Onderzoek naar Fraudehelpdesk: meer meldpunt dan helpdesk
De Fraudehelpdesk werd ruim tien jaar geleden opgericht, maar is meer een meldpunt dan een helpdesk, zo blijkt uit onderzoek dat in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid werd uitgevoerd. Bij de oprichting kreeg de Fraudehelpdesk als doel het ondersteunen van slachtoffers van fraude en het vergroten van de weerbaarheid van burgers en bedrijven tegen oplichting en fraude. Deze doelen zouden bereikt moeten worden door de inrichting van een centraal meldpunt.
Dit meldpunt zou meldingen van fraude registreren, informatie over verschillende fraudevormen verstrekken en slachtoffers doorverwijzen. Het ministerie van Justitie en Veiligheid is op dit moment de enige subsidieverstrekker op rijksniveau, met vorig jaar een subsidie van 1 miljoen euro. Een doelmatigheidsonderzoek naar de subsidieverstrekking ontbrak echter. Dat is met het nu opgeleverde evaluatierapport opgelost, dat tevens de besluitvorming moet ondersteunen bij het opnieuw bepalen van de rol van de Fraudehelpdesk en subsidierelatie.
"Uit de subsidiebeschikkingen blijkt dat de 23 subsidievoorwaarden die het ministerie van JenV in 2010 heeft gesteld sinds 2021 niet meer van toepassing zijn. Gesprekspartners bevestigen dat de afgelopen jaren niet meer wordt getoetst aan de subsidievoorwaarden zoals die in 2010 zijn opgesteld", aldus de onderzoekers. Sinds 1 juli 2022 zijn de subsidievoorwaarden teruggebracht tot een aantal meer algemene voorwaarden, zoals dat iedere twee maanden afstemming moet plaatsvinden met de subsidievertrekker over de activiteiten en ontwikkelingen met het oog op de volgende subsidieaanvraag en dat tijdig melding moet worden gemaakt van eventuele wijzigingen in de activiteiten of de begroting.
In ruil voor de subsidie van 1 miljoen euro verwacht het ministerie dat de Fraudehelpdesk slachtoffers ondersteunt en inzet op preventie. Preventie is namelijk een van de belangrijkste pijlers van het Nederlandse fraudebeleid. Uit de gesprekken die de onderzoekers voerden komt naar voren dat er beleidsinhoudelijk weinig afstemming bestaat tussen de Fraudehelpdesk en het ministerie. Zo zijn er bijvoorbeeld geen voorwaarden gesteld aan het rapporteren over fraudegevallen en schadebedragen aan het ministerie en wordt er in beperkte mate doorgesproken over trends en ontwikkelingen. "Er zijn geen output/outcome-afspraken over de geleverde diensten", zo stellen de onderzoekers.
Meldpunt
Een ander punt dat naar voren komt is de naam van de Fraudehelpdesk. Die lijkt te suggereren dat fraudeslachtoffers er hulp kunnen krijgen. Van de mensen die over de Fraudehelpdesk werden gesproken was bijna een kwart ontevreden over de dienstverlening van de Fraudehelpdesk. Een belangrijke oorzaak hiervoor was de verwachting dat er door de Fraudehelpdesk actie zou worden ondernomen. "Omdat dit slechts beperkt het geval is, is de Fraudehelpdesk eerder te kenschetsen als melddesk dan als helpdesk", stelt demissionair minister Yesilgoz van Justitie en Veiligheid over het onderzoeksrapport.Verder zijn er inmiddels zo'n 65 meld- en hulppunten voor horizontale fraude, wat sterk in tegenspraak is met het oorspronkelijke idee voor het inrichten van de Fraudehelpdesk als dé centrale helpdesk voor fraude. "De Fraudehelpdesk verleent geen diensten die uniek zijn, maar de combinatie van diensten en de brede oriëntatie op alle vormen van fraude maakt de dienstverlening van de Fraudehelpdesk uniek", aldus de minister. Ze krijg bijval van de onderzoekers. Als de Fraudehelpdesk zou verdwijnen kan er volgens hen een lacune ontstaan op het gebied van fraudepreventie. "Zoals uit het onderzoek naar het landschap van fraudemeldpunten blijkt is de Fraudehelpdesk de enige organisatie die is toegespitst op alle vormen van fraude."
