Minister Opstelten van Veiligheid en Justitie wil met een nieuw wetsvoorstel politie en justitie meer instrumenten geven in de strijd tegen cybercrime, maar rechterlijk toezicht is daarbij noodzakelijk. Er komen echter maar weinig cybercrime-zaken voor de rechter, aldus Christiaan Baardman, onderzoeker en vanaf juni coördinator bij het Kenniscentrum Cybercrime van de Rechtspraak.

"De manier waarop met opsporingsbevoegdheden wordt omgegaan, moet deugen", zegt hij. "Rechterlijke toetsing is daarvoor essentieel." Het centrum waar Baardman aan verbonden is heeft tot doel rechters goed voor te bereiden op een grote golf van cybercrime-zaken die te verwachten valt, maar nog altijd uitblijft.

"Als je ziet wat er allemaal in de krant staat over computercriminaliteit, moet je vaststellen dat wij absoluut geen gelijke tred houden. We kunnen ons er te weinig mee bemoeien als rechters." Ook voor het OM is het goed om te weten hoe ver de bevoegdheden reiken, vindt Baardman.

Grondrechten
In het geval van Robert. M had het onderzoeksteam vooraf een machtiging gevraagd aan de rechter-commissaris. "Die moet snel beslissen, op basis van summiere en eenzijdige informatie. Een zittingsrechter zou de kans moeten krijgen dergelijke beslissingen te toetsen en rechters-commissarissen houvast te geven bij hun belangrijke taak", stelt Baardman.

Die merkt op dat over ernstige kinderpornozaken brede consensus bestaat dat de kinderen moeten worden gered. "Maar bij andere zaken ligt het veel ingewikkelder. Voordat je het weet zijn grondrechten als de vrijheid van meningsuiting in het geding. Hoe zouden wij het vinden als bijvoorbeeld Russische autoriteiten inbraken op onze computers om anti-Poetin teksten te verwijderen."

Kennis
De onderzoeker vindt dat de politie nog niet voldoende is ingespeeld op de digitalisering van de misdaad, hoewel er verbetering zichtbaar begint te worden. "Het hightech crimeteam van het KLPD wordt binnen enkele jaren verviervoudigd, van 30 tot 120 specialisten." In afwachting van verdere ontwikkelingen zorgt het kenniscentrum ervoor dat rechters hun kennis op peil houden.

"Om optimaal te profiteren van de weinige zaken die wel voor de rechter komen, proberen we hoger beroepszaken over cybercrime binnen het Haagse hof te concentreren", zegt Baardman. Hij drukt officieren van justitie op het hart om vooral zaken voor de rechter te brengen.

"Het is best voorstelbaar en verontschuldigbaar als dat even niet gebeurt, zeker bij ernstig kindermisbruik. Maar dat moet vooral niet te lang duren." Een neveneffect zou kunnen zijn dat de ontwikkeling van specifieke deskundigheid van advocaten ten aanzien van cybercrime op die manier ook achterblijft. "Zo passeren misschien ongemerkt dingen waar we ons allemaal eigenlijk ongemakkelijk bij zouden moeten voelen."