Omdat de overheid CoronaMelder opnieuw kan inzetten zodra varianten van SARS-Cov-2 of andere virussen de kop opsteken, is het m.i. juist belangrijk om nu goed en eerlijk te evalueren.

Uit onderzoeken in opdracht van VWS kun je afleiden dat CoronaMelder eind vorig jaar tot onnodige besmettingen heeft geleid.

Een groot probleem van SARS-Cov-2 is dat mensen zeer besmettelijk zijn vóórdat zij klachten krijgen. Die besmettelijkheid begint gemiddeld ruim 2 dagen vóór de eerste klachten.

Als je die app gebruikt en een besmettelijke persoon hebt ontmoet (zonder te weten dat hij/zij besmettelijk was), heeft die app nut als:
1) Je door die app gewaarschuwd wordt voordat je zelf besmettelijk wordt;
2) Je dan meteen in zelfisolatie gaat;
3) Je er niet vanuit gaat dat je niet besmettelijk kunt zijn zolang de app (nog) niet gewaarschuwd heeft.

Alle drie gaan fout.

Ook heeft de app nauwelijks nut als deze waarschuwt nadat je op andere wijze gewaarschuwd bent, bijv. door de GGD of de positief geteste persoon zelf (bijv. als dat een huisgenoot is).

1) Te laat gewaarschuwd
Bij de Deltavariant worden besmette mensen gemiddeld ruim 1,3 dag eerder besmettelijk dan bij eerdere varianten (Omikron nóg eerder maar die maakt zelden ernstig ziek). Uit onderzoek van RIVM in gepubliceerd mei 2021 [3] bleek uit de systemen CoronIT en Osiris dat mensen die een test aanvroegen, op dat moment aangaven dat hun eerste (vage) klachten gemiddeld 1,6 dag eerder begonnen.

Daarna duurde het nog ca. 2 dagen voordat zij kunnen uploaden: de som van de tijd tot de feitelijke test, de labuitslag en het moment dat je door de GGD gebeld wordt met die uitslag en een "sleutel" krijgt om mee te kunnen uploaden. Die laatste tijd werd gemiddeld korter sinds 14 oktober omdat je toen niet meer op een belletje van de GGD hoefde te wachten om te kunnen uploaden (met de uitslag op coronatest.nl), maar lang niet iedere positief geteste app-gebruiker deed dat. Ik schat dat in okt/nov 2021 (met de meeste besmettingen en vollopende IC's) die 2 dagen naar gemiddeld 1,5 dag terugliep.

Met gemiddeld 1,6 + 1,5 dag duurt het dus gemiddeld ruim 3 dagen na de eerste klachten voordat een upload kan plaatsvinden. De gemiddelde tijd tussen besmettelijk worden en uploaden is dus ruim 5 dagen.

Als je halverwege de presymptomatische periode van de besmetter wordt besmet, duurt het dus gemiddeld nog ruim 4 dagen voordat jouw app waarschuwt. Met een gemiddelde incubatietijd (tussen besmetting en eerste klachten) van 3,7 dagen (Deltavariant) heb je dan al je eerste klachten, en ben je dus zeker niet gewaarschuwd voordat je besmettelijk werd. Je zou in minder dan 2 dagen na besmetting gewaarschuwd moeten worden door zo'n app, wil deze zin hebben (bij Delta, bij Omikron is dat ca. 1,5 dag).

2) Zelfisolatie na app-melding
Uit onderzoek van de Tilburg university - in opdracht van VWS [4] (PDF) blz. 78 blijkt dat 49% van de geënqueteerden zegt dat, als zij een app-melding zouden krijgen terwijl zij nog geen symptomen hebben, thuis te zullen blijven.

In de praktijk verwacht ik dat dit percentage lager zal zijn; geënqueteerden zullen deels "verwacht gedrag" opgeven en de meeste werkgevers zullen het niet goed vinden als werknemers thuisblijven alleen vanwege een app-melding - temeer omdat er in okt. en nov. maar 6,3% en 6,2% van de app-gewaarschuwden, die nog geen klachten hadden toen zij een test aanvroegen, vervolgens positief testte (bron: [5] PDF).

3) Wel besmet, (nog) geen "ping"
Uit eerder genoemd onderzoek van de Tilbug university (blz. 98 en 99) blijkt het aantal mensen is gestegen dat denkt dat CoronaMelder voorkómt dat zij besmet raken en/of dat zij zich minder aan andere maatregelen hoeven te houden zolang die app niet waarschuwt.

Het risico dat gebruikers met lichte klachten zich niet aan maatregelen houden en zich niet laten testen zolang hun app niet waarschuwt, is dan ook groot. Een klein deel van hen zal wel door hun app worden gewaarschuwd, maar dan zullen zij, op hun beurt, anderen te laat waarschuwen.

Het kleine deel van de bevolking dat de app gebruikt, maakt het er allemaal niet beter op; de waarschuwingskans is sowieso zeer klein.

Conclusie: de positieve effecten van CoronaMelder waren afgelopen herfst verwaarloosbaar terwijl de schijnveiligheid dat zeker niet was.

De periode dat CoronaMelder zinvol had kunnen zijn was vanaf 30 nov. 2020 (week 49) t/m 5 dec. 2021 (week 48). Getallen uit die periode (uit [8] en [9]):
Oftewel, van de door CoronaMelder gewaarschuwden die een test aanvroegen (en positief bleken) vroeg een enorme meerderheid die test pas aan vanwege minstens één andere reden. Oftewel, er zijn maar weinig app-gebruikers die een test aanvragen uitsluitend omdat CoronaMelder hen waarschuwde.

{1} Volgens de "Factsheet" van 5 december 2021 was (sinds 1 december 2020) 30% van de door CoronaMelder gewaarschuwden ook door de GGD (in het kader van BCO) gevraagd zich te laten testen.

{2} Volgens het weekrapport van het RIVM van 7 dec. 2021 vonden (sinds 20 sept. 2021) meer dan 75% van de besmettingen plaats op het werk, thuis of op feestjes - dus door huisgenoten, familie of bekenden die in de meeste gevallen bellen na een positieve testuitslag. Het aantal onbekenden is waarschijnlijk veel kleiner dan de resterende 25%, en in metalen rijtuigen (OV) werken op BLE gebaseerde tracing-apps voor geen meter.

Omdat bij SARS-Cov-2 verreweg de meeste besmettingen plaatsvinden vóórdat de besmetter klachten krijgt {3}, was één van de vele (niet waargemaakte) voorwaarden voor een succes van CoronaMelder dat deze app potentieel besmette personen zou waarschuwen vóórdat zij anderen kunnen besmetten én alle app-gebruikers na een app-waarschuwing in zelfisolatie gaan.

{3} zie bijv. recentelijk gepubliceerd Japans onderzoek: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8834809/

De CoronaMelder werd in het najaar van 2020 gelanceerd. De app kijkt via Bluetooth of de gebruiker in de buurt van andere gebruikers is. Dat wordt bijgehouden. Als iemand positief test, krijgt iedereen die in de tijd ervoor minstens een kwartier lang binnen 1,5 meter heeft verbleven een waarschuwing om zich te laten testen. Besmettingen kunnen zo worden ontdekt voordat mensen ziek worden. Dat kan verspreiding van het virus tegengaan, was de gedachte.