Toekomst en warm doorverwijzen
De minister zal halverwege dit jaar laten weten wat zij de gewenste ontwikkelrichting voor de Fraudehelpdesk vindt. Ze laat al weten dat haar ministerie de ambitie heeft uitgesproken om in de toekomst meer vraaggestuurd te gaan samenwerken vanuit een meerjarige beleidsvisie. Deze beleidsvisie moet nog worden opgesteld. Daarnaast heeft Yesilgoz de Fraudehelpdesk verzocht om alvast in samenwerking met andere meldpunten en organisaties werk te maken van het warm doorverwijzen van slachtoffers, ook voor het doen van aangifte bij de politie.Tijdens een expertmeeting georganiseerd door de onderzoekers kwamen enkele mogelijkheden voor betere ondersteuning van slachtoffers door de Fraudehelpdesk naar voren: het bieden van hulp bij het doen van aangifte, het invullen van formulieren of het verhalen van schade. Daarnaast zouden slachtoffers van fraude geholpen zijn wanneer de Fraudehelpdesk ‘warm’ zou kunnen doorverwijzen.
"Slachtoffers hoeven dan niet meerdere keren hun verhaal te vertellen. Bovendien haken bij koud doorverwijzen veel melders af. Een deel van de informatie gaat op dit moment dus verloren. Maar warm doorverwijzen stuit op juridische bezwaren vanwege de persoonsgegevens die dan moeten worden doorgegeven", aldus de onderzoekers. Bij een warme doorverwijzing ontvangt de ketenpartner van de Fraudehelpdesk informatie over de melder, zodat daarmee contact kan worden opgenomen. Ook ketenpartners stellen dat het meerwaarde heeft als de Fraudehelpdesk warm gaat overdragen.
Eerst worden afspraken (subsidievoorwaarden) jarenlang structureel niet nagekomen, maar wordt de subsidie wel verstrekt. Vervolgens worden de afspraken afgezwakt (tot boterzachte "algemene voorwaarden") zodat iedereen wat gemakkelijker kan wegkijken, terwijl het belastinggeld door blijft stromen.
Reken maar dat die "kwart van de mensen" juist de mensen waren die echt een vorm van hulp nodig hadden. Waarschijnlijk gaat het dus om ca. 99% van de mensen voor wie de fraudehelpdesk serieus iets had kunnen betekenen, als men zich aan de in 2010 opgestelde subsidievoorwaarden had gehouden. Jaarlijks een miljoen euro uitgeven, in ruil waarvoor ca. 1% van de afgesproken prestatie wordt geleverd. Hmm....
Dit is wat er de afgelopen twintig, dertig jaar van Nederland is geworden. Enerzijds de woorden, het "gratis" belastinggeld en de daarvan uitbetaalde salarissen. Anderzijds de (afwezigheid van) daden of prestaties.
Daar kunnen de medewerkers op de werkvloer van de fraudehelpdesk waarschijnlijk weinig aan doen. Zij voeren opdrachten uit volgens standaardprotocollen die aan hen zijn uitgereikt.
De verantwoordelijkheid ligt bij twee partijen: degenen die de "fraudehelpdesk" al die tijd aanstuurden, en de beslissers (subsidieverstrekkers) in Den Haag, waaronder met name het Ministerie van Justitie en Veiligheid.
Je zou dit eigenlijk "subsidiefraude" kunnen noemen, maar dan eentje gepleegd door de gesubsidieerde in collusie met de subsidieverstrekker.
Hopelijk komt er nu spoedig een eind aan die fraude...
M.J.
Naam veranderen in FraudeMeldDesk.
Subsidie gewaarborgd.
Maar melden heeft behalve publiek maken weinig nut lijkt het, de sites waar de mails naar linken blijven actief.
En exact dezelfde mails blijven al jaren binnenkomen.
Misschien kijken naar hoe het in België is opgelost?
Eerst worden afspraken (subsidievoorwaarden) jarenlang structureel niet nagekomen, maar wordt de subsidie wel verstrekt. Vervolgens worden de afspraken afgezwakt (tot boterzachte "algemene voorwaarden") zodat iedereen wat gemakkelijker kan wegkijken, terwijl het belastinggeld door blijft stromen.
Hoewel ik het eens ben dat er duidelijk veel ruimte voor verbetering is (naar mijn mening ook in algemene zin voor de overheid in haar ondersteuning van burgers), wil ik het pessimisme toch enigszins nuanceren.
De onderzoekers schrijven inderdaad dat subsidievoorwaarden uit 2010 niet meer van toepassing zijn, maar wel pas sinds 2021 toen JenV haar 'subsidieregelgevingssystematiek' aanpaste. Ondanks dat feit, lijkt de Fraudehelpdesk nog steeds aan meeste voorwaarden te voldoen. Voor slechts 2 van de voorwaarden is dat niet het geval: de telefonische bereikbaarheid wordt niet gehaald en niet alle meldingen worden binnen 2 dagen beantwoord (dit is ~40% wel, de rest niet).
Er is dus geen sprake van een "meer dan 10 jaar" voordat iets boven water komt.
Wat in het kader van de relatie van JenV tot de helpdesk (melddesk) mist, is enige vorm van sturing. Er wordt geschreven dat de relatie tussen JenV en helpdesk vooral financieel van aard was (en is) en dat er weinig sturing of lange termijn beleidsvisie is geweest.
