Door Anoniem: Waarom lukt het 'ons' maar niet om fatsoenlijk met data om te gaan?
Dat hebben 'we' nooit gekund. Mensen zijn geen robots die met de precisie van een computeralgoritme opereren, we maken dergelijke apparaten juist om dingen te doen waar we zelf niet goed in zijn. Maar dan gebeurt er ook iets anders...
Toen ik in de jaren 1980 computerprogrammeur werd werd nog niet van IT of ITC gesproken, we noemden wat we deden automatisering (al noemden we de systemen die we ontwikkelden wel informatiesystemen). Ergens tussen toen en nu is de term automatisering in onbruik geraakt. Achteraf denk ik dat dat ermee te maken heeft dat we zijn overgestapt van het geautomatiseerd doen van dingen die we hoe dan ook wel deden (bedrijven en andere organisaties voerden ook zonder computers al een adminstratie, en ook zonder robots waren er productielijnen waar bijvoorbeeld auto's in elkaar werden gezet), naar het doen van dingen die we eerst niet deden maar die door al die techniek mogelijk werden (het world wide web, sociale media, massasurveillance inzetten om gericht te kunnen adverteren).
'We' zijn, simpelweg omdat het kan, steeds meer, intenser en sneller data gaan verwerken, waaronder een heleboel persoonlijke gegevens over mensen. Alleen zijn er in de processen die al die data afhandelen volop stappen die door de zeer makkelijk fouten makende mensen worden afgehandeld. Ook worden die processen zelf, zowel geautomatiseerde als niet-geautomatiseerde, door mensen ontworpen en geïmplementeerd en ook die maken makkelijk fouten. En hoe grootschaliger we het allemaal doen, hoe dunner de spoeling wordt van mensen die relatief weinig fouten maken in dit soort dingen, want je hebt het maar ten dele over kunstjes die iedereen wel kan leren en voor een belangrijk deel over manieren van denken waar lang niet elk menselijk brein geschikt voor lijkt te zijn (net zo min als ieder mens een uitzonderlijk talent voor taal heeft, of een uitzonderlijk talent voor fijne motoriek). Het beschikbare talent moet daardoor over veel meer werk worden verdeeld dan vroeger. Iets wat dat illustreert is dat er tegenwoordig MBO-opleidingen voor programmeren zijn, terwijl dat toen ik het vak in rolde toch echt minimaal HBO-niveau was. Volgens mij is het onvermijdelijk dat er in die omstandigheden erg vaak dingen fout gaan. Het zou mooi zijn als het bewustzijn daarover een stuk groter zou zijn dan het is, zeker bij optimistische bestuurders (bij bedrijfsleven en overheid) die enthousiast van alles in gang zetten omdat ze wel de kansen maar niet de risico's zien, maar het hardnekkig blijven ontbreken van dat bewustzijn bij nogal wat mensen is nou net een voorbeeld van wat ik bedoel.
Nou is een verkeerd bezorgde doos met papieren iets dat ook zonder computers mis had kunnen gaan. De reden dat ook dit soort datalekken tegenwoordig problematischer is dan vroeger is het gemak waarmee dergelijke gegevens gedigitaliseerd kunnen worden en alsnog in het domein van elektronische datalekken kunnen belanden.
Gelukkig zal dat lang niet altijd gebeuren. Hier zijn het (hoogstwaarschijnlijk) niet de gelekte gegevens die ongecontroleerd verspreid raken maar enkel het nieuws erover. Hoewel het risico groter is dan het ooit was is het ook weer niet terecht om een verkeerd bezorgde doos met vertrouwelijke gegevens op papier te behandelen alsof de impact hetzelfde is als bij gegevens die ongebreideld via het internet verspreid raken onder mensen die er misbruik van maken.