Door EersteEnigeEchte M.J. - EEEMJ: (...) In het geval van cookies lijkt het of de rechtsstaat vanuit buurlanden weer naar Nederland geïmporteerd moet worden, of door individuele privacy officers of FG's moet worden opgebouwd, terwijl de AP en de Nederlandse rechters daar een beetje achteraan hobbelen. M.J.
Ik ben net door een Nederlandse privacy officer geattendeerd op een in maart 2022 uitgekomen handreiking met richtlijnen van EDPB (samenwerkingsorgaan van Europese privacy-toezichthouders) hoe om te gaan met "dark patterns" (donkere patronen) op gebruikersinterfaces van web-applicaties. Dat is relevant voor de manier waarop mensen worden gemanipuleerd om tracking cookies te accepteren. Ik had deze publicatie gemist. De aanleiding voor deze richtlijnen wordt door EDPB als volgt verwoord:
The term “user experience” corresponds to the overall experience users have with social media platforms, which includes the perceived utility, ease of use and efficiency of interacting with it. User interface design and user experience design have been evolving continuously over the last decade. More recently, they have settled for ubiquitous, customised and so-called seamless user interactions and experiences: the perfect interface should be highly personalised, easy to use and multimodal.
Even though those trends might increase the ease of use of digital services, they can be used in such a way that they primarily promote user behaviours that run against the spirit of the GDPR. This is especially relevant in the context of the attention economy, where user attention is considered a commodity. In those cases, the legally permissible limits of the GDPR may be exceeded and the interface design and user experience design leading to such cases are described below as “dark patterns”.
In the context of these Guidelines, “dark patterns” are considered interfaces and user experiences implemented on social media platforms that lead users into making unintended, unwilling and potentially harmful decisions in regards of their personal data. Dark patterns aim to influence users’ behaviours and can hinder their ability “to effectively protect their personal data and make conscious choices”, for example by making them unable “to give an informed and freely given consent”.
Bron:
https://edpb.europa.eu/system/files/2022-03/edpb_03-2022_guidelines_on_dark_patterns_in_social_media_platform_interfaces_en.pdf, pp. 6-7.
Het feit dat Europese privacy-toezichthouders, waaronder de AP, dergelijke manipulatie duidelijk benoemen en relevant achten voor de bescherming van persoonsgegevens, is op zich een belangrijke stap vooruit. Als de AP binnen de EDPB daaraan constructief heeft meegewerkt, valt dat op zich te prijzen.
Blijft echter het feit dat "men" (want EDPB opereert zeker niet in een vacuüm) weliswaar
binnen digitale omgevingen wat meer veiligheid wil scheppen, maar dat men de olifant in de kamer niet wil zien of althans zo min mogelijk benoemen, namelijk de
inherente onveiligheid van digitale verwerking van persoonsgegevens vergeleken met analoge verwerking, en welke consequenties uit die inherente onveiligheid zouden moeten worden getrokken met het oog op:
-- het principe van data-minimalisatie,
-- het subsidiariteitsbeginsel (als eenzelfde doel ook met minder data-verwerking kan worden bereikt, dan moet voor die minder invasieve benadering worden gekozen) en
-- overweging (15) van de AVG (technologieneutrale beoordeling van de aanvaardbaarheid van afgedwongen data-verwerking):
(15) Om te voorkomen dat een ernstig risico op omzeiling zou ontstaan, dient de bescherming van natuurlijke personen technologieneutraal te zijn en mag zij niet afhankelijk zijn van de gebruikte technologieën. De bescherming van natuurlijke personen dient te gelden bij zowel geautomatiseerde verwerking van persoonsgegevens als handmatige verwerking daarvan indien de persoonsgegevens zijn opgeslagen of bedoeld zijn om te worden opgeslagen in een bestand. (...)
Het is op zichzelf prima om "bewustzijn" te bevorderen van risico's bij digitale data-verwerking (bijv. manipulatie met behulp van donkere patronen), en om daar richtlijnen over uit te vaardigen, maar dat lijkt nu mede te dienen als doekje voor het bloeden en als schaamlap om de meer fundamentele nadelen van digitale data-verwerking ten opzichte van analoge data-verwerking en ten opzichte van èchte data-minimalisatie te kunnen blijven negeren.
Als EDPB de "spirit of GDPR" relevant acht, dan zou de EDPB niet moeten blijven dweilen met de kraan open, maar moeten opkomen voor het zo veel mogelijk dichtdraaien van die kraan, omwille van de data-security van alle Europese burgers. Maar ja, dan zou EDPB in conflict komen met uitermate sterke krachten die binnen de EU aansturen op digitalisering van zoveel mogelijk processen, tot de meest intieme processen toe (als ze een reden zouden kunnen vinden om het openen van een verpakte condoom te digitaliseren, zouden ze dat doen - zonder enige schaamte). Dit willen deze krachten juist omdat (afgedwongen) digitalisering totale controle zoveel makkelijker en data-roof zoveel winstgevender maakt. EDPB durft het kennelijk niet aan om deze krachten serieus tegen de haren in te strijken. Het lijkt er zelfs op dat EDPB echte veiligheid voor burgers niet eens (meer) wil of durft te willen.
Dit is één van de meest fundamentele gevaren die ons nu bedreigt, en waaraan ook de problematiek van tracking cookies raakt. Namelijk het gevaar dat wij echte privacy
niet eens meer durven te willen, en dat wij ons op den duur
niet eens meer zullen kunnen voorstellen wat echte privacy inhoudt.
Dat is het fundamentele "dark pattern" dat de afgelopen jaren op manipulatieve wijze over ons wordt uitgerold, onder andere door verkapte lobby-organisaties zoals ECP, die inmiddels ook bezig is privacy-organisaties zoals Stichting Privacy First in te kapselen.
M.J.