Ict-jurist Arnoud Engelfriet geeft elke week antwoord op een interessante vraag over beveiliging, recht en privacy. Heb jij een vraag? Stuur hem naar juridischevraag@security.nl.

Vraag: Ook het laatste voorstel vanuit het Verenigd Koninkrijk om tot een ordelijke Brexit te komen lijkt te zijn mislukt, las ik. Mag ik dan nog wel persoonsgegevens bij Engelse (of Schotse of Welshe) bedrijven laten verwerken? Immers, zonder regeling is het VK straks gewoon een "derde land" onder de AVG en daar mag je eigenlijk geen persoonsgegevens stallen.

Antwoord: Onder de AVG zijn de regels voor opslag van persoonsgegevens buiten de Europese Economische Ruimte (de EU plus Liechtenstein, Noorwegen en IJsland) erg streng. Het onderliggende argument is dat deze landen geen fatsoenlijke wetgeving rondom persoonsgegevens hebben, en daarom die gegevens van Europese burgers gewoon niet moeten krijgen. Uitzonderingen daargelaten: twaalf landen zijn erkend als adequaat op dit gebied, en Japan is vlakbij erkenning. Met die landen kun je dus gewoon zaken doen rondom persoonsgegevens.

Voor andere landen ligt het ingewikkelder. Hoofdstuk V van de AVG noemt vele opties, maar de eisen zijn behoorlijk streng. Praktisch gezien zijn er twee werkbare opties: de uitdrukkelijke specifieke toestemming van de betrokken personen, en de zogeheten modelclausules als basis voor een overeenkomst met je Engelse bedrijf.

Toestemming. Artikel 49 AVG biedt deze optie, maar kleedt ‘m zo zwaar in dat het eigenlijk niets oplevert:

a) de betrokkene heeft uitdrukkelijk met de voorgestelde doorgifte ingestemd, na te zijn ingelicht over de risico’s die dergelijke doorgiften voor hem kunnen inhouden bij ontstentenis van een adequaatheidsbesluit en van passende waarborgen;

Even voor de duidelijkheid: hier staat niet dat je mag werken met een popup met vinkje "Ik ben akkoord met opslag van mijn gegevens in Londen". Je moet een uitdrukkelijke handeling of verklaring halen en je moet kunnen bewijzen dat je mensen in eenvoudige en duidelijke taal (taalniveau B2, de folder bij de apotheek) hebt uitgelegd wat de risico’s zijn als hun gegevens in Engeland opslaat of een Engelse verwerker er mee aan de slag laat gaan.

Het zou flauw zijn om nu te zeggen, leg zelf maar eens uit wat die risico’s zijn. Maar ingewikkeld is het wel. In de kern komt het erop neer dat je niet kunt voorkomen dat die Engelse bedrijven die je erbij betrekt, andere dingen doen dan van de AVG/GDPR mogen. En dan heb ik het niet alleen over stiekeme toegang door overheidsdiensten zoals MI5 of Special Branch, maar ook over datahandel door die bedrijven zelf. Er is geen fatsoenlijke privacywet daar, dus je weet gewoon niet wat die bedrijven vinden dat legaal is.

Natuurlijk kun je dan zeggen, ik ga een contract met ze maken waarin ik dat gewoon keihard verbied. Dat is juridisch alleen niet genoeg binnen deze optie, je moet nog steeds die voorlichting bieden. En vooral – mijn grootste bezwaar – tegen deze optie: mensen kunnen hun toestemming te allen tijde intrekken. Dat maakt werken op deze basis erg wankel.

Werken met de zogeheten Model Clauses is dan ook volgens mij de enige reële optie. Je maakt dan een speciaal contract waarin in strenge taal (door de EU opgesteld en goedgekeurd) de Engelse partij allerlei plichten opgelegd krijgt over hoe om te gaan met persoonsgegevens, hoe te borgen dat jouw personeel of klanten hun rechten kunnen halen en hoe jij toezicht houdt op wat die Engelsen gaan doen.

Dit voelt als een redelijk papieren exercitie en dat is het natuurlijk ook. Maar het is wel iets om op papier mee verder te kunnen totdat de EU en het VK er werkelijk uit zijn. En dan hopen we maar dat dat binnen een jaar of twee bekeken is, want tegen die tijd zullen de model clauses sneuvelen vermoed ik gezien een rechtszaak van de onvermoeibare Max Schrems die tegen dit soort papieren tijgers ten strijde trekt.

De meer cynisch georiënteerde jurist zal dus zijn klanten eerder een vertrek uit het VK aanraden. Gebruik de model clauses als lapmiddel totdat je de migratie compleet hebt, maar heb een plan om weg te gaan op de kortst mogelijke termijn.

Arnoud Engelfriet is Ict-jurist, gespecialiseerd in internetrecht waar hij zich al sinds 1993 mee bezighoudt. Hij werkt als partner bij juridisch adviesbureau ICTRecht. Zijn site Ius mentis is één van de meest uitgebreide sites van Nederland over internetrecht, techniek en intellectueel eigendom. Hij schreef twee boeken, De wet op internet en Security: Deskundig en praktisch juridisch advies.