Op woensdag 22 november mag Nederland weer naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Zoals ook bij vorige verkiezingen publiceren politieke partijen in aanloop naar de verkiezingen hun verkiezingsprogramma's, met dit keer hun plannen voor Nederland in de periode 2023-2027. In een serie van drie achtergrondartikelen kijkt Security.NL naar wat de politieke partijen van plan zijn als het gaat om privacy, cybersecurity en digitalisering.

Zo kunnen lezers in één oogopslag zien wat de partijen voor plannen op deze gebieden hebben en wat de overeenkomsten en verschillen zijn. In dit eerste deel het onderwerp privacy. De onderstaande punten komen direct uit de partijprogramma's van de partijen in de Tweede Kamer. In bepaalde gevallen is er voor de duidelijkheid gekozen om punten samen te vatten.

• Informatiedeling in het kader van veiligheid verbeteren. "Wanneer privacywetgeving in de weg staat bij het verbeteren van de veiligheid van burgers, moeten we dat oplossen. De mogelijkheden voor publieke organisaties (zoals sociaal domein, zorg en veiligheid bij gemeenten), private partijen en samenwerkingsverbanden om onderling relevante informatie uit te wisselen om georganiseerde criminaliteit tegen te gaan of fraude te voorkomen worden verbeterd."
• HALT krijgt meer mogelijkheden om informatie, zoals onderwijsdossiers, in te zien.
• Bij spoedgevallen hebben zorgprofessionals toegang tot gezondheidsgegevens. "Privacy is belangrijk, maar moet niet leiden tot situaties waarin het leven van mensen in gevaar komt."
• Als het nodig is camera’s, drones en meer gegevensuitwisseling inzetten tegen georganiseerde misdaad.
• Meer ANPR-camera’s in grensregio’s. Gegevens van ANPR-camera’s mogen vaker worden gebruikt door de politie in de aanpak tegen de georganiseerde misdaad.
• Op stations en andere ov- knooppunten komen meer camera’s voor opsporing criminelen.
• Mogelijkheden om cold cases op te lossen worden uitgebreid door de inzet van (internationale) genealogische databanken.
• IND mag mobiele telefoon aan het begin van de asielprocedure uitlezen.
• Uitbreiding van de mogelijkheden gegevens te delen in het gevangeniswezen. Ook wordt gegevensuitwisseling tussen de forensische- en niet-forensische zorg eenvoudiger.

• Eén persoonlijke gezondheidsomgeving (PGO) aanbieden die gekoppeld is aan het BSN en patiënten inzicht in hun medische gegevens geeft en laat delen met zorgverleners.
• Gegevensuitwisseling tussen zorgverleners en ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek wordt makkelijker gemaakt waarbij het delen van gegevens voor onderzoek over Europese grenzen wordt aangemoedigd.
• Een open source Europese Digitale Identiteit (eID). Gegevens worden niet centraal opgeslagen, maar op de apparaten van gebruikers, en de gegevens worden niet commercieel gebruikt.
• De overheid stopt met excessieve verzameling van data van burgers. Overheid gebruikt alleen de noodzakelijke gegevens en alleen wanneer dit gebaseerd is op een wet.
• End-to-end encryptie blijft een grondrecht
• Anonimiteit op sociale media blijft tussen gebruikers onderling gewaarborgd. Wel wordt de identiteit traceerbaar wanneer iemand de wet overtreedt.
• Burgers en organisaties krijgen het recht om hun identiteit gratis te laten verifiëren op sociale media.
• DNA dat mensen om een bepaalde reden hebben afgestaan, mag niet voor een ander doel worden benut, dus ook niet door opsporingsdiensten.
• Politie mag niet zomaar persoonsgegevens van demonstranten opvragen.
• Gegevensuitwisseling (interoperabiliteit) tussen digitale platforms, zoals berichtenapps, is een prioriteit voor D66.
• Metadata (data over data, zoals wanneer, naar wie en hoe laat berichten zijn verzonden) wordt opgenomen binnen het briefgeheim.
• Oprichten Europees datalekregister

