te stellen. De eiser moet de gedaagde op de hoogte stellen van een rechtszaak en daarbij is opzettelijke slordigheid soms een heel handige truc. Het is een van de zwakke zaken in ons wetboek dat de 'behoorlijke oproeping' niet heel goed is vastgelegd; een gewone brief is voor de meeste civiele zaken formeel gezien genoeg. Het is bijvoorbeeld geen vereiste dat een opgeroepene bevestigt dat hij komt. Nu zegt Stichting Brein dat het gemaild, getwittert en gefacebooked heeft. En dat haar logs laten zien dat vanaf een IP-adres dat iets te maken kan hebben met de gedaagden, gekeken is op een website van Stichting Brein. Dat is kennelijk voor de Amsterdamse rechtbank voldoende.

Maar als de gedaagde de oproep niet opmerkt (spamfilters anyone?), of terzijde schuift omdat hij er niets mee te maken heeft? Dan gaat de zaak gewoon door en wint de eiser vrijwel altijd. De eiser is er dus bij gebaat dat de gedaagde niet ter zitting komt en kan dat zelf sturen. En dat is hier gebeurd.

De veroordeelden hebben aangekondigd tegen de gang van zaken in beroep te gaan, zodra ze een jurist kunnen vinden die dit gratis wil doen. De kans op succes is erg groot - het recht op hoor- en wederhoor is al in heel veel zaken voldoende geweest om vonnissen-bij-verstek te herroepen. Ook het accepteren van twitter of e-mail als instrument om een dagvaarding over te brengen zal waarschijnlijk niet op de waardering van een hogere rechter kunnen rekenen.

Maar voorlopig heeft Stichting Brein gewonnen: de burgers zijn er weer eens op gewezen dat auteursrechten niet zomaar geschonden mogen worden. En uiteindelijk is de strijd tegen 'internetpiraterij' een mediaoorlog - een uitspraak die juridisch vrijwel geen waarde heeft wordt als succes gepresenteerd en alle media brouwen dat gedachteloos na. Hierin past de nepclaim van Stichting Brein aangevallen te zijn door hackers ook prima. De Pirate Bay zal hiervan weer aangifte doen, ditmaal wegens smaad. Smaad is strafrecht en de kans dat deze zaak ontvankelijk zal zijn lijkt mij gering. De juristen van Brein zijn duidelijk gewiekster dan de beheerders van de Pirate Bay. Ze kosten een paar stuivers maar dan heb je ook wat. De Stichting Brein heeft aangetoond aan haar opdrachtgevers dat ze het geld waard zijn en kan dus weer een paar jaar verder. Dat is wel wat felicitaties waard - je zult in deze tijd maar werkloos worden.

Verder zijn er in deze zaak alleen maar verliezers.

De rechtbank heeft aanzien verloren door een uitspraak te doen die in de samenleving zeer weinig draagvlak heeft. Afgezien van een handvol zonderlingen zijn de enige mensen die nooit iets illegaals downloaden mensen die niets kunnen met een computer. In een democratie zal uiteindelijk de wens van de overgrote meerderheid prevaleren, zeker als de enige belangen die geschaad worden vermeende commerciële belangen zijn. Vermeende belangen? Ja, ze zijn beargumenteerd maar niet bewezen. Bij lange na niet.

De volgende verliezer is de politiek. Den Haag denkt nu dat het probleem een tijdje minder groot zal zijn en zal nog langer de wetsvoorstellen laten dicteren door de lobbyisten van de media-industrie. In een mediaoorlog als deze over een onderwerp dat iedereen raakt, wordt dit veel mensen duidelijk. Deze onthulling van de Haagse werkelijkheid ondergraaft het vertrouwen van de burgers in de politiek nog verder.

De rechtsstaat is door een gelegenheidsuitspraak als deze ook niet bepaald gediend. En dat op verschillende manieren. Bovenal natuurlijk de goedkeuring van dagvaarding via Twitter en e-mail door de eiser. Onbetrouwbare communicatie (naar niet-verifieerbare internetadressen) is onvoldoende voor een zaak met dergelijke consequenties. E-mailadressen die op internet gepubliceerd zijn, zijn spam-magneten, dus de kans dat ze echt in gebruik zijn is klein. En Twitter? Zouden de beheerders van de Pirate Bay followers zijn van de Brein Twitter. Ze hebben maar liefst twintig followers, en daar zitten onze Zweedse vrienden vast niet bij, dus ook dat is nogal een loze claim.

Een tweede verlies voor de rechtsstaat: verwijzingen (zoals de veroordeelde partij aanbiedt) vormen de essentie van Internet. Als deze uitspraak en eerdere vergelijkbare uitspraken overeind blijven, wordt Internet uiteindelijk zelf verboden. De uitspraak zal dus ook geen stand kunnen houden.

Ten derde: de rechtsongelijkheid. Brein richt zich op de grote overtreders en dat is vanuit hun optiek natuurlijk valide. Wat kan Stichting Brein met mensen die met wat slimmere queries in een zoekmachine open directories met mp3s, iso's en dvd-rips vinden en ze vervolgens leeglepelen? Google sommeren te stoppen met de zoekmachine misschien, of die miljarden zoekresultaten eerst verplicht laten controleren? Zo’n rechtsongelijkheid ondergraaft de essentie van de rechtsstaat, dat burgers gelijke rechten hebben, ongeacht hun SQL kennis.

Ten vierde de bewijsvoering. De claim van Brein dat van een IP-adres van de Pirate Bay gekeken zou zijn op een speciale pagina van de Stichting Brein website is door de rechter kritiekloos overgenomen als bewijs dat de gedaagden wisten van de zaak. Een IP-adres in een log - dat is in een behoorlijke forensische bewijsvoering van geen enkele waarde. Spoofing, manipulatie van het serverlog en allerlei andere zaken zouden uitgesloten moeten zijn alvorens dit argument overgenomen kan worden. De rechter toont zich ook hier van haar meest digibete kant.

De meeste schade brengt de uitspraak de samenleving toe met artikel 2.1 van het vonnis, dat stelt dat het valide is de Zweedse beheerders in Nederland voor de rechter te dagen omdat er hier gedownload kan worden. Hier botst ons beperkte nationale recht met veel grotere belangen; het betekent dat iedere aanbieder van informatie op Internet in ieder ander land aangeklaagd kan worden, als iets daar toevallig niet mag. Onze rechtbank zal dit blijkbaar honoreren en - mits er verdragen voor zijn - actief helpen de sancties uit te voeren. Dus: als de ayatollahs in Teheran vorderen van Nederlandse contentaanbieders die positief zijn over homoseksualiteit onder moslims dat ze IP-adressen uit Iran blokkeren, zal de Nederlandse rechter deze eis in principe steunen. En dit geldt mutatis mutandis voor alle content en alle mogelijke verboden in alle landen wereldwijd. Ik vermoed dat dit niet de bedoeling is van de rechtbank in Amsterdam.

De uitspraak helpt de media-industrie ook al niet: er wordt geen bit minder gedownload. Nu zal het wel tijdelijk enig rendement kunnen hebben maar de voorspelde implosie van het torrentverkeer zal zeker geen permanent karakter hebben. Het aanbod is immers niet verminderd - alleen een zeer vluchtig distributiekanaal is verdwenen. Er wordt uiteindelijk waarschijnlijk zelfs meer gedownload - door alle aandacht weten nog meer mensen wat torrents zijn en hoe ze ze kunnen vinden op het Internet.

Door Peter Rietveld, Senior Security consultant bij Traxion - The Identity Management Specialists -

Vorige columns van Peter