De coalitie van maatschappelijke organisaties die eerder succesvol actie voerde tegen het risicoprofileringssysteem SyRI beginnen opnieuw een rechtszaak tegen de overheid wegens het profileren van burgers. Het gaat om FNV, Platform Burgerrechten, Privacy First en Stichting KDVP, ook wel de SyRI-coalitie genoemd. De organisaties wisten in 2020 via een rechtszaak het risicoprofileringssysteem SyRI (Systeem Risico Indicatie) onrechtmatig te laten verklaren.

Volgens de organisaties blijkt uit onderzoek van Argos en Lighthouse Reports dat de overheid het profileren na de SyRI-uitspraak gewoon blijft inzetten om socialezekerheidsfraude op te sporen in wijken met veel uitkeringen. Argos en Lighthouse kregen door middel van een beroep op de Wet open overheid (Woo) documenten in handen over de werkwijze van de Landelijke Stuurgroep Interventieteams (LSI).

Hieruit blijkt dat de overheid buurten met een "slechte leefbaarheid" doorlicht en dat hier lange lijsten met risico-indicatoren voor worden gebruikt. Onder andere gemeenten, Belastingdienst, Toeslagen, UWV, SVB en politie werken samen binnen de LSI en delen risicosignalen en privacygevoelige informatie over adressen. "Ons grote bezwaar tegen de SyRI-werkwijze was dat onverdachte burgers massaal, en op ondoorzichtige wijze werden doorgelicht door het koppelen van persoonsgegevens. Uit de documenten blijkt dat deze werkwijzen na de SyRI-uitspraak gewoon zijn voortgezet", zegt Tijmen Wisman, voorzitter Platform Burgerrechten.

Uit het onderzoek van Argos en Lighthouse Reports blijkt dat inwoners om allerlei willekeurige redenen aangewezen kunnen worden als risico. Zo is het hebben van een partner in het buitenland een verhoogd risico voor de Sociale Verzekeringsbank. En voor de sociale dienst van bepaalde gemeenten is het een risico wanneer een vrouw een kind krijgt terwijl de man in de bijstand zit. Het niet gebruik maken van aanvullende financiële hulp in de bijstand komt eveneens langs als een risico-indicator. De verdenking kan dan zijn dat iemand illegaal inkomen verkrijgt.

Ook werden signalen uit het inmiddels beruchte risicomodel van de Afdeling Toeslagen van de Belastingdienst in onderzoeken gebruikt als aanleiding om iemand eerder te controleren Dat gebeurde zeker in een stuk of tien gemeenten, blijkt uit het onderzoek. Onder het mom van het ‘verbeteren van de leefbaarheid’ worden signalen uit de onderzoeken bovendien gedeeld met een grote buitenschil van derde partijen.

FNV-vicevoorzitter Kitty Jong: "Op dit moment wordt in de politiek gesproken over hoe het regime voor uitkeringsgerechtigden te verzachten, en uit te gaan van de menselijke maat. Door wat nu naar boven komt, blijkt eens te meer dat gemeentelijke beleidsvrijheid tot rechtsongelijkheid kan leiden die in tegenspraak is met wat minister Schouten van Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen bepleit."