• Hoger budget voor Autoriteit Persoonsgegevens.
• Europees verbod op de handel in en met persoonsgegevens.
• Inzetten voor recht op pseudonimiteit: behoudt van online anonimiteit, mits je niet verdacht wordt van een strafbaar feit.
• Recht op end-to-end encryptie vastleggen.
• Nederland neemt geen wetten aan die achterdeurtjes in encryptie inbouwen.
• Rijksoverheid zet zich in om naleving AVG te verbeteren, met name in de publieke sector.
• Automatische profilering door algoritmen en massasurveillance worden uitgesloten.
• Gemeenten, scholen, jeugdzorg jongerenwerk, politie en andere instanties in zorg- en veiligheidsnetwerken moeten onderling informatie manier met elkaar kunnen delen.
• AIVD en MIVD zetten bevoegdheden gericht in en publiceren jaarlijks het aantal taps dat ze hebben geplaatst.
• Bij terrorismebestrijding ligt nadruk op het verzamelen van inlichtingen uit menselijke bronnen en gerichte digitale surveillance in plaats van massasurveillance.
• Het gebruik van software in het onderwijs die mensen (on-)opvallend volgt wordt verboden.
• Banken mogen betaalgegevens van klanten niet verkopen aan derden.
• Snellere uitwisseling van zorggegevens tussen zorgverleners en verschillende aanbieders.
• Wettelijk toegestane limiet voor contante betalingen verlagen van 10.000 euro naar 1.000 euro.

• Digitale schandpaal voor daders van geweld- en zedenmisdrijven.
• Geen digitale euro.

• Zorgprofessionals moeten in het belang patiënt en behandeling gegevens kunnen delen zonder tegen doorgeslagen privacyregels aan te lopen.
• Als wij moeten kiezen tussen wetgeving die de aanpak van kinderpornografie makkelijker maakt en het belang van privacy, dan komt het kind op de eerste plek.
• De Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden moet het mogelijk maken om informatie sneller te delen tussen overheden en veiligheidspartners in de aanpak van criminaliteit.
• Anonieme sociale media-accounts kunnen verbieden.
• Digitale meldplicht voor ‘supporters’ met een stadionverbod.
• Gezichtsherkenning makkelijker kunnen inzetten bij voetbalwedstrijden.
• Verbieden anoniem gescheld op sociale media.

• Wij willen geen staatscontrole en ook niet dat Big Tech onze keuzes bepaalt.
• Versterken van de autoriteit persoonsgegevens.
• Bij gebruik gratis diensten zelfde bescherming als bij betaalde diensten.
• Acceptatieplicht voor contant geld.
• Geen digitale euro.

• Autoriteit Persoonsgegevens uitbreiden.
• Gebruikers krijgen zeggenschap over gegevens slimme apparatuur.
• Studenten mogen weigeren meekijksoftware te installeren voor maken van tentamens.
• Meekijksoftware voor thuiswerkende werknemers wordt verboden.
• Afschaffen systemen die privacy niet kunnen waarborgen.
• Medische dossiers worden niet opengesteld zonder expliciete toestemming.
• Verbieden van apps die de privacy niet kunnen waarborgen.
• Geen client-side scanning.
• End-to-end encryptie in stand houden.
• Standaardinstellingen zijn altijd privacyvriendelijk.
• Gegevens verzamelen alleen met nadrukkelijke toestemming.
• Justitie mag alleen bij concrete verdenking na rechterlijke toets gegevens over burgers bij bedrijven opvragen.
• Burgers krijgen meer zicht op de gegevens die over hen zijn opgeslagen en betere mogelijkheden zich uit datasystemen te laten verwijderen.
• Opsporing- en veiligheidsdiensten mogen niet zonder rechterlijke toets rondsnuffelen in digitale apparaten.
• Strengere normen voor het aftappen van telefoons.
• Voorgenomen verdere verruiming van de Sleepwet gaat niet door.
• Herzien van al het beleid op het gebied van aftappen, verzamelen en opslaan van gegevens van burgers.
• Inzet van cameratoezicht alleen tijdelijk in een door de rechter aangewezen risicogebied.
• Camera’s met gezichtsherkenning verboden in de openbare ruimte, winkels en horeca.
• Politie stopt met het ‘Camera in Beeld’-surveillancenetwerk.
• Waarborgen van de toegang tot contant geld.
• Verminderen van de afname van contant geld dat in omloop is.
• Geen surveillance van vreedzame demonstranten.
• Voorgestelde ‘Super SyRi’-wet (WGS) niet invoeren.

