De meeste harddiskfabrikanten hebben op hun website wel een
gratis tooltje staan om de schijf te testen. Daarin zit een snelle
surface-scan (sneller dan de in Windows ingebouwde tools die
bovendien per partitie werken). Die surface-scan is absoluut
read-only (er wordt niet aan je files gerommeld). Echter, als je
schijf al mechanisch aan het stukgaan is kan elke operatie, zeker
het scannen van het hele schijfopervlak, meer schade tot gevolg
hebben. Maak regelmatig backups, doe dat bij verdenking van
naderend onheil zo vaak als mogelijk, en maak zeker een backup
voordat je dergelijke "low-level" tools draait.
In genoemde tools is bovendien meestal een snelle
erase optie
ingebouwd (ook wel bekend als
wipe of
zero. Dat is niet
hetzelfde als formatteren; deze erase optie overschrijft gewoon alle
sectors van de harde schijf met nul-bytes. Ook dit gaat meestal
sneller dan op windows gebaseerde tools.
Voorbeelden: voor IBM en Hitachi download je "Drive Fitness Test"
vanaf
http://www.hitachigst.com/hdd/support/download.htmen voor Quantum en Maxtor harddisks download je PowerMax:
http://www.maxtor.com/en/support/downloads/powermax.htmVoor dit soort tools is wel een bootable floppy-drive vereist, en
hoewel ze met veel speciale harddisk-controllers werken (Promise
en zo) zijn er uitzonderingen.
De snelheid komt doordat dit soort tools geen data tussen de
schijf en de PC verplaatsen. Ze geven een speciale opdracht aan
de schijf: lees intern N sectors en vertel me het aantal fouten,
resp. overschrijft N sectors met nullen en vertel me of dat
gelukt is. Zelfs in langzame PIO modes (waarin veel moderne
PC's opstarten) gaat dit snel. Een beetje rappe schijf van 80GB
scannen of wissen duurt ca. een half uur.
Op deze manier wissen van een schijf is absoluut onvoldoende
voor totaal paranoide mensen, maar voor de overige 99,999%
van de mensheid is dit prima. Alleen met zeer specialistische
apparatuur zijn dan nog gegevens van de schijf te halen, daarbij
moeten de schijven zelf uit de behuizing worden gehaald (in een
zeer stof-arme ruimte) en vervolgens wordt met speciale
leeskoppen de schijf afgetast. Dan nog zijn de kansen op succes
klein. Mensen die slechts een beetje kakken kunnen meerdere
keren achter elkaar een erase draaien; elke keer overschrijven
maakt het terughalen van info "tussen de tracks" moeilijker. Ik
vermoed dat het nauwelijks iets uitmaakt of dit met een random
patroon of met nul-bytes gebeurt (er worden niet echt nullen
geschreven maar bepaalde patronen; door trillingen en andere
onnauwkeurigheden is de kans dat die telkens exact op dezelfde
plaats worden geschreven erg klein; een bit op een 80GB schijf
heeft nog maar heel kleine afmetingen).
Partitioneren en formatteren van een harde schijf is daarentegen
nauwelijks zinvol als je iets te verbergen hebt (al was het maar je
-legale- Microsoft XP product code, in de swapfile opgeslagen
password van je bank, mailtjes die je liever niet door anderen
gelezen ziet worden etc).
Partitioneren zorgt ervoor dat slechts een paar sectors van de
schijf worden overschreven, nl. diegenen die de indeling van je
harde schijf aangeven. Formatteren duurt vaak lang omdat de
betreffende partitie (een schijf kan in meerdere partities worden
opgesplitst, maar vaak is dit er maar 1) alle sectors worden
gescanned (lees gelezen) op "bad sectors" (ook wel bad blocks
genoemd), waarna die in een tabel worden opgenomen. Die tabel
wordt in een aantal gereserveerde sectors aan het begin van de
partitie geschreven (een gebied dat niet in directories of files is
terug te vinden). Kortom, door een harde schijf te partitioneren
en formatteren overschrijf je slechts een zeer beperkt aantal
sectors van die schijf.
