De burgerrechtencoalitie die eerder de rechtszaak tegen SyRI won roept de Eerste Kamer vandaag op om tegen datasurveillancewet WGS te stemmen. De Raad van State oordeelde onlangs positief over het voorstel voor de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (WGS), ook wel 'Super SyRI' genoemd.

De WGS biedt een juridische basis voor overheidsorganisaties én private partijen, verenigd in samenwerkingsverbanden, om persoonsgegevens met elkaar te delen. Bijvoorbeeld bij vermoedens van fraude of georganiseerde criminaliteit. In het voorstel zijn vier samenwerkingsverbanden aangewezen om gegevens met elkaar te delen, maar dat aantal kan de regering later uitbreiden.

In november adviseerde de Autoriteit Persoonsgegevens de Eerste Kamer om tegen het wetsvoorstel te stemmen, omdat het de deur wagenwijd openzet voor onbegrensde surveillance door een onbegrensde hoeveelheid partijen, publiek en privaat. Eerder was ook de Raad van State kritisch en stelde dat het voorstel op dat moment niet voldeed aan de eisen van artikel 10 van de Grondwet, dat het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer beschermt. Afgelopen december kwam de Raad van State met een positief oordeel.

Het gaat onder de WGS niet alleen om feitelijke gegevens die bedrijven en overheden met elkaar delen, maar ook om signalen, vermoedens en volledige zwarte lijsten die worden uitgewisseld en met elkaar verknoopt. Daarbij kunnen deze partijen op basis van deze schaduwadministraties 'interventies' met elkaar afstemmen waarin ze handhavend optreden tegen burgers die in hun vizier belanden.

"Om het massaal delen van persoonsgegevens tussen de overheid en bedrijven mogelijk te maken, schuift de WGS tal van geheimhoudingsplichten, privacyrechten en juridische waarborgen opzij die vanouds hebben gegolden voor het verwerken van persoonsgegevens", zo stelt de burgerrechtencoalitie. Die waarschuwt voor een vergaande, grootschalige uitholling van de rechtsbescherming van burgers en ongerichte data-surveillance.

Het kabinet wil bovendien de mogelijkheid creëren om in geval van 'spoed' nieuwe samenwerkingsverbanden te starten, zonder dat de Kamer zich hierover kan buigen. Deze worden na hun oprichting pas voorgelegd aan de Kamer, die daarna moet beslissen of ze als wet worden aangenomen. "Dit is in strijd met de Grondwet, die voorschrijft dat inbreuken op de privacy moeten worden opgenomen in wetgeving die door het parlement is goedgekeurd", merkt de burgerrechtencoalitie op.

Ze vinden het onacceptabel dat het parlement niet wordt betrokken bij het bepalen van nieuwe samenwerkingsverbanden en hier pas over kan beslissen nadat ze zijn opgericht. Behalve de mogelijkheid om nieuwe samenwerkingsverbanden op te richten, bevat het voorstel ook vier samenwerkingsverbanden die al jarenlang functioneren, maar tot nu toe nooit in wetgeving waren vastgelegd. Met de WGS wil het kabinet daar nu achteraf alsnog een wettelijke basis voor creëren.

De burgerrechtencoalitie waarschuwde eerder al dat de praktijken die onder de WGS moeten plaatsvinden in veel opzichten lijken op de gegevensverwerkingen die vooraf gingen aan de Toeslagenaffaire. "Onder de samenwerkingsverbanden van de WGS zullen risico-analyses, zwarte lijsten en vele andere typen gegevens, vermoedens en signalen over burgers volop kunnen worden gedeeld tussen overheden en bedrijven", laten ze nogmaals weten. Ze roepen de Eerste Kamer dan ook op om tegen het voorstel te stemmen.

De maatschappelijke coalitie tegen SyRI bestaat uit het Platform Burgerrechten, het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten, FNV, de Landelijke Cliëntenraad, Privacy First, Stichting KDVP en schrijvers Maxim Februari en Tommy Wieringa.