Het demonstratierecht in Europa wordt systematisch ondermijnd, waarbij overheden steeds vaker surveillance inzetten, zo beweert Amnesty International in een nieuw rapport. Het gaat onder andere om het volgen en monitoren van activiteiten en het verzamelen, analyseren en opslaan van gegevens. "Een aantal staten heeft de surveillance uitgebreid door middel van wetgeving zonder voldoende waarborgen in te bouwen. Hierdoor is er risico op wijdverspreid misbruik", aldus Amnesty.

Volgens de mensenrechtenorganisatie is er een duidelijke toename in het gebruik van gezichtsherkenningstechnologie in Europa. De technologie wordt op het moment in elf van de onderzochte landen ingezet, en nog eens zes landen zijn van plan het in te voeren, aldus het rapport. "Het gebruik van gezichtsherkenningstechnologie voor de identificatie van demonstranten komt neer op willekeurige massasurveillance. Er zijn geen voorzorgsmaatregelen die de schade die dit veroorzaakt kunnen voorkomen", zo waarschuwt Amnesty, dat heeft opgeroepen tot een algeheel verbod op deze technologie.

Verder monitoren sommige staten social media, om zo informatie over demonstraties te verzamelen. "In sommige gevallen zijn mensen vervolgd of bedreigd met vervolging, nadat ze alleen wegens het delen van informatie over protesten op social media, die door autoriteiten werden gemonitord, waren aangemerkt als 'organisatoren'", stelt Amnesty verder. Het noemt daarbij onder andere Nederland.

De mensenrechtenorganisatie zegt ook een verontrustende trend van stigmatisering door de autoriteiten te signaleren, met als doel om het beeld te creëren dat de protesten en demonstranten geen recht van bestaan hebben. "Schadelijke retoriek van ambtenaren in de 21 landen is aan de orde van de dag. Demonstranten worden omschreven als “terroristen”, “criminelen”, “buitenlandse agenten”, “anarchisten” en “extremisten”. Deze negatieve retoriek wordt vaak gebruikt om het invoeren van steeds strengere wetten te rechtvaardigen", stelt Amnesty.

Amnesty merkt op dat vreedzame daden van burgerlijke ongehoorzaamheid steeds vaker worden gezien als een bedreiging voor de openbare orde of de nationale veiligheid. "Dit geeft de autoriteiten een vals voorwendsel om beperkingen op te leggen en internationale mensenrechtenverplichtingen te omzeilen." De mensenrechtenorganisatie roept landen op tot het vergemakkelijken van protesten in plaats van die het zwijgen op te leggen. "Het repressieve web van wetten moet worden hervormd om ze in lijn te brengen met internationale verplichtingen op het gebied van de mensenrechten."