Nu ik toch op dreef ben :) het verschil tussen low-level en high-level
formatteren is als volgt. Met een low-level format breng je een soort
markeringen aan op een schijf die daarna (onzichtbaar) o.a. worden
gebruikt om locaties van sectors (zowel lezen als schrijven) op de
tracks terug te vinden; een track is een denkbeeldige cirkel op de
schijf (concentrische ringen). Moderne IDE harde schijven zijn in de
fabriek low-level geformatteerd, en dit is niet iets dat je thuis kunt
overdoen, om de simpele reden dat de layout van een schijf een
fabrieksgeheim is, die bovendien per exemplaar van een merk en
type schrijf kan verschillen. De reden dat moderne schijven geen
zichtbare (van buitenaf) bad sectors hebben is dat
diegebieden van de schijf die in de fabriek (tijdens speciale tests) niet
betrouwbaar bleken, in diezelfde fabriek worden "uitgemapt"
waardoor de schijf er nooit meer "zichtbare" sectors neer zal
zetten. Verwarrend is dat Maxtor het bij PowerMax toch weer
over low-level format heeft, terwijl het gewoon gaat om met nullen
overschrijven van sectors, zoals ze zelf aangeven onderaan de
laatste pagina van
http://www.maxtor.com/en/documentation/manuals/powermax_guide_en.pdfIn tegenstelling tot bij harde schijven heeft formatteren van een
floppy
wel tot gevolg dat alle sectors worden overschreven.
Een floppy heeft 80 tracks met elk 18 sectors van 512 bytes, en 1
schrijf-leeskop per kant, dus ruimte voor 80x18x512x2 = 1.474.560
bytes. Als je een floppy formatteert wordt direct een complete track
geschreven, waarmee in 1 keer keer de markeringen en sector-
inhouden op de track worden gezet; bij de volgende omwenteling
worden alle sectors gelezen om te kijken of deze te vinden zijn
(markeringen OK) en de inhouden foutloos te lezen zijn hebben.
Feitelijk is dit dus een combinatie van een low-level en een high-level
format. Als alle tracks aan beide zijden zijn geschreven en
geverifieerd wordt aan het begin van de floppy de bootsector
geschreven (die de indeling en grootte van de floppy aangeeft) en
daarna de "FAT" (File Allocation Table) waarin tevens bad blocks
worden gemarkeerd. Overigens bevatten gewone floppies altijd
maar 1 partitie waardoor partitioneren achterwege kan blijven, en
er dus ook geen partitietabel nodig is.
Tip: als je besluit je PC opnieuw te installeren, wis ook dan je
schijf met zo'n echt nul-bytes schrijvend tooltje. Mocht er later iets
vreselijk mis gaan op je schijf (er was onlangs een worm die de
eerste tig sectors van je schijf overschrijft) dan zijn de kansen
dat je daarna met een "unerase" tooltje nog informatie terug
kunt halen een stuk groter. Anders kunnen dit soort hersteltools
onnodig in de war raken door gegevens van een vorige setup. Ook
professionele herstelbedrijven zullen hierbij gebaat zijn, mocht je
ooit een beroep op ze moeten doen.
Nog een tip: vertrouw er nooit op dat een winkel of fabrikant jouw
data wel overzet. Je kunt de schijf zelf al laten vallen voordat je
je voordeur uit bent, en anderen springen vaak nog veel
onvoorzichtiger om met jouw spullen. Mijn streven is om altijd
2 schijven in een PC te hebben; de tweede bevat backups van
de eerste. Dit is alleen om dataverlies door een defecte schijf
te vorkomen, het helpt natuurlijk niet tegen virussen, brand en
diefstal van je PC. Met een tooltje als XXCOPY (freeware voor
persoonlijk gebruik) kun je heel eenvoudig en snel je backup
updaten, bijv. door:
xxcopy c: d: /clone
Waarschuwing: daarbij geldt dat mappen en files die niet (meer)
op C: staan, op D: ook weggegooid zullen worden! Omdat alleen
verschillen worden bijgewerkt is dit vaak een snelle operatie.
Met XXCOPY kun je probleemloos een Win9X systeempartitie
kopieeren naar een partitie op een andere schijf (die groter mag
zijn). Voor NT4, Win2000 en XP lukt dit niet omdat de register
files gelocked zijn. Groot pluspunt van xxcopy is dat deze ook
korte (8.3) file en vooral directory namen correct kopieert.
Download (250KB):
http://www.xxcopy.com/Ten slotte: ook bij schijven geldt dat security een economische
afweging is. Als jouw schijf je PC verlaat nadat je deze met nullen
hebt overschreven, en de kans bestaat dat iemand deze in
handen krijgt die kosten noch moeite zal sparen om er nog
gegevens van af te halen, kun je de schijf beter vernietigen.
Met het partitioneren en formatteren van een schijf hou je alleen
absolute leken tegen; iedereen die weet wat een diskeditor is
kan dan nog bij jouw data. Mogelijk ook een onbekende eigenaar
na de eerstvolgende.
Erik van Straten