Het aftellen naar de Tweede Kamerverkiezingen is begonnen. Nog vier weken en dan mag Nederland in de stemlokalen en per post bepalen wie de nieuwe volksvertegenwoordiging wordt. In aanloop naar de verkiezingen op 15, 16 en 17 maart zal Security.NL de verkiezingsprogramma's van alle partijen in de Tweede Kamer doorlichten.

In een reeks van vier artikelen wordt gekeken naar cybersecurity, privacy, Big Tech en digitalisering. Onderwerpen die al dagelijks op deze website worden besproken. Zo kunnen lezers in één oogopslag zien wat de partijen voor plannen op deze gebieden hebben en wat de overeenkomsten en verschillen zijn. Vandaag het derde deel in deze reeks waarin we kijken naar het onderwerp Big Tech in de partijprogramma's. Het eerste deel, over cybersecurity en het tweede deel over privacy zijn al online verschenen.

De impact van Big Tech op mens, maatschappij en het democratische proces zijn de afgelopen jaren meer dan duidelijk geworden. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van politieke advertenties op social mediaplatformen, de enorme hoeveelheden data die dominante techbedrijven over hun gebruikers verzamelen en het gebruik van marktmacht om concurrenten te weren of over te nemen.

Er lijkt geen ontkomen aan de invloed en macht van Amazon, Apple, Google, Facebook en Microsoft, die vaak als de Big Tech-bedrijven worden aangeduid. Het aanpakken van Big Tech is dan ook een onderwerp dat dit jaar in meerdere partijprogramma's terugkomt en veel vaker wordt benoemd dan in de verkiezingsprogramma's van vier jaar geleden.

De onderstaande punten komen direct uit de partijprogramma's van de partijen in de Tweede Kamer. In bepaalde gevallen is er voor de duidelijkheid gekozen om punten samen te vatten.

Christen-Democratisch Appèl (CDA) (programma)

• Actief voorkomen dat grote digitale (tech)bedrijven makelaars in persoonlijke medische gegevens worden.
• Ontwikkelen van Made in Europe-strategie om de levering van vitale producten en diensten in de maakindustrie, zorg, agrifood en (defensie) technologie veilig te stellen.
• Ontwikkelen Protected by Europe-strategie. De strategie ziet er op toe dat we voor vitale technologieën, energie en grondstoffen niet te afhankelijk worden van andere landen.
• Grote techreuzen en platforms als Google, Amazon en Facebook hebben te veel macht gekregen en beschikken feitelijk over een monopolie in het aanbod van hun diensten. Wij willen een stevige Europese aanpak voor een gelijk speelveld voor nieuwe aanbieders, een goede bescherming van data en een geharmoniseerde belasting voor deze bedrijven. Als bedrijven te groot worden is opsplitsing een uiterste mogelijkheid.
• Inkomsten uit digitale activiteiten moeten hetzelfde worden belast als wanneer deze inkomsten met een fysieke activiteit zouden zijn behaald. Digitale platforms, zoals Airbnb, verplichten een bronheffing in te houden bij betalingen die zij doen aan Nederlandse belastingplichtigen.

ChristenUnie (programma)

• Onze vrijheid komt in het gedrang als we niet meer grip krijgen op grote techbedrijven die grote hoeveelheden data over ons verzamelen. Persoonlijke keuzes worden ongemerkt beïnvloed door gratis diensten, mensen worden fabeltjesfuiken ingelokt en de publieke ruimte van het internet wordt meer en meer ingenomen en gestempeld door techbedrijven met een commercieel oogmerk. De overheid moet een grotere rol nemen bij de regulering van big tech spelers, het internet als publieke ruimte en via voorlichting en andere bewustwordingsmaatregelen pal gaan staan voor vrijheid.
• Gelijk speelveld voor de Nederlandse industrie en detailhandel. De enorme marktmacht waarmee grote Big Tech spelers uit de VS en China als monopolisten en poortwachters het Europese speelveld betreden bedreigt onze economie, democratie en maatschappij. De Covid pandemie heeft de wending naar online versneld. De grote marktplatformen maken gigantische winsten en veel fysieke winkels draaien verlies. Ook vitale bedrijven moeten ondersteund worden zich aan te passen. Experimenten hoe hierop te reageren, profit en non-profit, zijn nodig.
• We voeren een digitaks in, net als enkele andere EU-lidstaten hebben gedaan. Online platforms gaan daardoor ook hun belastingbijdrage betalen.
• Vitale infrastructuur en techniek in veilige handen. Vitale infrastructuur voor bijvoorbeeld schoon drinkwater, elektriciteit, toegang tot internet en betalingsverkeer zijn essentieel. De bescherming tegen buitenlandse invloeden en digitale inmenging wordt wettelijk geborgd.
• Waakhond Digitale Veiligheid. Er is beter toezicht nodig op wat bedrijven en overheden met onze gegevens doen en welke algoritmes en technieken ze inzetten.

