Een meerderheid in de Tweede Kamer is positief over een nieuwe wet die inlichtingendiensten AIVD en MIVD meer mogelijkheden geeft. Dat blijkt uit een overleg van de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken en de vaste commissie voor Defensie over de Tijdelijke wet onderzoeken AIVD en MIVD naar landen met een offensief cyberprogramma.

De nieuwe wet geeft de diensten de mogelijkheid om af te wijken van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv 2017). Daarnaast wordt ook het toezicht aangepast. Zo zal, in plaats van bindende toetsing vooraf door de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB), er tijdens en na de inzet van een bevoegdheid toezicht plaatsvinden door de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en veiligheidsdiensten (CTIVD).

Eén van de aanpassingen is dat het mogelijk voor de diensten wordt om tijdens een lopend onderzoek, waarbij een aanvaller overstapt naar een nieuwe server of apparaat, deze te blijven volgen zonder dat er eerst toestemmingsaanvraag moet worden ingediend. Ook zijn er zorgen over massasurveillance. "Voor ons ligt een wet waarmee niet alleen hele wijken afgeluisterd kunnen worden, het hele land mag er mee afgeluisterd worden", waarschuwde voormalige TIB-lid Bert Hubert al eerder.

Ook bij verschillende partijen is deze zorg aanwezig. "Als we deze wet als Kamer gaan ondertekenen, wat doen we dan? Dan geven we gewoon carte blanche: alles kan worden afgetapt, in die verkennende fase dus. Dat is wat we dan gaan doen. Miljoenen burgers kunnen worden afgeluisterd", stelde FvD-Kamerlid Van Houwelingen. Ook de SP is zeer kritisch en denkt tegen te stemmen. "Er kunnen toch op grote schaal data verzameld worden. Die data kunnen gedeeld worden met het buitenland. Hackt iemand je computer, dan valt je computer ook onder deze wet", merkte Kamerlid Temmink op.

Een meerderheid staat echter positief tegenover het wetsvoorstel. "Dit wetsvoorstel is echt nodig voor de bescherming van Nederland, van onze nationale veiligheid. De cyberdreigingen vanuit landen als Rusland, China, Iran en Noord-Korea zijn niet denkbeeldig, maar aan de orde van de dag. Daarom moeten we onze diensten daarop toerusten", liet demissionair minister De Jonge van Binnenlandse Zaken tijdens het overleg weten.

Wijken aftappen

De Jonge stelde daarnaast dat de zorgen over deze wet onterecht zijn. "Om het vertrouwen in het handelen van de dienst niet te ondermijnen is het ook van belang om duidelijk te maken waar deze wet nadrukkelijk niet voor bedoeld is. Het gaat er niet om om alles te weten van alle Nederlandse burgers en alle wijken van Nederland af te tappen. Juist niet. De diensten willen dat niet, kunnen dat niet, mogen dat niet."

De minister benoemde meerdere malen dat het aftappen van hele wijken niet kan en mag. "Het is niet zo dat informatie over de kabel per wijk gaat of zo. Je kunt dus niet een wijk selecteren en de informatie daaruit binnen harken. Dat kan om opslagtechnische redenen niet, maar het kan überhaupt om technische redenen niet, omdat het internet zo niet werkt. Uw vraag was: kan het? Nee, het kan niet. Dat is één. Twee. Mag het? Nee, natuurlijk niet."

Snapshots

Een ander punt dat voor discussie zorgde waren de snapshots waar de diensten mee mogen werken. Dit zijn korte integrale opnames van de gegevensstromen. Via deze snapshots kunnen de AIVD en MIVD tijdens een 'verkennende fase' ongericht op de kabel kijken. "Je moet namelijk weten waar je op de kabel moet wezen. Daarom krijgt dat snapshotten in deze tijdelijke wet een aparte last", merkte de Jonge op.

"Wij begrijpen dat een snapshot wel degelijk ook tappen is", reageerde Van Houwelingen. De minister antwoordde dat dit niet zo is. "Je bent alleen nog maar aan het kijken: wat is er waar te vinden en is die kabel op enig moment te benutten voor het onderzoeksdoel, bijvoorbeeld het opbouwen van een inlichtingenpositie? Dat is wat een snapshot is. U maakt daarvan dat je via die snapshot allerlei gegevens aan het binnenhalen bent en daarmee dus eigenlijk alle gegevens van heel Nederland, van alle wijken van Nederland. Daar gaat dit helemaal niet om."

Daarop reageerde Temmink weer. "Er wordt een beetje gehekeld hoe het debat soms versimpeld wordt, want het is schadelijk als er gezegd wordt dat er hele wijken kunnen worden afgetapt. Maar andersom is dat volgens mij net zo, want een foto van zes maanden is geen gezellig, onschuldig kiekje. En als er wordt gedaan alsof dat wel zo is, dan doet dat ook afbreuk aan het beeld, denk ik." De Tweede Kamer stemt volgende week over het wetsvoorstel. Het lijk dat FvD en de SP tegen stemmen.