image

Wat valt bij particulier cameratoezicht onder de openbare ruimte?

woensdag 21 juli 2021, 10:52 door Arnoud Engelfriet, 20 reacties

Heb jij een interessante vraag op het snijvlak van privacy, cybersecurity en recht? Stuur je vraag naar juridischevraag@security.nl. Elke week geeft ict-jurist Arnoud Engelfriet in deze rubriek antwoord.

Juridische vraag: Recent werd weer gerapporteerd over de politiedatabase Camera in Beeld. De database geeft politie een overzicht van welke camera’s waar hangen en waar zij opnames van maken. De discussie gaat zoals elke keer over de vraag wat je nou wel en niet legaal mag filmen, wat is de "openbare ruimte" in dit verband?

Antwoord: Over het filmen van de openbare weg bij wijze van particulier cameratoezicht wordt al decennia veel geschreven. De teneur daarbij is dat het eigenlijk niet mag, omdat het een overheidstaak is om toezicht te houden op de openbare ruimte.

Dat werd nog een keer bevestigd in 2014 toen het Hof van Justitie oordeelde dat je ook als particulier onder de Wbp (en nu dus AVG) valt wanneer je aangebrachte camera’s op de openbare weg richt. Het argument daarachter was dat je zo zeer in andermans privacy treedt dat je dan gewoon je aan de regels moet houden.

Het Wetboek van Strafrecht verbiedt het met vaste camera's filmen van de openbare weg, maar dat verbod omzeil je door de camera duidelijk aan te kondigen. Dat is in de praktijk zelden een probleem.

De vraag blijft dan, wat is "de openbare weg", "voor het publiek toegankelijke plaatsen" of "openbare ruimte"? De wet is hier niet duidelijk in - sterker nog, de wet kent naast deze drie termen nog een handvol soort van synonieme begrippen.

Als vuistregel kun je aanhouden dat het gaat om plekken waar anderen zonder beperking ook mogen komen. De openbare weg (straten, stoepen en vrij toegankelijke parkeerplaatsen met name) valt er dus sowieso onder, maar jouw voortuin niet.

Iets lastiger ligt het bij vrij toegankelijke privéruimtes, zoals een café of winkel waar het publiek vrij naar binnen mag. Nog een stapje verder is een ruimte die alleen voor leden toegankelijk is, zoals een verenigingslokaal of de galerij van een flat.

Er is geen exacte afbakening van deze term, maar het lijkt mij logisch dat we ook dat nog "openbare ruimte" noemen gezien de strekking en het doel van deze wetgeving. Het gaat er immers om dat anderen niet zomaar bespied worden door particulieren met camera's. Pas als je iemands privéruimte betreedt (mijn huis, mijn achtertuin) dan gaat dat belang minder zwaar wegen en is het logisch dat je je niet meer aan de AVG hoeft te houden.

Arnoud Engelfriet is Ict-jurist, gespecialiseerd in internetrecht waar hij zich al sinds 1993 mee bezighoudt. Hij werkt als partner bij juridisch adviesbureau ICTRecht. Zijn site Ius mentis is één van de meest uitgebreide sites van Nederland over internetrecht, techniek en intellectueel eigendom. Hij schreef twee boeken, De wet op internet en Security: Deskundig en praktisch juridisch advies.

Reacties (20)
21-07-2021, 11:07 door Anoniem
Ik ben wel nieuwsgierig wat dit betekent voor het gebruik van deurbelcamera's. De meeste bewoners plaatsen die naast de voordeur, direct gericht op de voortuin en vaak ook (op de achtergrond) de openbare weg. Zonder verdere aankondiging. Inmiddels herken ik ze van een afstandje (vooral de Ring deurbellen), maar ontlopen kun je ze eigenlijk niet. Waarschijnlijk registreren ze alleen (bij) beweging, maar toch, iedere passant wordt zo gefilmd.
21-07-2021, 11:35 door Anoniem
Ok stel dat ik in de bouw werk en wil mijn werknemers in de gaten houden omdat ik meerdere bouw projecten heb draaien. Dit zijn veel buitenlanders en werken met mijn gereedschap.