En dus zijn we het alsnog eens.
JenV (en andere ministeries en beleidsmakers in Den Haag) moeten meer betrokken zijn bij hun uitvoerders, in plaats van maar gewoon geld en wat beleid over de schutting te werpen en te hopen dat het goed gaat. Ik denk dat er meerwaarde is in zelfsturing van uitvoeringsinstanties, omdat hier expertise ligt en je die expertise de ruimte moet geven. Maar de bestuurders moeten wel blijven besturen en niet doen alsof hun taak voorbij is na oprichting van zo'n helpdesk, waarna ze een jaarlijkse overschrijving instellen en verder gaan met iets nieuws.
Eerst worden afspraken (subsidievoorwaarden) jarenlang structureel niet nagekomen, maar wordt de subsidie wel verstrekt. Vervolgens worden de afspraken afgezwakt (tot boterzachte "algemene voorwaarden") zodat iedereen wat gemakkelijker kan wegkijken, terwijl het belastinggeld door blijft stromen.
Hoewel ik het eens ben dat er duidelijk veel ruimte voor verbetering is (naar mijn mening ook in algemene zin voor de overheid in haar ondersteuning van burgers), wil ik het pessimisme toch enigszins nuanceren.
(...)
Ik begrijp de behoefte aan het spreken van de taal van nuance. Maar die taal heeft niet kunnen voorkomen wat er de afgelopen decennia is gebeurd in Nederland en andere op het oog welvarende, democratische, rechtsstatelijke landen. Neem als voorbeeld even onze demissionaire premier Rutte. Die kan ontzettend goed genuanceerde verhalen vertellen, waarmee elke kritiek zacht en schijnbaar lief onder het vloerkleed wordt geveegd en conflicten worden vermeden.
De taal van nuance is nu zo lang en zo structureel misbruikt, dat mensen snakken naar duidelijke taal. Want steeds meer mensen beginnen door te krijgen en te accepteren dat de "nuanceringen" van politici te vaak een effectieve aanpak van problemen in de weg staan - en nu druk ik me nog "genuanceerd" uit.
Met "boven water komen" bedoelde ik dat het voldoende zichtbaar werd om op een politieke agenda te komen die relevant is voor het treffen van daadwerkelijke maatregelen. En nu druk ik me opnieuw genuanceerd uit.
Ik ben niet op de hoogte van de precieze ins en outs van deze "Fraudehelpdesk", maar herken wel het politieke en ambtelijke patroon van wat er kennelijk gebeurd is, en waar jij ook zelf van aangeeft dat het bij de overheid breder optreedt dan alleen in deze specifieke casus. Dat patroon gaat niet worden doorbroken met de taal van nuance. Dat patroon gaat alleen worden doorbroken met effectieve consequenties voor diegenen die dit soort dingen (hebben) laten gebeuren. Dan moet je denken aan wetgeving die de Pikmeer-arresten herziet, zodat ambtenaren voor bepaalde vormen van taakverzuim persoonlijk aansprakelijk kunnen worden gesteld.
Bij een subsidieverstrekking moet er een ambtenaar verantwoordelijk worden gesteld voor tijdige controle of er aan de subsidievoorwaarden wordt voldaan. Als er niet zo'n ambtenaar wordt aangesteld, moet de verantwoordelijke (politieke) bestuurder effectief ter verantwoording kunnen worden geroepen. Dit valt allemaal prima te regelen, als de politieke wil er maar is. Tot dusverre (onder Rutte en diens voorgangers) was die politieke wil er beslist niet, integendeel.
M.J.
Je bent niet ingelogd en reageert "Anoniem". Dit betekent dat Security.NL geen accountgegevens (e-mailadres en alias) opslaat voor deze reactie. Je reactie wordt niet direct geplaatst maar eerst gemodereerd. Als je nog geen account hebt kun je hier direct een account aanmaken. Wanneer je Anoniem reageert moet je altijd een captchacode opgeven.
Chief Information Security Officer
Utrecht heeft jou nodig! Als Chief Information Security Officer speel jij een cruciale rol in de bescherming van de digitale informatie van de gemeente Utrecht. Als geen ander weet jij welke dreigingen er zijn en kun je deze vertalen naar risico's die de gemeente en haar inwoners lopen. Solliciteer nu!
Cybersecurity Trainer / Streamer
Toe aan een nieuwe nieuwe job waarmee je het verschil maakt? In de Certified Secure trainingen laat je deelnemers zien hoe actuele kwetsbaarheden structureel verholpen worden. Ook werk je actief mee aan de ontwikkeling van onze gamified security challenges. Bij het maken van challenges kom je telkens nieuwe technieken tegen, van Flutter tot GraphQL, van Elastic Search tot Kubernetes.
