Generatieve AI zal een grote impact hebben op economie en maatschappij, zo stelt het demissionaire kabinet in een vandaag gepresenteerde visie over generatieve AI (pdf). De overheid komt ook met campagnes om burgers uit te leggen hoe ze hun gegevens kunnen beschermen tegen training van generatieve AI-modellen en wordt een eigen taalmodel GPT-NL verder ontwikkeld.

Volgens het kabinet is AI een systeemtechnologie die grote impact heeft op alle domeinen en sectoren van de samenleving, en zal alle beleidsterreinen van de overheid raken. "Zeker sinds de lancering van chatbot ChatGPT eind 2022, en de introductie van andere generatieve AI-tools zoals Google Bard, Midjourney en DALL-E, is het gebruik van AI-onderdeel gaan uitmaken van het dagelijks leven van veel mensen in Nederland", aldus het kabinet.

De visie op generatieve AI gaat in op risico's en kansen, alsmede te nemen acties, en is opgesteld in samenwerking met medeoverheden, uitvoeringsorganisaties, maatschappelijke organisaties, bedrijven, kennis- en hogeronderwijsinstellingen, AI-ontwikkelaars en burgers. Naast de kansen brengt AI ook risico's met zich mee, onder andere op het gebieden van privacy, autonomie en discriminatie, zo staat in de visie vermeld.

Werkgelegenheid

"Een niet te onderschatten uitdaging bij generatieve AI vormt de eventuele vooringenomenheid en selectiviteit die als gevolg van de gebruikte trainingsdata en modelparameters in de systemen verankerd kan zijn. Dat zet gelijke behandeling en non-discriminatie onder druk", zo laat het kabinet weten. Ook zijn er zorgen over de impact van generatieve AI op werkgelegenheid, de kwaliteit van werk en inkomensverdeling.

"Zowel op de korte als lange termijn kan generatieve AI leiden tot werkloosheid. Hoewel er nieuwe taken en banen bijkomen en niet alleen maar banen verloren gaan, zullen deze niet altijd direct toegankelijk zijn voor werkenden die door automatisering hun baan verliezen", zo waarschuwt het kabinet. Een ander risico is machtsconcentratie. "De opkomst van generatieve AI-technologie versterkt de al bestaande dynamiek in digitale markten, waarmee het risico op misbruik van marktmacht toeneemt." Europese organisaties en burgers worden zo in toenemende mate afhankelijk van een kleine groep ontwikkelaars van generatieve AI.

Afhankelijk

Het kabinet stelt dat Nederland op dit moment grotendeels afhankelijk is van taalmodellen uit niet-Europese landen. "Dit kan een risico opleveren op het moment dat deze modellen niet stroken met onze Europese normen en waarden. De uitdaging is dan ook om een markt te creëren waarin generatieve AI-toepassingen worden aangeboden die aan alle Nederlandse en Europese waarden en wetten voldoen." Als gevolg van de toepassing van generatieve AI zou sociale en economische ongelijkheid kunnen toenemen. "Geconcludeerd kan worden dat generatieve AI de samenleving tot in de haarvaten raakt", zo laat het kabinet verder weten.

Acties

Om tot een 'verantwoorde inbedding' van generatieve AI in Nederland te komen zet het kabinet in op zes actielijnen: samenwerken, volgen van ontwikkelingen, wet- en regelgeving, vergroten kennis en kunde, innovatie en toezicht. Zo stelt het kabinet dat de Nederlandse overheid een voorbeeldfunctie heeft als het gaat om het verantwoord en veilig ontwikkelen, inkopen en inzetten van generatieve AI. "Daarom is het voor de overheid van groot belang dat medewerkers over de juiste kennis en kunde beschikken (opleiden) en over de juiste kaders beschikken."

Daarnaast zal de overheid campagnes gaan voeren om burgers uit te leggen hoe ze hun gegevens kunnen beschermen tegen training van generatieve AI-modellen en wordt de Sociaal Economische Raad (SER) gevraagd om de impact van AI op de arbeidsproductiviteit, kwantiteit en kwaliteit van werk in kaart te brengen. "De impact van generatieve AI op de samenleving zal de komende jaren blijven toenemen en in steeds meer aspecten van ons leven een rol gaan spelen. Het kabinet benadrukt dan ook dat het belangrijk is om de ontwikkelingen en gevolgen van generatieve AI te blijven monitoren en analyseren", merkt het kabinet op, dat tevens wil dat Nederland binnen de EU koploper wordt op het gebied van veilige en verantwoorde generatieve AI.