Burgerrechtenbeweging Bits of Freedom heeft bij de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) een zogeheten 'class-action' klacht ingediend over de bulkdatasets die de AIVD en MIVD bewaren. Het is de eerste keer dat een organisatie een dergelijke klacht bij de CTIVD indient.

De klacht gaat over de zogeheten 'relevantiebeoordeling' die de geheime diensten kunnen toepassen. De AIVD en MIVD hebben bulkbevoegdheden waardoor ze grote hoeveelheden gegevens kunnen verzamelen van miljoenen mensen, waarvan het overgrote deel gaat over mensen waar de diensten geen onderzoek naar doen of zullen gaan doen. Dat doen de inlichtingendiensten om een klein deel binnen te kunnen halen dat wél relevant is voor een onderzoek.

Vervolgens moeten alle gegevens die niet relevant zijn zo snel mogelijk worden vernietigd. Volgens Bits of Freedom doen de geheime diensten hier echter veel te lang over. "Bovendien beoordelen de geheime diensten de gegevens als gehele dataset, in plaats van individueel, waardoor veel gegevens van burgers worden bewaard en kunnen worden gebruikt", zo stelt de burgerrechtenbeweging verder.

"In de zienswijze van de CTIVD is deze wijze van relevantiebeoordeling een kunstgreep om de betreffende bulkdatasets langer te kunnen bewaren en te gebruiken. De wet biedt hiervoor geen ruimte. Uit de wet volgt dat de op onrechtmatige wijze relevant beoordeelde bulkdatasets vernietigd moeten worden", zo liet de toezichthouder al in 2020 weten (pdf).

De verantwoordelijke ministers van Binnenlandse Zaken en Defensie besloten echter niets met de kritiek van de toezichthouder te doen. Bits of Freedom stapt daarom nu naar eigen zeggen naar de toezichthouder met een formele klacht. De Afdeling Klachtbehandeling van de CTIVD heeft namelijk in tegenstelling tot de Afdeling Toezicht bindende bevoegdheden en kan dus eisen dat de gegevens worden vernietigd. Een uitspraak van de CTIVD wordt in de komende weken verwacht.