1 Gereedschap is enorm kostbaar zeker professioneel een zaagtafel is bv al 1000 euro
2 Ik wil zeker weten dat er geen rare dingen gebeuren, ik zit niet op dronken mensen te wachten die onveilig werken

Stel dat ik dan in die huizen cameras die snachts ook kunnen opnemen op hang en een bordje plaatst hier wordt gefilmd ben ik er dan klaar mee?

Of moet ik ze dan ook een verklaring o.i.d laten tekenen?

Of mag dit überhaupt niet? Ik zit te zoeken naar mogelijkheden.
21-07-2021, 13:20 door Anoniem
In onze stad werden binnen twee jaar tijd 70 auto's in brand gestoken. De daders zijn nooit gepakt of door Justitie vervolgd. Sinds ik camera bewaking heb ingesteld en dit van te voren heb aangekondigd met een bordje, slaap ik een stuk rustiger. Van mij mag de AVG ingedeeld worden als de zoveelste zinloze wetgeving die uit ambtenarenkamertjes zijn geproduceerd.
21-07-2021, 13:23 door Anoniem
Door Anoniem: Ik ben wel nieuwsgierig wat dit betekent voor het gebruik van deurbelcamera's. De meeste bewoners plaatsen die naast de voordeur, direct gericht op de voortuin en vaak ook (op de achtergrond) de openbare weg. Zonder verdere aankondiging. Inmiddels herken ik ze van een afstandje (vooral de Ring deurbellen), maar ontlopen kun je ze eigenlijk niet. Waarschijnlijk registreren ze alleen (bij) beweging, maar toch, iedere passant wordt zo gefilmd.
Laten we daarom maar alle fotocamera's en foto's gaan weggooien, want dat mag niet hoor, die vakantiekiekjes!
21-07-2021, 13:46 door Anoniem
Door Anoniem: In onze stad werden binnen twee jaar tijd 70 auto's in brand gestoken. De daders zijn nooit gepakt of door Justitie vervolgd. Sinds ik camera bewaking heb ingesteld en dit van te voren heb aangekondigd met een bordje, slaap ik een stuk rustiger.
Een goede nachtrust is belangeijk, maar is er sinds het ophanggen van de camereabewaking nog een autobrand geweest.
Van mij mag de AVG ingedeeld worden als de zoveelste zinloze wetgeving die uit ambtenarenkamertjes zijn geproduceerd.
De regels omtrent het filmen van de openbare weg staan los van de AVG.
21-07-2021, 14:43 door Anoniem
@Arnoud,

Maar een melding doen bij de politie, van inbreuk op de privacy gaat niet. De politie verwijst door naar de Autoriteit Persoonsgegevens. Het standpunt van de Nederlandse Autoriteit Persoonsgegevens is dan ook: "burgers mogen een camera alleen ophangen als die buurtgenoten, hun bezittingen, óf de openbare weg niet filmt". Wel stelt de privacy toezichthouder dat 'enige overlap soms onvermijdelijk is'. Dat geeft enige hoop. Op de website van het AP staat een stappenplan voor dit soort situaties wat neerkomt op:
1. Ga in gesprek
2. Vraag bemiddeling
3. Neem Juridische stappen

Pardon... een Autoriteit Persoonsgegevens die in dit soort gevallen niet handhaaft maar burgers opscheept met een stappenplan en afsluit met; "neem zelf juridische stappen".

Kortom juridische prietpraat.. van Politie en het AP

De Autoriteit Persoonsgegevens kan nog hoop leren van hun Belgische collega toezichthouder de GegevensBeschermingsAutoriteit. In november 2020 heeft de GegevensBeschermingsAutoriteit de eerste AVG boete aan particulieren voor onterecht cameratoezicht uitgedeeld. Daar kreeg een Belg een boete van 1500 euro omdat het aan zijn huis beveiligingscamera's had geïnstalleerd die de buren filmden.

Bron: https://www.gegevensbeschermingsautoriteit.be/burger/de-gba-legt-een-boete-op-voor-de-onrechtmatige-verwerking-bewakingscamerabeelden.
21-07-2021, 14:56 door Anoniem
Door Anoniem: In onze stad werden binnen twee jaar tijd 70 auto's in brand gestoken. De daders zijn nooit gepakt of door Justitie vervolgd. Sinds ik camera bewaking heb ingesteld en dit van te voren heb aangekondigd met een bordje, slaap ik een stuk rustiger. Van mij mag de AVG ingedeeld worden als de zoveelste zinloze wetgeving die uit ambtenarenkamertjes zijn geproduceerd.