• Commercieel gebruik zorgdata uitsluiten.
• Mogelijkheden om gegevens uit te wisselen tussen (overheids)instanties worden verbeterd.
• Terughoudend bij het inzet digitale surveillancesystemen.
• Kritisch op de Europese Digitale Identiteit.
• Geen Europees Burgerservicenummer.
• Uitbreiden Autoriteit Persoonsgegevens.
• Verbod op houden van dataprofielen van kinderen en online gegevens van kinderen te verhandelen.
• Sociale media verplichten om leeftijdsgrens te hanteren en handhaven.
• Wettelijk geborgd recht op een schone lei, zodat consumenten kunnen verzoeken al hun data te laten vernietigen.
• Contant betalen moet in alle winkels en bij overheidsinstellingen mogelijk blijven.

• Sleepwet intrekken.
• Dataverzameling vanuit de overheid beperken.
• Burgers eigen data-dossier laten opvragen.
• Burgers mogelijkheid geven om geen statisch ip-adres te nemen.
• Cookiewet afschaffen.
• Anonimiteit op het internet waarborgen.
• Alle historische QR-data vernietigen.
• Geen Europese digitale identiteit.
• Geen Europese digitale euro.

• Privacy burgers respecteren en "niet achter hun voordeur" komen.
• Geanonimiseerd datagebruik moet mogelijk zijn bij de ontwikkeling van innovaties.
• Banken moeten gegevens klanten niet zomaar delen met derde partijen of de overheid.
• Voor gecentraliseerd elektronisch patiëntendossier.
• Tegen verplichte digitale identiteit.
• Privacywetgeving aanpassen om informatie uit te wisselen voor aanpak zware criminaliteit.
• Gebruik contant geld moet mogelijk blijven. Wel voorwaarden stellen gericht op bestrijding criminaliteit.

• Overheid neemt maatregelen om de veiligheid en privacy journalisten te beschermen.
• Landelijke voorziening voor het uitwisselen van patiëntgegevens.
• Privacywetgeving mag de hulp aan suïcidale personen niet in de weg staan.
• Nationale veiligheid en die van burgers gaan boven privacy.
• Inbreuken op privacy burgers alleen als dit nodig is voor veiligheid van personen of de staat in noodsituaties.
• Meer ruimte voor keren om gegevens uit te wisselen voor hulp of bezoek aan eenzame of oudere mensen.
• Maken en verspreiden van filmpjes van politie en hulpverleners wordt verboden.
• Decryptiebevel moet mogelijk worden.
• Wettelijke acceptatieplicht van contant geld.
• AVG mag niet in de weg staan bij aanpak verwarde mensen en mensenhandel.
• Opsporingsdiensten moeten zoveel mogelijk samenwerken en hun informatie en activiteiten afstemmen.

DENK - 'Nu is het moment' (pdf)

• We versterken het toezicht op algoritmen via de Autoriteit Persoonsgegevens. Dat betekent meer budget en bindende bevoegdheden om de Autoriteit Persoonsgegevens beter te wapenen tegen discriminatie en privacyschendingen.

• Beroepscriminelen privacy ontnemen.
• Pseudonimiteit wordt de standaard op sociale media.
• Voor digitale Euro
• Voor Europese digitale identiteit.
• Reguleren van het delen van persoonsgegevens met derde landen.
• Autoriteit Persoonsgegevens moet structureel meer middelen krijgen.

