ICT-jurist Arnoud Engelfriet geeft elke week antwoord op een interessante vraag over beveiliging, recht en privacy. Heb jij een vraag? Stuur hem naar juridischevraag@security.nl.

Vraag: Onlangs woonde ik met vrienden een kerkdienst bij. Tot mijn verbazing hing er een camera en microfoon die alles opnamen, inclusief ronddraaien om ons (de aanwezigen) te filmen. Buiten hing achteraf een kleine sticker over de kerktelefoon, dat zal dit wel zijn geweest. Maar mag dat wel, een kerkdienst filmen en verspreiden?

Antwoord: Voor cameratoezicht in de openbare ruimte met een aangebrachte (vaste) camera is een duidelijke waarschuwing nodig. Hetzelfde geldt voor microfoons die privégesprekken kunnen opnemen. Op zich voldoet de kerk aan die eis, hoewel de sticker zo te lezen wel wat groter en duidelijker had gekund.

In besloten ruimtes zijn de eisen strenger. Niet alleen moet je daar duidelijk waarschuwen, je moet ook een duidelijk belang hebben om te mogen filmen én dat belang moet zwaarder wegen dan de privacy van de gefilmde personen. En het geldt ook voor niet-aangebrachte camera's. Een tijdelijke nannycam verborgen in een teddybeer is dus in principe verboden.

Maar is een kerk wel een openbare ruimte? Je zou zeggen van wel, immers iedereen mag er naar binnen en er wordt geen ingangscontrole gehouden of geselecteerd wie wel en wie niet naar binnen mag. Dat het privéterrein is, is géén voldoende criterium om iets "openbaar" te noemen in de zin van de Wet cameratoezicht. Een overdekt winkelcentrum is privéterrein maar mag volstaan met een bordje, omdat iedereen erin mag en er geen controles bij de ingang zijn. Zie de Perry-zaak waarin werd bepaald dat 'openbaar' een makkelijk criterium is om te halen.

Een kerk is openbaar. Echter toch is cameratoezicht of opnemen van geluid niet zomaar toegestaan zo meldt het Cbp: ... kerken en andere gebouwen bestemd voor het belijden van godsdienst en levensovertuiging zijn wellicht naar hun aard aan te merken als openbare plaatsen, maar zijn om redenen van bescherming van de uitoefening van godsdienst of levensovertuiging uitgesloten.

De gedachte hierachter is dat de vrijheid van godsdienst met zich meebrengt dat wie zijn godsdienst wil uitoefenen, dat in privacy moet kunnen doen. Daarom moeten gebedsruimten en kerken en dergelijke worden behandeld als besloten, zelfs als je ze volgens de hoofdregel als openbaar zou kunnen beschouwen.

Dit geldt dus ook voor gebedsruimte bij bedrijven en instanties: zelfs al hangen er overal camera's, hier mogen ze niet hangen tenzij er een héél zware reden is die specifiek voor die ruimte zwaarder weegt dan de privacy én de vrijheid van godsdienst.

Een kerktelefoon die puur de voorganger opneemt, lijkt me echter niet echt een probleem. Deze weet ervan en kan ervoor kiezen hier wel of niet aan mee te werken. En een microfoon die ook het gezang van de gemeente opneemt, lijkt me ook toegestaan: dat zijn geen privéconversaties. Bovendien kun je aan dat gezang niet horen wie het is, zodat de privacy gewaarborgd zou moeten zijn.

Een camera die ronddraait over de kerkbanken en zo mensen individueel herkenbaar in beeld brengt, vereist iets meer dan een sticker bij de ingang. Ik zou zeggen dat dát apart gevraagd moet worden, of dat het segment banken waar dat gebeurt apart gemarkeerd moet zijn. Of je moet weten dat je naar een televisie-dominee gaat natuurlijk.

Arnoud Engelfriet is ICT-jurist, gespecialiseerd in internetrecht waar hij zich al sinds 1993 mee bezighoudt. Hij werkt als partner bij juridisch adviesbureau ICTRecht. Zijn site Ius mentis is één van de meest uitgebreide sites van Nederland over internetrecht, techniek en intellectueel eigendom. Hij schreef twee boeken, De wet op internet en Security: Deskundig en praktisch juridisch advies.