Je geeft in een paar zinnen prachtig weer waarom deze wetgeving zo nodig is. Naar aanleiding van een lopende zaak voel je je onveilig. Met de plaatsing van camera's doe je effectief weinig aan het probleem, maar voel je je beter. Ervan uitgaande dat deze camera's op de openbare weg gericht zijn wordt wel structureel de handel en wandel van je buren vastgelegd voor jouw fictieve veiligheidsgevoel.

Daarom is er wetgeving die ervoor zorgt dat je alleen op je eigen terrein mag filmen. Jouw terrein, jouw gevoel, niets aan de hand. Zodra je je met anderen op openbaar terrein gaat bemoeien wordt het een andere zaak. In een samenleving zal je niet alleen met je eigen overwegingen rekening kunnen houden en daar is wetgeving voor.
21-07-2021, 14:57 door Anoniem
Door Anoniem:
Door Anoniem: Ik ben wel nieuwsgierig wat dit betekent voor het gebruik van deurbelcamera's. De meeste bewoners plaatsen die naast de voordeur, direct gericht op de voortuin en vaak ook (op de achtergrond) de openbare weg. Zonder verdere aankondiging. Inmiddels herken ik ze van een afstandje (vooral de Ring deurbellen), maar ontlopen kun je ze eigenlijk niet. Waarschijnlijk registreren ze alleen (bij) beweging, maar toch, iedere passant wordt zo gefilmd.
Laten we daarom maar alle fotocamera's en foto's gaan weggooien, want dat mag niet hoor, die vakantiekiekjes!

Er wordt onderscheid gemaakt tussen een vaste camera en eentje die je vasthoudt, dus die insteek staat al gelijk vol water.
21-07-2021, 15:10 door Anoniem
Door Anoniem: Ok stel dat ik in de bouw werk en wil mijn werknemers in de gaten houden omdat ik meerdere bouw projecten heb draaien. Dit zijn veel buitenlanders en werken met mijn gereedschap.

1 Gereedschap is enorm kostbaar zeker professioneel een zaagtafel is bv al 1000 euro
2 Ik wil zeker weten dat er geen rare dingen gebeuren, ik zit niet op dronken mensen te wachten die onveilig werken

Stel dat ik dan in die huizen cameras die snachts ook kunnen opnemen op hang en een bordje plaatst hier wordt gefilmd ben ik er dan klaar mee?

Of moet ik ze dan ook een verklaring o.i.d laten tekenen?

Of mag dit überhaupt niet? Ik zit te zoeken naar mogelijkheden.

Werknemers filmen mag niet zomaar. Je zult dus eerder moeten denken aan andere maatregelen als het registreren van gereedschap of het aanstellen van opzichters. Kan het echt niet anders dan zul je dat goed moeten onderbouwen en dat betekent een gedegen en schriftelijke evaluatie. Daarin onderbouw je de noodzaak en met welke andere maatregelen het toezicht gecombineerd wordt. Als er een ondernemingsraad is moet die akkoord gaan. Met zomaar roepen dat je het nodig vindt kom je er niet.

Daarnaast krijg je te maken met allerlei verplichtingen op vlak van dataretentie, -verwijderen, recht op inzage en meer. Je zult veel moeite moeten doen om op dat vlak aan de wetgeving te voldoen en de kosten en verantwoordelijkheid liggen daarbij bij jou. Je zult dit niet alleen moeten doen, maar ook kunnen aantonen in de vorm van rapportages en

Dat is nog los van of je je moet afvragen hoe effectief cameratoezicht echt zal zijn. Zeker op bouwplaatsen kan je niet overal camera's ophangen en oneerlijk gespuis vezint altijd wel een truc. Iets waterdicht maken is altijd moeilijker dan ergens een gaatje vinden. Dan zijn methodes als registratie en toezicht toch echt een stuk effectiever, en zonder allerlei administratieve verplichtingen waarschijnlijk ook een stuk goedkoper.
21-07-2021, 15:12 door Anoniem
Door Anoniem:
Stel dat ik dan in die huizen cameras die snachts ook kunnen opnemen op hang en een bordje plaatst hier wordt gefilmd ben ik er dan klaar mee?

