De Nederlandse inlichtingendiensten AIVD en MIVD beschikken over de technische mogelijkheid om grootschalige kabelinterceptie uit te voeren die in principe heel Nederland kan beslaan, zo laat de Volkskrant weten op basis van anonieme bronnen. De Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 (Wiv 2017) geeft de geheime diensten de mogelijkheid om kabelgebonden communicatie af te tappen.

De AIVD en MIVD konden deze kabelinterceptie lange tijd niet toepassen omdat deze technisch gerealiseerd moest worden. De Volkskrant stelt op basis van anonieme bronnen dat de inlichtingendiensten de kabelinterceptie hebben ingericht bij grote kabelpartijen zoals Eurofiber en Relined. Deze bedrijven beschikken over een omvangrijk glasvezelnetwerk in Nederland en zijn ook aangesloten op trans-Atlantische internetkabels.

Dit maakt het mogelijk om veel meer communicatie af te tappen dan alleen het verkeer dat over de kabel van een enkele provider gaat, aldus de Volkskrant. De kabelinterceptie is zodoende niet meer beperkt tot buurt- of wijkniveau, maar regio-overstijgend. "Je hebt het dan in feite over heel Nederland", aldus een anonieme bron.

Bulkbevoegdheid

De Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en veiligheidsdiensten (CTIVD) liet afgelopen maart weten dat de uitleg die is gegeven aan kabelinterceptie wringt met de aard van de bevoegdheid. "Het feit dat de inzet gekoppeld is aan een onderzoeksopdracht en dat de bevoegdheid ‘zo gericht mogelijk’ dient te worden ingezet, laat onverlet dat kabelinterceptie per definitie een bulkbevoegdheid is met een grote mate van inherente ongerichtheid bij het verzamelen van gegevens", aldus de toezichthouder.

Volgens de CTIVD is het merendeel van de gegevens die worden afgetapt altijd van personen en organisaties die geen onderdeel uitmaken van het onderzoek van de geheime diensten en dat ook nooit zullen zijn. De toezichthouder stelde dat in het debat over kabelinterceptie het kabinet de inbreuk die dit middel maakt op de fundamentele rechten van burgers moet benoemen en de noodzaak van dit middel in deze context moet beargumenteren.

Internetverkeer miljoenen burgers

Vorige maand meldde de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB), die toeziet op de inzet van speciale bevoegdheden door de diensten, dat de AIVD en MIVD vorig jaar twee keer een aanvraag hadden gedaan voor de inzet van kabelinterceptie. Beide aanvragen werden afgewezen. De TIB constateerde dat uitvoering van de bevoegdheid bij één aanvraag potentieel inzicht zou kunnen bieden in het internetverkeer tussen miljoenen burgers onderling. "De situatie zou kunnen ontstaan dat medewerkers van de diensten ook van Nederlandse burgers zouden kunnen bijhouden wie op welk moment welke website heeft bezocht", aldus de Toetsingscommissie.

Een nieuw wetsvoorstel van het kabinet maakt het mogelijk voor de diensten om kabelinterceptie ook mogelijk te maken voor zogeheten target discovery, ook wel ‘onbekende doelwitten’ genoemd. Daarnaast wordt toetsing door de TIB teruggedrongen. Een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken laat aan de Volkskrant weten dat ‘gerichtsheidsvereiste’ ook bij de nieuwe wet ‘bij vrijwel alle bevoegdheden’ van toepassing blijft.

Het wordt alleen niet toegepast bij het zogeheten ‘snapshotten’, waarbij de diensten maximaal twee uur per dag kabelverkeer mogen aftappen. Het verschil met reguliere interceptie is dat snapshotten inclusief het bijbehorende onderzoek een verkennend doel heeft, terwijl reguliere kabelinterceptie tot doel heeft gegevens te onderscheppen om die tot inlichtingenproducten te verwerken. Dit wordt ook wel aangeduid als ‘productie’.

"Deze activiteit dient er juist toe om de daaropvolgende fase van kabelinterceptie ‘zo gericht mogelijk’ uit te kunnen voeren met een zo beperkt mogelijke inbreuk op de fundamentele rechten van burgers", aldus de woordvoerder. Die stelt dat het loslaten van de gerichtheidseis bij snapshotten ‘geen gevolg’ heeft voor eerder gedane toezeggingen.