Het ministerie van Binnenlandse Zaken gebruikt de 'trusted flagger' status, waarmee het content bij social media kan aangeven alleen tijdens de verkiezingen, zo heeft minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken laten weten. Ook blijken er meerdere overheidsinstanties te zijn aangemerkt als 'trusted flagger', waardoor ze onrechtmatige, strafbare of ongewenste content bij verschillende platforms kunnen rapporteren.

De minister reageerde op Kamervragen van Kamerlid Omtzigt. Die had het kabinet om opheldering gevraagd of de Nederlandse overheid toegang heeft gehad tot portals van social media voor het aangeven van desinformatie, alsmede of hiervan gebruik is gemaakt voor het weren van bepaalde content of het bannen van gebruikers. Meerdere platforms laten partijen die zijn aangemerkt als 'trusted flagger' content rapporteren. Deze meldingen worden dan met prioriteit behandeld. Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft sinds 2019 de status van 'trusted flagger' bij Facebook (later Meta) en Twitter, en sinds 2021 bij Google, TikTok en Snapchat.

Omtzigt wilde weten welke overheidsinstanties allemaal als 'trusted flagger' zijn aangemerkt. "Binnen de rijksoverheid zijn er verschillende onderdelen met toegang tot een speciale status om meldingen te doen over verschillende vormen van content bij sociale media platformen. Dit kan gaan over onrechtmatige, strafbare of ongewenste content", reageert de minister. "Waar het gaat om meldingen over desinformatie, een vorm van mogelijk schadelijke en ongewenste maar legale content, heeft het team bij Binnenlandse Zaken dat zich bezighoudt met de aanpak van desinformatie rondom verkiezingen de status van ‘trusted flagger’ bij verschillende online platformen."

Bruins Slot merkt op dat de vraag van Omtzigt verder gaat dan alleen desinformatie. Daarom heeft ze alle organisaties binnen de Rijksoverheid genoemd waarvan bekend is dat ze een 'trusted flagger' status hebben voor het melden van alle vormen van content, zoals strafbare en illegale content, de politie, Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en de Kansspelautoriteit (Ksa) hebben ook een speciale status bij Meta. De politie heeft dit ook bij andere online platformen. De NVWA krijgt dit binnenkort waarschijnlijk ook bij TikTok. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) kreeg in 2019 de status van trusted flagger bij Meta.

De minister stelt dat haar ministerie het middel "met grote terughoudendheid" inzet en alleen rondom verkiezingen. "Wanneer er een vermoeden bestaat van de verspreiding van des- of misinformatie waarvan de inhoud als gevolg heeft dat de integriteit van het verkiezingsproces, een vitaal onderdeel van de democratie, belemmering zou kunnen ondervinden. Of wanneer een gemeente rondom verkiezingen een vraag had voor Meta en zelf geen gehoor kreeg."

Geen primaire overheidstaak

Volgens Bruins Slot blijft het uitgangspunt dat het bestempelen van desinformatie als zodanig en factchecken primair geen taak is van overheden. "Wanneer de nationale veiligheid, volksgezondheid, maatschappelijke en/of economische stabiliteit in het geding is, kan de overheid wel optreden en desinformatie tegenspreken", voegt ze toe. Sinds het verkrijgen van de status 'trusted flagger' medio 2019 heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken vier keer een melding bij Facebook/Meta gedaan (pdf). Sinds 2020 zijn er door de Ksa 73 meldingen gedaan met betrekking tot illegaal kansspelaanbod. De AFM heeft in totaal 134 meldingen gedaan, alle in 2019. Bij de NVWA en de politie wordt niet centraal bijgehouden hoeveel meldingen er gedaan zijn.

Werkinstructies

Omtzigt vroeg of de minister ook de richtlijnen of werkinstructies wilde openbaren op basis waarvan mensen die werkzaam waren bij de Nederlandse overheid, posts op sociale media geflagd hebben. Bruins Slot laat weten dat er geen rijksbrede richtlijnen of werkinstructies bestaan voor het doen van meldingen bij socialmediaplatformen. Het kabinet werkt momenteel wel aan een publiek privaat kader voor het melden van onrechtmatige, strafbare en onwenselijke content aan platformen in het kader van de Digital Services Act.

Verder werkt de politie aan een eenduidige werkprocedure. "In beginsel is het zo dat als een opsporingsambtenaar content aantreft in strijd met de gebruikersovereenkomst van het desbetreffende sociale media platform, melding hiervan gemaakt kan worden. De beoordeling daarvan is vervolgens aan het bedrijf. Wanneer er sprake is van strafbare content kan de politie – zoals eerder beschreven - gebruik maken van een bevoegdheid om content te laten verwijderen", legt de minister verder uit. Ze voegt toe dat de overige werkinstructies zich niet lenen voor openbaarmaking wegens mogelijk risico tot misbruik hiervan.