Maurice Wessling, directeur van
Bits of Freedom, vindt dat er meer parlementaire controle moet komen op
afluistersystemen.

AMSTERDAM, 23 JAN. Maurice Wessling, directeur van de digitale
burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom, riep het parlement vorig jaar
op een onderzoek in te stellen naar Echelon. Gisteren nam dit een
aanvang met een rondetafelgesprek, waar deskundigen onder wie Wessling
zelf over Echelon werden gehoord. Volgens Wessling lopen parlementen in
binnen- en buitenland hopeloos achter de feiten aan.

Doet Nederland mee aan Echelon?

"Daar zijn geen aanwijzingen voor. Er is wel een afluistersatelliet in
Zoutkamp in Groningen van de Militaire Inlichtingendienst. Maar niemand
vermoedt dat die in verbinding staat met Echelon."

Wat vindt u ervan dat de regering vorige week in een notitie van
minister De Grave (Defensie) het bestaan van Echelon heeft erkend?

"Op zich is het een belangrijke stap. Parlementariërs die vragen
stelden werden door de ministers met een kluitje in het riet gestuurd.
Het is overigens onduidelijk waarom de regering van gedachten is
veranderd. Er zijn geen nieuwe feiten boven water gekomen.

Maar als je die notitie leest, voel je je als een kind behandeld. Het
is alsof de regering het knipselarchief heeft opgeruimd. Er staan
absoluut geen nieuwe feiten in. De Grave beroept zich alleen op
openbare bronnen. Het lijkt op het witwassen van kennis. Als je een
serieus vermoeden hebt dat buitenlandse mogendheden je burgers en
bedrijven bespioneren, schakel je je eigen inlichtingen- en
veiligheidsdiensten in om onderzoek te doen. Uit niets blijkt dat dit
gebeurt."

Wat is het gevaar van afluisternetwerken als Echelon?

"Burgers moeten er van uit kunnen gaan dat communicatie vertrouwelijk
is. Dat is een grondrecht. Voor afluisteren dienen regels en waarborgen
te gelden als proportionaliteit, transparantie en controle achteraf.
Deze democratische spelregels worden met voeten getreden door Echelon.
Daardoor ontstaat het gevaar van misbruik van gegevens. Ook in de
Verenigde Staten is er geen controle op Echelon. De inlichtingendienst
National Security Agency (NSA) die Echelon exploiteert, weigerde vorig
jaar de democratische legitimatie van het systeem toe te lichten voor
het Amerikaanse Congres. Absolute geheimhouding corrumpeert. Dat leidt
tot ontsporingen."

Zijn daar aanwijzingen voor?

"De NSA speelt gegevens over contracten die Europese bedrijven willen
afsluiten door aan het Amerikaanse bedrijfsleven. Op die manier is de
Europese vliegtuigbouwer Airbus een order van een paar miljard gulden
misgelopen. De opdracht ging naar Boeing, die op grond van
afgeluisterde informatie, een lager bod deed. Ook informatie van niet-
gouvernementele organisaties als het Rode Kruis en Amnesty
International wordt misbruikt. Zulke organisaties weten veel over Derde
Wereld-landen en zijn daarom een geliefd doelwit van de NSA."

Minister De Grave zegt dat er geen reden is om aan te nemen dat
Nederlandse internetaanbieders en telecombedrijven de communicatie van
burgers en bedrijven niet goed beschermen. Denkt u dat ook?

"Dat is een vreemde uitspraak omdat hij elders in zijn notitie uitlegt
hoe eenvoudig het is om telefoonverkeer en internetverkeer te
onderscheppen en af te luisteren. De Grave legt zelfs uit hoe overheden
nieuwe technieken aftapbaar houden: door het beïnvloeden van
standaarden. Daarom is de beveiliging van gsm altijd zo zwak geweest."

Wat kan Nederland doen tegen Echelon?

"Het Nederlandse parlement heeft geen traditie in het kritisch
onderzoeken van inlichtingendiensten. Dat wreekt zich nu. De Kamerleden
die gisteren bij het rondetafelgesprek aanwezig waren luisterden
ademloos. Vervolgens riepen ze dat ze zich 'machteloos' voelden. De
Grave zoekt de oplossing vooral in internationale wetgeving. Dat is wel
nuttig, maar als het al lukt, duurt het jaren voordat er juridische
bescherming tegen grootschalig afluisteren komt."

Zie ook: Tweede Kamer wil afluisteren tegengaan.