's Nachts kan je prima camera's in huizen ophangen, als dan niemand aan het werk zou moeten zijn, en zolang je dus de openbare ruimte niet filmt. Onder werktijd, als je medewerkers in die huizen rondlopen, mag je daar niet zomaar mee filmen.
21-07-2021, 18:56 door Anoniem
Typisch geval van scopecreep denken.

De AVG gaat helemaal niet over wat je wel of niet mag filmen.
De AVG gaat over welke gegevens je wel/niet geautomatiseerd mag verwerken (incl archiefvorming). Artikel 2 lid 1.
Een filmpje maken is op zich zelf géén geautomatiseerde verwerking. Dat is er pas als je er een informatiesysteem aan koppelt.

Dan nog. Als je filmt voor alleen jouw huiselijk gebruik. Ook dan val je niet onder de AVG. Artikel 2 lid 2c. Als de deurbelcamera via internet is gekoppeld, dan gaat mijn argument waarschijnlijk niet meer op. Dan komt het in een geautomatiseerd systeem waar een ander (de leverancier) andere dingen kan doen die wél in strijd is met bescherming persoonlijke levenssfeer.

Als de politie vervolgens weet dat jij een camera hebt staan die dingen zou kunnen filmen op een plaats en tijd waar een misdrijf heeft plaatsgevonden, dan mag de politie de beelden niet alleen opvragen, maar zelfs vorderen. Ook dit is uitgesloten van de AVG. Artikel 2 lid 2d. (er is wel andere, strengere wetgeving voor de politie/opsporing die wel opsporing mogelijk maakt en vervolgens hogere eisen stelt aan de bescherming van die gegevens).


Zie AVG
Artikel 2 Materieel toepassingsgebied
1. Deze verordening is van toepassing op de geheel of gedeeltelijk geautomatiseerde verwerking, alsmede op de verwerking van persoonsgegevens die in een bestand zijn opgenomen of die bestemd zijn om daarin te worden opgenomen.

2. Deze verordening is niet van toepassing op de verwerking van persoonsgegevens:
- a) in het kader van activiteiten die buiten de werkingssfeer van het Unierecht vallen;
- b) door de lidstaten bij de uitvoering van activiteiten die binnen de werkingssfeer van titel V, hoofdstuk 2, VEU vallen;
- c) door een natuurlijke persoon bij de uitoefening van een zuiver persoonlijke of huishoudelijke activiteit;
- d) door de bevoegde autoriteiten met het oog op de voorkoming, het onderzoek, de opsporing en de vervolging van strafbare feiten of de tenuitvoerlegging van straffen, met inbegrip van de bescherming tegen en de voorkoming van gevaren voor de openbare veiligheid.
22-07-2021, 07:33 door Anoniem
Door Anoniem:
Door Anoniem: Ik ben wel nieuwsgierig wat dit betekent voor het gebruik van deurbelcamera's. [..]
Laten we daarom maar alle fotocamera's en foto's gaan weggooien, want dat mag niet hoor, die vakantiekiekjes!

Nou, daar zeg je wat. Pas op in Dubai bijvoorbeeld. Daar mag je geen mensen filmen en dat vervolgens online zetten (snapchat, instagram, facebook etc). Daar staat een gevangenisstraf op.
22-07-2021, 09:06 door Arnoud Engelfriet
Door Anoniem: De AVG gaat over welke gegevens je wel/niet geautomatiseerd mag verwerken (incl archiefvorming). Artikel 2 lid 1.
Een filmpje maken is op zich zelf géén geautomatiseerde verwerking. Dat is er pas als je er een informatiesysteem aan koppelt.
Dit is juridisch onjuist, tenzij je het hebt over een ouderwetse analoge camera die beeld op film vastlegt met een chemisch proces. Een digitale camera verwerkt bij het opnemen al persoonsgegevens langs elektronische weg. Het enkele hanteren van een elektronisch apparaat maakt dat je onder AVG valt.
Dan nog. Als je filmt voor alleen jouw huiselijk gebruik. Ook dan val je niet onder de AVG. Artikel 2 lid 2c.
In het door mij aangehaalde Rynes arrest zegt het Hof van Justitie dat het géén huiselijk gebruik is als de beelden (mede) de openbare weg betreffen.
22-07-2021, 12:14 door Anoniem
Door Anoniem: Ok stel dat ik in de bouw werk en wil mijn werknemers in de gaten houden omdat ik meerdere bouw projecten heb draaien. Dit zijn veel buitenlanders en werken met mijn gereedschap.

