Heb jij een interessante vraag op het snijvlak van privacy, cybersecurity en recht? Stuur je vraag naar juridischevraag@security.nl. Elke week geeft ict-jurist Arnoud Engelfriet in deze rubriek antwoord.

Juridische vraag: Ik hoorde van een collega over een man die twee jaar lang stiekem de buurvrouw filmde. Zij had aangifte gedaan van stalking, maar werd weggestuurd omdat stiekem iemand filmen daar niet onder valt. Daarvoor moet je iemand hinderlijk volgen, lastigvallen of iets dergelijks. Klopt dat?

Antwoord: Het klopt dat in artikel 285b Strafrecht staat dat het pas stalking is wanneer je iemand dwingt iets te doen, niet te doen of te dulden. Jezelf opdringen dus. Als je slachtoffer totaal geen idee hebt dat jij haar filmt of volgt, kun je dan wel spreken van dwang? Hoe wordt ik gedwongen als ik niet eens dóór heb dat iemand er is?

Toch is dit wél stalking. Dat bepaalde recent de Hoge Raad, in een zaak van een man die twee jaar lang zijn overbuurvrouw filmde. Het Gerechtshof had de man vrijgesproken van het strafbare feit belaging, zoals stalking officieel heet:

Het hof is van oordeel dat het oogmerk van verdachte om aangeefster te dwingen iets te doen, niet te doen, te dulden en/of vrees aan te jagen, niet uitsluitend kan worden afgeleid uit heimelijke handelingen waarvan het slachtoffer zich pas geheel achteraf bewust is geworden.

In gewone taal: als iemand pas helemaal na afloop ontdekt dat jij haar stiekem filmde, dan kun je niet zeggen dat je haar gedwongen hebt gefilmd. Die persoon deed waar ze zin in had, jij filmde dat, daar zit geen centje dwang aan toch? Er zijn vast andere misdrijven, maar specifiek stalking dat zien wij niet.

Nou, niet helemaal. Het is al langer vaste jurisprudentie dat je iemands privacy kunt schenden door een handeling die pas later uitkomt:

[Het Hof zei dat een] gedraging uitsluitend dan als inbreuk makend op de persoonlijke levenssfeer van een ander kan worden aangemerkt indien die ander ten tijde van die gedraging met die gedraging bekend was en dus niet indien deze nadien op de hoogte is gekomen van die gedraging. Die opvatting vindt evenwel geen steun in het recht en in het bijzonder niet in art. 285 Sr.

Maar waar zit dan de dwang? Die zit hem in het stiekeme karakter. Als jij je niet laat betrappen, kan ik geen bezwaar maken, je niet wegsturen of ingrijpen.

Het kan immers zijn dat de verdachte, door bewust en gedurende langere tijd heimelijk en onopgemerkt te filmen, heeft willen bewerkstelligen dat die ander zich niet kon verzetten tegen het gefilmd worden en aldus werd gedwongen dat filmen te dulden.

Door dus niet te onthullen dat je filmt, dwing je iemand het filmen te ondergaan. Je dwingt iemands autonomie opzij, als het ware. Ik zie daar wel wat in, privacy is in de kern het recht met rust gelaten te worden. Wie in dat recht binnendringt zonder zelfs maar zichzelf kenbaar te maken, dwingt zich op een plek waar hij niet mag zijn.

Arnoud Engelfriet is Ict-jurist, gespecialiseerd in internetrecht waar hij zich al sinds 1993 mee bezighoudt. Hij werkt als partner bij juridisch adviesbureau ICTRecht. Zijn site Ius mentis is één van de meest uitgebreide sites van Nederland over internetrecht, techniek en intellectueel eigendom. Hij schreef twee boeken, De wet op internet en Security: Deskundig en praktisch juridisch advies.