De afgelopen dagen stond het nieuws vol over Facebook en de manieren waarop de sociale netwerksite de gegevens van gebruikers verzamelt en gebruikt. "Maar voor elk artikel over Facebooks enge stalkergedrag zijn er duizenden bedrijven die opgelucht ademhalen dat zij niet in de schijnwerpers staan", zegt beveiligingsexpert Bruce Schneier.

Facebook is dan wel één van de grootste spelers op dit gebied, er zijn duizenden andere bedrijven die ons voor financieel gewin bespioneren en manipuleren, aldus Schneier. "En hoe eng Facebook ook blijkt te zijn, de hele industrie is veel enger. Het heeft te lang in het duister kunnen bestaan en het is aan beleidsmakers om deze bedrijven in de publieke schijnwerpers te dwingen, waar we met z'n allen kunnen beslissen of dit de manier is waarop we willen dat de samenleving functioneert en, wanneer niet, wat we eraan gaan doen."

De manier waarop deze bedrijven opereren wordt ook wel "surveillancekapitalisme" genoemd. Bedrijven als Facebook en Google bieden gratis diensten in ruil voor de gegevens van gebruikers. "Surveillancekapitalisme is een stuwende kracht voor een groot deel van het internet. Het zit achter de meeste "gratis" diensten, en ook veel van de betaalde. Het doel is psychologische manipulatie, in de vorm van gepersonaliseerde advertenties die je overhalen om iets te kopen of iets te doen, zoals het stemmen op een bepaalde kandidaat", stelt Schneier in zijn column voor CNN.

Omdat deze industrie grotendeels onzichtbaar kan opereren wordt die meestal genegeerd en weet zo buiten schot van beleidsmakers te blijven. Schneier verwacht echter dat dit met de aankomende Europese privacywetgeving gaat veranderen. "Omdat bijna alle surveillancekapitalismebedrijven data van Europeanen verzamelen, zal dit de industrie in het daglicht zetten als nooit tevoren." In aanloop naar deze wetgeving liet PayPal onlangs weten dat het gegevens van gebruikers met meer dan 600 partijen kan delen.

De oplossing van het probleem is volgens Schneier regelgeving. "Surveillancekapitalisme heeft te lang zonder belemmeringen kunnen opereren. En ontwikkelingen in zowel big data-analyse en kunstmatige intelligentie maken de applicaties van morgen nog enger dan die van vandaag. Regelgeving is het enige antwoord." De eerste stap naar regelgeving is transparantie, aldus de beveiligingsexpert. "De markt kan druk op deze bedrijven uitoefenen om hun spionage van ons te verminderen, maar alleen als we de industrie uit de schaduwen weten te krijgen."