Democraten 66 (D66) (programma)

• Er is speciale aandacht voor de macht van Big Tech en Big Pharma. Dat kan ook gelden voor andere grote ondernemingen waarbij fundamentele waarden als democratie of de volksgezondheid in het geding zijn. Wij steunen daarom het Europese initiatief tot een nieuwe bevoegdheid om te interveniëren tegen structureel marktfalen.
• Online platforms moeten in Europa hun eerlijke deel aan belasting betalen. De Europese digitaks geldt als eerste stap om ook met landen buiten de EU tot internationale belastingregels te komen die klaar zijn voor het digitale tijdperk.
• Techbedrijven betalen een eerlijke belasting in alle Europese landen waar ze ondernemen, bij voorkeur op Europees niveau en binnen het kader van de OESO-afspraken.
• Techbedrijven die selecteren en prioriteren wat mensen zien, moeten daarover verantwoording afleggen. Ze krijgen de aanmerking 'vitaal maatschappelijk bedrijf': we verwachten dat ze een onafhankelijke redactie instellen en openbaar en transparant uitleggen welke keuzes hun algoritmen maken en hoe.
• Als Europa stellen we ons de ambitie concurrerend te zijn met de VS en China op het gebied van nieuwe technologieën, zoals 5G en kwantumtechnologie.
• We updaten het mededingingsrecht om misbruik van economische macht te voorkomen.
• We pleiten voor spelregels die passen bij de digitale economie, zoals aandacht voor de marktmacht van data en netwerkeffecten.
• De maatschappelijke en democratische schade van machtsmisbruik van bedrijven die bepalen welke informatie wij zien, wordt in het mededingingsrecht betrokken.
• Er komen mogelijkheden techbedrijven net zoals telecombedrijven vooraf te reguleren of eventueel op te splitsen.
• We pleiten ervoor techgiganten voortaan te kunnen verplichten om data te delen. Kleine ondernemers moeten kunnen aanhaken zonder achtergesteld te worden.
• Overnames van veelbelovende Europese start ups of scale-ups door techbedrijven worden kritisch getoetst en zonodig passen we de fusiecontroleregels aan om te zorgen dat dit ook effectief kan gebeuren.
• De bescherming van auteursrechten online mag niet leiden tot rechtvaardiging van massale surveillance van gebruikers van sociale-mediaplatforms.
• We pleiten voor een sterke, onafhankelijke Europese toezichthouder. Die krijgt de bevoegdheid om onder de motorkap van grote digitale bedrijven te kijken.
• De toezichthouder kan bij machtsmisbruik boetes opleggen.
• Toezichthouders op techbedrijven krijgen meer middelen om hun werk te doen.

Forum voor Democratie (FvD) (programma)

• Openbaarheid van algoritmen die door social media platformen worden gebruikt.
• Geen censuur van niet-strafbare uitingen. Big Tech-bedrijven mogen alleen strafbare uitingen modereren.
• Adequate beroepsmogelijkheden voor content-aanbieders die door de platformen geweerd en/of benadeeld worden qua zichtbaarheid en/of ‘monetization’- mogelijkheden.
• Ruime mogelijkheden voor alternatieve platformen.