1 Gereedschap is enorm kostbaar zeker professioneel een zaagtafel is bv al 1000 euro
2 Ik wil zeker weten dat er geen rare dingen gebeuren, ik zit niet op dronken mensen te wachten die onveilig werken

Stel dat ik dan in die huizen cameras die snachts ook kunnen opnemen op hang en een bordje plaatst hier wordt gefilmd ben ik er dan klaar mee?

Of moet ik ze dan ook een verklaring o.i.d laten tekenen?

Of mag dit überhaupt niet? Ik zit te zoeken naar mogelijkheden.

Consulteer een jurist die gespecialiseerd is in privacyrecht.

Dit artikel gaat over camera's van particulieren die de openbare ruimte filmen. Jouw vraag gaat over bedrijfsmatig cameratoezicht in besloten ruimtes (het bouwterrein is - al dan niet tijdelijk - een afgesloten ruimte). Totaal andere context dus.
22-07-2021, 12:16 door Anoniem
Door Anoniem:
Door Anoniem: Ik ben wel nieuwsgierig wat dit betekent voor het gebruik van deurbelcamera's. De meeste bewoners plaatsen die naast de voordeur, direct gericht op de voortuin en vaak ook (op de achtergrond) de openbare weg. Zonder verdere aankondiging. Inmiddels herken ik ze van een afstandje (vooral de Ring deurbellen), maar ontlopen kun je ze eigenlijk niet. Waarschijnlijk registreren ze alleen (bij) beweging, maar toch, iedere passant wordt zo gefilmd.
Laten we daarom maar alle fotocamera's en foto's gaan weggooien, want dat mag niet hoor, die vakantiekiekjes!
In het antwoord van Arnoud staat duidelijk dat het betrekking heeft op 'vast opgestelde' camera' s. Alles wat jij hier noemt valt daar niet onder. Weggooien is dus niet nodig en je mag nog gewoon je vakantiekiekjes maken.
22-07-2021, 15:14 door Anoniem
Door Arnoud Engelfriet:
Door Anoniem: De AVG gaat over welke gegevens je wel/niet geautomatiseerd mag verwerken (incl archiefvorming). Artikel 2 lid 1.
Een filmpje maken is op zich zelf géén geautomatiseerde verwerking. Dat is er pas als je er een informatiesysteem aan koppelt.
Dit is juridisch onjuist, tenzij je het hebt over een ouderwetse analoge camera die beeld op film vastlegt met een chemisch proces. Een digitale camera verwerkt bij het opnemen al persoonsgegevens langs elektronische weg. Het enkele hanteren van een elektronisch apparaat maakt dat je onder AVG valt.
Zo zie je maar hoe belachelijk die AVG is! Een wet zou technologie-neutraal moeten zijn. Of een foto nou met een chemisch proces op een stuk plastic staat of met een electronisch proces op een geheugenkaartje dat zou de wetgever niet moeten boeien.
23-07-2021, 12:36 door Anoniem
LOL

De teneur daarbij is dat het eigenlijk niet mag, omdat het een overheidstaak is om toezicht te houden op de openbare ruimte.

gov: knock knock
pub: who's there?
gov: *face slaps public*
gov: WE ASK ZE QUESTIONZ
25-07-2021, 17:01 door Anoniem
M.b.t. die camera's in de bouw, aan beide anonieme reageerders.

Hartelijk dank voor uw toelichting.
27-07-2021, 18:32 door Anoniem
Door Arnoud Engelfriet:
Door Anoniem: De AVG gaat over welke gegevens je wel/niet geautomatiseerd mag verwerken (incl archiefvorming). Artikel 2 lid 1.
Een filmpje maken is op zich zelf géén geautomatiseerde verwerking. Dat is er pas als je er een informatiesysteem aan koppelt.
Dit is juridisch onjuist, tenzij je het hebt over een ouderwetse analoge camera die beeld op film vastlegt met een chemisch proces. Een digitale camera verwerkt bij het opnemen al persoonsgegevens langs elektronische weg. Het enkele hanteren van een elektronisch apparaat maakt dat je onder AVG valt.
Dan nog. Als je filmt voor alleen jouw huiselijk gebruik. Ook dan val je niet onder de AVG. Artikel 2 lid 2c.
In het door mij aangehaalde Rynes arrest zegt het Hof van Justitie dat het géén huiselijk gebruik is als de beelden (mede) de openbare weg betreffen.