• Beroepscriminelen privacy ontnemen.
• Geen digitale euro.
• Uitbreiding van het cameratoezicht, wegnemen van juridische belemmeringen voor het maken, opslaan en uitkijken van camerabeelden, fors investeren in geavanceerde surveillancetechnologie om drugssmokkel tegen te gaan.

• Nederlandse inwoners meer bewust maken van hun digitale rechten en privacyrechten.
• Verbod op de ongevraagde verkoop van persoonlijke informatie.
• Verbod op gezichtsherkenningssoftware en soortgelijke software die mensen herkent op basis van lichaamshouding of uiterlijke kenmerken.
• End-to-end encryptie blijft gewaarborgd.
• Uitbreiding van cameratoezicht in de openbare ruimte wordt stopgezet.
• Inlichtingendiensten moeten stoppen met uitwisselen van niet-geëvalueerde bulkdata met alle buitenlandse inlichtingsdiensten.

• Digitaal stemmen als privacy 100 procent gegarandeerd is.
• Cameratoezicht is geoorloofd waar dit de veiligheid van burgers bevordert.
• Agenten dragen tijdens hun werk altijd een bodycam.
• Verzetten tegen pogingen om encryptie te verzwakken of te verbieden.
• Er komt geen identificatieplicht voor het gebruik van social media.
• Zorgverleners mogen gegevens patiënten delen.
• Geen digitale euro.
• Geen digitale Europese identiteit.

• Overheid moet AVG naleven op een manier die recht doet aan de belangen van burgers.
• Verkennen of er bij digitale dienstverlening gebruikgemaakt kan worden van een persoonlijke digitale kluis in beheer van de burger zelf.
• Grote techplatforms worden verplicht om de werkelijke identiteit achter accounts in hun administratie vast te leggen, op straffe van forse boetes. Bij een schending van richtlijnen/wetgeving, zoals discriminerende of haatzaaiende content, worden zij beboet en verplicht om de identiteit te delen met de politie.
• De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) moet beschikken over voldoende ruimte en budget om de rol als onafhankelijke waakhond goed te vervullen.
• De overheid mag de privacy van burgers met het oog op het algemeen belang beperken, maar alleen als de noodzaak wordt aangetoond, als de privacyinbreuk in verhouding staat tot het doel, en alleen op de minst ingrijpende manier, met een sterk onafhankelijk toezicht.
• De Nederlandse regering moet zich op Europees niveau blijven verzetten tegen deze ontwikkeling van een Europese Digitale Identiteit.
• Geen client-side scanning.
• Telefonische spyware alleen inzetten in geval van direct gevaar voor de nationale veiligheid.
• Bedrijven of overheden moeten niet bij iedere transactie kunnen meekijken.
• Gegevens van verhuurplatforms (zoals AirBNB) worden uitgewisseld met de Belastingdienst.
• Eenvoudiger overzicht van wie welke gegevens voor welke doeleinden verwerkt.
• Persoonsgegevens van burgers worden eenmaal opgeslagen in een database van de overheid, en nergens anders.
• Wanneer een entiteit deze gegevens wil opvragen, wordt de zoekvraag geregistreerd en gemeld bij de burger.
• Burgers kunnen zien wie hun data gebruikt en kunnen er eventueel een klacht over indienen.

Onderwerpen

Als we de programma's naast elkaar zetten zien we verschillende onderwerpen bij meerdere partijen terugkomen. Het gaat dan vooral om meer budget voor de Autoriteit Persoonsgegevens, het goed omgaan met gegevens van burgers en naleven van de AVG, het delen van zorggegevens, de digitale euro en Europese digitale identiteit. Ook maken meerdere partijen zich sterk voor het beschermen van encryptie en stoppen van client-side scanning. Daarnaast zijn er ook opvallende voorstellen, zoals burgers de optie geven om voor een dynamisch ip-adres te kiezen. In het volgende deel van deze serie kijken we naar wat de verkiezingsprogramma's over cybersecurity zeggen.