GroenLinks (programma)

• We voeren een digitaks in zodat grote techbedrijven, zoals Facebook en Google, ook eerlijk belasting gaan betalen over hun omzet. De belasting geldt op nationaal niveau totdat er een Europese variant wordt ingevoerd.
• Grote buitenlandse technologiebedrijven zijn belangrijke verspreiders geworden van films en muziek, vaak zonder er zelf in te investeren. Bedrijven die flink verdienen aan het werk van anderen, moeten ook een eerlijke bijdrage leveren aan de makers. We voeren een exploitatieheffing in over de inkomsten van onder meer streamingabonnementen. De opbrengsten komen ten goede aan Nederlandse producties en aan de makers.
• We maken ons hard voor een strenger Europees toezichtkader waar platformneutraliteit, volledige netneutraliteit en dataportabiliteit onderdeel van zijn.
• Online kennisuitwisseling en debat zijn te belangrijk om aan de willekeur van techbedrijven over te laten. Er komen vanuit de overheid duidelijke richtlijnen voor en toezicht op de inzet van filters.
• Algoritmen voor gedragsvoorspelling en besluitvorming zijn transparant en worden regelmatig getoetst op de naleving van mensenrechten, inclusief non-discriminatie en de beginselen van behoorlijk bestuur. Dit geldt zowel voor de private als de publieke sector.

Partij van de Arbeid (PvdA) (programma)

• We maken onze samenleving minder afhankelijk van Big Tech. Dataverzameling die puur is bedoeld voor advertenties wordt gestopt en de relatie tussen diensten en klanten wordt hersteld, door alle digitale gepersonaliseerde advertenties te verbieden, verkoop van persoonsdata aan te pakken en het recht op vergetelheid actief uit te dragen. Als je over wilt stappen naar een concurrerend platform, mag je je data en netwerk meenemen, zodat je niet meer afhankelijk bent van één website of app. Daarmee pakken we het verdienmodel van Big Tech aan en herwinnen we onze privacy.
• Opbreken van grote Big Tech. In Europa werken we samen aan het opbreken van te grote Big Tech. De overname van WhatsApp door Facebook wordt teruggedraaid en toekomstige overnames, zoals van Google en Fitbit, worden veel kritischer bekeken. Apparaten, software en app stores horen niet in de handen van één bedrijf.
• Recht om netwerk mee te nemen. Iedereen krijgt het recht om je netwerk mee te nemen naar andere applicaties of platformen. Sociale netwerkportabiliteit geeft nieuwe aanbieders een kans en gebruikers een keuze tegen de dominantie van bedrijven als Facebook en Google. We willen dat je de app van jouw keuze kunt gebruiken om te communiceren, zodat je niet verplicht whatsapp hoeft te downloaden om lid te worden van de buurt-app. Daarvoor moeten apps met elkaar kunnen communiceren.
• Invoering digitaks. Facebook en Google betalen straks net als ieder bedrijf belasting. Digitale platforms hebben nu te veel mogelijkheden om de fiscale regels creatief toe te passen. Dit corrigeren we met de zogeheten digitaks. Gegevens zijn eigendom van gebruikers en platformwerkers, niet van de techgiganten.
• Er komt een wettelijke plicht voor politieke partijen en digitale platforms om openheid te verschaffen over de digitale instrumenten die zij inzetten tijdens politieke campagnes.
• Digitale dienstenbelasting. Digitale bedrijven betalen op een eerlijke manier belasting over het geld dat ze verdienen in Nederland, net als ieder ander bedrijf.
• Bestrijden van fake news en oneigenlijke beïnvloeding. Hier kunnen we niet vertrouwen op zelfregulering van platforms als Facebook en Google. Er komt verplichte transparantie over de herkomst van politieke advertenties en micro-targeting. We verbieden financiering van politieke advertenties uit het buitenland.
• Technologisch onafhankelijk onderwijs. De coronacrisis heeft digitaal onderwijs in een stroomversnelling gebracht. Veilig en toegankelijk onderwijs staat voorop. Ruim 70 procent van de basisscholen gebruikt soft- en/of hardware van één Amerikaanse technologiebedrijf. Open source wordt standaard bij de inkoop van soft- en hardware om de technologische onafhankelijkheid van het onderwijs te waarborgen.

