De controle in de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv), die vandaag in de Tweede Kamer wordt besproken, is onvoldoende. Daarnaast moet er een stevige, onafhankelijke toezichthouder komen, die zijn taak goed kan vervullen, zo stelt de Raad voor de Rechtspraak.

Het wetsvoorstel biedt de AIVD en MIVD de mogelijkheid om kabelgebonden telecommunicatie te onderzoeken en geautomatiseerde werken binnen te dringen. De Raad stelt dat de diensten een belangrijke rol vervullen. "Dat daarvoor rechten van burgers worden ingeperkt, lijkt onvermijdelijk. Maar onnodige beperking van fundamentele rechten van burgers moet altijd worden voorkomen", zo stelt de organisatie. De Raad vraagt zich bijvoorbeeld af of het, met het oog op de privacy van onschuldige burgers, echt noodzakelijk is om bepaalde gegevens 3 jaar te bewaren, zoals het kabinet voorstelt.

In het wetsvoorstel is de Toetsingscommissie inzet bevoegdheden (TIB) verantwoordelijk voor het toezicht. Als de diensten bijzondere bevoegdheden willen inzetten, vragen ze toestemming aan de minister. De TIB controleert of die toestemming terecht is verleend en geeft daarover een bindend oordeel. Die constructie kan problemen opleveren volgens de Raad. "Want valt zo’n bindend advies wel te rijmen met de ministeriële verantwoordelijkheid? De minister kan niet verantwoordelijk zijn als hij geen bevoegdheid heeft. Als die vraag niet wordt beantwoord, kan dat blijvend voor onduidelijkheid zorgen", aldus de Raad.

Daarnaast zet de Raad vraagtekens bij de effectiviteit van het toezicht dat het kabinet voor ogen heeft. De TIB krijgt bijvoorbeeld geen toegang tot gegevens van de veiligheidsdiensten, wat het moeilijk maakt om te oordelen over de noodzaak van het inzetten van bijzondere bevoegdheden. Verder moet de TIB over genoeg kennis en ervaring beschikken. Volgens de Raad zou deskundige ondersteuning bijvoorbeeld geregeld kunnen worden door de TIB als onafhankelijke commissie onder te brengen bij de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten.