Bij het gebruik van data en algoritmen moet de overheid burgers centraal stellen, aldus de Nationale ombudsman die hiervoor een ombudsvisie ontwikkelde. Steeds vaker maakt de overheid in processen en systemen gebruik van data en algoritmen. Dit is echter niet altijd zichtbaar en herkenbaar, wat invloed heeft op het vertrouwen dat burgers in de overheid hebben.

De overheid houdt wel rekening met het belang van juridische en ethische kaders, zo stelt de ombudsman. Toch ziet hij ook gevaar wanneer de overheid door het gebruik van data en algoritmen verandert in een 'black box' en de burger niet meer weet wie hij voor zich heeft. De ombudsman roept de overheid dan ook op om bij het gebruik van data en algoritmen het perspectief van burgers centraal te stellen.

"Niemand wil dat burgers slachtoffer worden van een systeem waarin de overheid gebruikmaakt van data en algoritmen. Of dat zij worden geconfronteerd met ongewenste resultaten. Toch worden burgers nog nauwelijks betrokken bij het gebruik van data en algoritmen door de overheid", zegt ombudsman Reinier van Zutphen.

De vandaag gepresenteerde ombudsvisie, met de titel "Een burger is geen dataset", omvat drie uitgangspunten (pdf). Zo moet het gebruik van data en algoritmen en het doel daarvan duidelijk in kaart worden gebracht. Daarnaast moet de overheid toegankelijk zijn en weten welke burger zich achter de data bevindt en openstaan voor vragen en klachten over data en algoritmen. Als laatste vindt de ombudsman dat de overheid oplossingsgericht moet zijn door vooraf te bepalen waar data en algoritmen wel en niet voor worden ingezet.

Verder laat de ombudsman in de ombudsvisie weten dat het belangrijk is dat de overheid vooraf nadenkt over het gebruik van data. En dat burgers uit het systeem kunnen worden gehaald als het misgaat. Bovendien moet persoonlijk contact en maatwerk altijd mogelijk blijven. "Dit draagt bij aan het vertrouwen dat de burger in de overheid heeft", aldus de ombudsman, die demissionair staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken oproept om de uitgangspunten binnen de overheid toe te passen.