Partij voor de Dieren (PvdD) (programma)

• Grote internetbedrijven worden gedwongen meer transparantie te geven over hun opslag en gebruik van data en de werking van algoritmes.
• China en de Verenigde Staten beheersen de digitale wereld. We blijven zeer kritisch over de buitenlandse invloed op technologie en het internet.
• Onderzoeken hoe we internetgiganten meer verantwoordelijkheid kunnen geven om nepnieuws tegen te gaan zonder dat zij te veel macht krijgen over de inhoud die op de platformen gedeeld wordt.
• Ervoor zorgen dat internetbedrijven als Facebook en Google meer transparantie bieden over wat zij gebruikers laten zien en waarom, en leggen microtargeting (waarbij heel gericht wordt geadverteerd) aan banden.
• Om oneerlijke concurrentie tegen te gaan, komt er een belasting voor grote internetwinkelbedrijven.

Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) (programma)

• Bedrijven moeten transparant zijn over het gebruik van data van burgers.
• Grote digitale platforms, als Airbnb en bol.com, trekken veel marktmacht naar zich toe terwijl ze een vreemde eend in de bijt van het mededingingsrecht zijn. Mededingingsregels en het mededingingstoezicht moeten zo aangepast worden dat de macht van grote digitale platforms zodanig aan banden wordt gelegd dat concurrentie mogelijk blijft.
• De macht van grote communicatieplatforms als Facebook in het sturen van het maatschappelijke debat verdient kritische aandacht.

Socialistische Partij (SP) (programma)

• Om de privacy en de veiligheid van mensen beter te beschermen is het nodig dat de grote techbedrijven worden opgesplitst.
• Maatregelen tegen grote techbedrijven als die algoritmes gebruiken die eenzijdige informatievoorziening creëren. Sociale media mogen geen vrijplaatsen zijn voor bedreiging en intimidatie.
• Door een specifieke 'digitaks' zorgen we dat ook onlinebedrijven en internetplatforms voortaan hun bijdrage leveren.
• Toezicht op de algoritmes die sociale mediabedrijven gebruiken.

Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) (programma)

• Voorkomen van te dominante bedrijven.
• Mogelijkheden om (Big Tech-)bedrijven die hun marktmacht misbruiken (in Europees verband) open te breken.
• Regelgeving die de persoonlijke regie en eigendom over data versterkt. Dat betekent dat Big Tech-bedrijven moeten betalen voor het gebruik van persoonlijke data.
• Aanpassing van de mededingingsregels zodat media-ondernemers beter kunnen concurreren met internationale Big Tech-bedrijven.
• Een gelijk speelveld tussen het lokale mkb, grote (tech)bedrijven en andere sectoren in de economie, bijvoorbeeld waar het gaat om inkoopmacht of belastingplicht.
• Modernisering van het belastingstelsel, door (nieuwe vormen van) kapitaal in de digitale economie, zoals data, te belasten, en door bedrijfswinsten te belasten waar deze worden behaald.
• Samen met digitale platforms opstellen van passende spelregels voor het gebruik van persoonlijke data, met inachtneming van de vrijheid van meningsuiting.

50Plus (programma)

• In het verkiezingsprogramma van 50Plus wordt niet over Big Tech gesproken.

DENK (programma)

• In het verkiezingsprogramma van DENK wordt niet over Big Tech gesproken.

Partij voor de Vrijheid (PVV) (programma)

• In het verkiezingsprogramma van de PVV wordt niet over Big Tech gesproken.

Conclusie

De partijen die in hun programma's het onderwerp Big Tech bespreken pleiten met name voor de invoering van een digitaks, zodat de grote techbedrijven (meer) belasting over hun digitale diensten gaan betalen. Ook zien de partijen graag dat te dominante techbedrijven kunnen worden opgesplitst en moet de invloed die platforms hebben, bijvoorbeeld via micro-targeting, aan banden worden gelegd. Verder wordt er gepleit voor meer transparantie over de algoritmes die techbedrijven gebruiken.

Volgende week het vierde en laatste deel in deze reeks over het onderwerp digitalisering in de verkiezingsprogramma's.