De AIVD is in de fout gegaan bij het hacken van webfora en onderzoeken van social media, zo blijkt uit een rapport van de Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD). De Commissie bestudeerde verschillende agentenoperaties en ontdekte meerdere misstanden.

Deze onrechtmatigheden hebben met name betrekking op de motivering van het gebruik van bepaalde bevoegdheden (de inzet van agenten en het hacken van webfora) en de verslaglegging van operaties. Daarnaast was het "verwerven" (uitgelegd met "heimelijk binnenhalen") van een aantal grotere algemene webfora volgens de Commissie disproportioneel.

Webfora

De Commissie is ten aanzien van vijf agentenoperaties van oordeel dat de motivering van de inzet van de desbetreffende agenten dermate tekortschiet dat de toestemmingen hiervoor onrechtmatig zijn gegeven. In deze vijf operaties voerden de agenten ook handelingen uit die met hacken te vergelijken zijn. In de initiële aanvragen of de aanvragen tot verlenging is slechts summier aandacht besteed aan de noodzakelijkheid en de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit van de inzet van de agent.

De AIVD moet toetsbaar vastleggen wat de afwegingen zijn voordat het van een bijzondere bevoegdheid gebruik wil maken. Het gaat daarbij om de noodzaak tot het gebruik van de bevoegdheid, de vraag of de inbreuk op de privacy van de burgers in verhouding staat tot het doel van die inbreuk (proportionaliteit) en of lichtere middelen voorhanden zijn (subsidiariteit).

Bij de vijf gehekelde operaties was dat niet gedaan. "Er wordt volstaan met gemeenplaatsen, zonder dat wordt gemeld welke gebruikers in onderzoek zijn of welke inbreuk op de levenssfeer van overige gebruikers wordt gemaakt. Ook wordt geen aandacht besteed aan de mogelijkheden om de inbreuk op persoonlijke levenssfeer van overige gebruikers te beperken", aldus de Commissie.

Verslaglegging

Bij de inzet van interne agenten op sociale media schieten de operaties tekort op het vlak van verslaglegging. In eveneens vijf van de bestudeerde agentenoperaties waarbij medewerkers van de AIVD actief zijn ingezet op sociale media onder een virtuele identiteit, is het gebrek aan verslaglegging zodanig dat de Commissie van oordeel is dat die operaties op dit punt op onrechtmatige wijze zijn uitgevoerd. In vier van deze operaties hadden de agenten ook toestemming gekregen strafbare feiten te plegen.

Proportionaliteit

Een ander kritiekpunt richt zich op de "verwerving" van webfora. In vier gevallen acht de Commissie deze activiteit niet proportioneel, en dus onrechtmatig. Het ging hierbij om grotere algemene webfora waar een radicale of extremistische signatuur ontbrak en waarbij het aanwezige aantal targets en de te verwachten opbrengst in geen verhouding stond tot de inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van de overige gebruikers van de webfora, die geen target van de AIVD waren.

Het aantal geconstateerde onrechtmatigheden moet volgens de Commissie worden gezien in het licht van het totale aantal inlichtingenoperaties van de AIVD op sociale media. "Beleid en praktijk zijn in de meerderheid van de gevallen rechtmatig. Op onderdelen is dat niet het geval en dat moet worden rechtgezet", zo luidt de conclusie.

Plasterk

In een brief aan de Tweede Kamer laat Minister Plasterk van Binnenlandse Zaken weten dat hij bijzonder hecht aan het standpunt van de CTIVD dat bij de verwerving van webfora waarop ook personen actief zijn die niet relevant zijn voor enig operationeel onderzoek van de AIVD, een zwaardere toets geldt van proportionaliteit. "Ik onderken dat deze toets niet in beleid werd vastgelegd en heb opdracht gegeven op dit punt maatregelen te treffen", zo laat de minister weten.

"Dit wil niet zeggen dat de dienst lichtvaardig heeft besloten om dergelijke webfora te verwerven; de toets heeft in de praktijk wel degelijk plaatsgevonden. Uit de verwerving is bovendien een groot aantal targets naar voren gekomen die anders niet zichtbaar waren geworden voor de dienst. Mijn conclusie is dat deze vorm van verwerving, mits goed gemotiveerd, noodzakelijk blijft voor de vervulling van de taak die de AIVD heeft om ongekende dreiging te onderkennen."