De Wet Gegevensverwerking door Samenwerkingsverbanden (WGS), die het mogelijk maakt om databases van zowel overheden als bedrijven in zogeheten samenwerkingsverbanden aan elkaar te koppelen, is een blauwdruk voor meer toeslagenaffaires, zo waarschuwt de SyRI-coalitie de Eerste Kamer.

Het voorstel biedt een juridische basis voor bestuursorganen en private partijen om persoonsgegevens systematisch te delen en te verwerken, waaronder door profilering. Op 17 december, de dag dat het rapport "Ongekend Onrecht" van de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslagaffaire verscheen (pdf), werd het wetsvoorstel door de Tweede Kamer aangenomen. De PvdA, Krol, 50PLUS, VVD, SGP, CDA, ChristenUnie, PVV en FVD stemden voor. D66, GroenLinks, SP, PvdD, DENK en Van Kooten-Arissen stemden tegen.

Volgens de SyRI-coalitie, bestaand uit het Platform Burgerrechten, FNV, het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten, Stichting Privacy First, Stichting KDVP, de Landelijke Cliëntenraad en auteurs Tommy Wieringa en Maxim Februari, die eerder succesvol actie voerden tegen het risicoprofileringssysteem SyRI, is het voorstel een bedreiging voor het functioneren van de rechtsstaat.

De coalitie stelt dat de Eerste en Tweede Kamer door dit voorstel buitenspel worden gezet. "De belangrijke onderdelen staan namelijk niet geregeld in de wet waarover de Kamer nu stemt, maar worden naderhand bepaald door de minister in lagere regelgeving. Kwesties als de hoeveelheid en soorten gegevens, de partijen die erbij kunnen en de manier waarop ze worden geanalyseerd en verder worden gebruikt, worden bepaald zonder dat de Kamer daarmee instemt."

Dit is in strijd met de Grondwet, aldus de coalitie. Het maakt het ook voor burgers onmogelijk om na te gaan wat er over hen wordt uitgewisseld, waar deze informatie terecht komt en welke gevolgen dat kan hebben. "Het gaat onder de WGS niet alleen om feitelijke gegevens die bedrijven en overheden met elkaar delen, maar ook om signalen, vermoedens en volledige zwarte lijsten die worden uitgewisseld en met elkaar verknoopt", gaat de coalitie verder.

De toeslagenaffaire heeft laten zien dat het heimelijk plaatsen van burgers op lijsten rampzalige gevolgen kan hebben. Het wetsvoorstel voor de WGS leest volgens de coalitie als een blauwdruk voor een nieuw dataschandaal. "Met dit voorstel koerst het kabinet af op een vorm van governance die niet past in een vrije samenleving en doet denken aan de dataverwerkingspraktijken die vooraf gingen aan de toeslagenaffaire."

De Eerste Kamer begint morgen met de behandeling van het wetsvoorstel. De SyRI-coalitie roept de Senaat op om het voorstel uitvoerig en kritisch te behandelen (pdf). Eerder werden al door de Raad van State en de Autoriteit Persoonsgegevens fundamentele bezwaren tegen het voorstel geuit.