Beste Arnoud,

Lang weekeind weg geweest. Anders had ik wel eerder gereageerd.
Ik besef dat ik geen jurist ben. Ik besef ook dat een rechter niet (altijd) voldoende IT kennis heeft om de nuances goed te kunnen beoordelen (en toch een oordeel over een specifieke zaak moet geven).
Ik wil het graag beleefd met je oneens zijn.

Ad argument 1. Wel/niet geautomatiseerde verweking.

Het feit dat er een processor in een apparaat zit houdt niet in dat er sprake is van geautomatiseerde verwerking. De processor doet namelijk niet iets tav geautomatiseerde verwerking.

Ik lees vooral ook steeds de toelichting op de AVG. Daarin zie ik zorg omtrent de vrije levenssfeer van individuen die door geautomatiseerde verwerking, door mogelijk koppelingen tussen systemen onder druk komt.

Het opnemen van beelden die niet via internet of enig ander netwerk wordt verstuurd levert absoluut geen risico op voor natuurlijke personen die op de beelden staan. Het is namelijk géén geautomatiseerde verwerking. En het is ook niet bedoeld om later te worden gebruikt voor geautomatiseerde verwerking. En dan heeft de opgenomen natuurlijke persoon géén belang.

Nu snap ik dat deurbellen veelal via internet worden gekoppeld aan de fabrikant van die deurbellen. Onderdeel van het verdienmodel van de fabrikant? Een andere reden? In ieder geval gaat dan mijn verhaal niet op.

Ad argument 2: huiselijk gebruik.

Ik ken niet het Rynes arrest. Natuurlijk buig ik me voor de Hoge raad.
Dan nog. Elke situatie is anders. Ik kan me voorstellen dat het Hynes arrest in gaat op een geval van een aan internet en aan de fabrikant gekoppelde camera die volgens verdediging uitsluitend huiselijk wordt gebruikt. Ook ik zou oordelen dat de eindgebruiker dan wel een huiselijk gebruiker is, maar de gekoopelde fabrikant is dat zeker niet.
Wat ik me ook kan voorstellen is dat het plaatsen van camera's op zichzelf al een inbreuk zijn op de gevoelswaarde van individuele vrijheid. Dan een tegen argument: Maar dat zou dan ook zo zijn als ik een dummy camera plaats.

samenvattend
Ik zie vooral doelstellingen die ik allemaal onderschrijf.
Ik zie heel veel regeltjes die de doelstellingen moeten ondersteunen, maar die ondertussen worden gebruikt als zelfstandig nieuw doel. Met scope creep tot gevolg. En dat leidt tot nieuw fundamentalisme.

was getekend
anoniem 18:56
27-07-2021, 21:06 door Anoniem
En ik vul mezelf aan

Het gaat natuurlijk over het Rynes arrest (niet Hynes arrest)

Inmiddels een stukje over gelezen.
Ik meen inmiddels dat Arnoud meer gelijk heeft dan ik. (met een blosje op de wangen).
En toch: dit alles is geen uitgemaakte zaak. Zie onder (interessante kost).

uit https://www.ivir.nl/publicaties/download/1542.pdf
-----------------
In de onderhavige zaak gaat het immers om het verzamelen van
beelden ter identificatie, opsporing en vervolging van vermeende daders. Dit is geen persoonlijk
doel, maar een algemeen of publiek doel. Hierop had dit verweer moeten afketsen, niet op het
feit dat de videobeelden ook de openbare ruimte betroffen. Zouden deze beelden bijvoorbeeld
alleen binnenshuis zijn gebruikt met als doel een privédagboek bij te houden, dan zou de
exceptie van toepassing moeten zijn verklaard door het Hof van Justitie
------------------

mvg anoniem 18:56
Reageren

Deze posting is gelocked. Reageren is niet meer mogelijk.