Een door de Tweede Kamer aangenomen motie over het gebruik van de gegevens van ggz-patiënten is volgens demissionair minister Helder van Volksgezondheid op twee van de drie punten niet uitvoerbaar. Begin deze maand werd de motie, die door de minister was ontraden, met 105 stemmen voor en 45 tegen aangenomen. De motie draait om het vernietigen van gegevens van ggz-patiënten die voor de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) zijn verzameld en het toekomstig verzamelen van dergelijke data te verbieden.

Psychiaters en psychologen zijn door de NZa verplicht om informatie over iedere patiënt aan te leveren. Het gaat daarbij ook om antwoorden op HONOS+-vragen, die zeer gevoelig kunnen zijn. HONOS staat voor Health Of the Nation Outcome Scales en is een vragenlijst die een behandelaar over zijn patiënt invult. Het gaat dan om zaken als problematisch alcohol- of drugsgebruik, hyperactief, agressief, destructief of geagiteerd gedrag, problemen als gevolg van hallucinaties en waanvoorstellingen, suïcidepogingen en gedachten over suïcide, problemen met relaties en overige psychische en gedragsproblemen.

De Consumentenbond stelde vorig jaar dat de NZa te weinig gedaan heeft om patiënten over de maatregel te informeren, wat in strijd is met de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Uit onderzoek blijkt dat de meeste patiënten niet weten dat ze bezwaar kunnen maken. Volgens de NZa is de informatie nodig om meer inzicht te geven in de benodigde zorg en om de wachtlijsten in de GGZ te verkorten. Wanneer ggz-patiënten achteraf een privacyverklaring indienen om bezwaar te maken zorgt dit er niet voor dat al gedeelde en verzamelde gegevens worden verwijderd, zo meldde het platform voor ggz-patiënten MIND. Zodra de gegevens zijn opgestuurd door de behandelaar, zijn deze niet meer uit de dataset te halen.

Nieuw Sociaal Contract diende met steun van de SP en GroenLinks-PvdA een motie in waarin het kabinet werd opgeroepen om de nu al verzamelde HONOS+-data te vernietigen en ervoor te zorgen dat er wordt gestopt met de uitvraag van HONOS+-vragenlijsten. Verder werd de regering verzocht om ervoor te zorgen dat de NZa bij het voorspellen van zorgkosten in de GGZ voortaan slechts gebruikmaakt van geaggregeerde data en geen patiëntgegevens op persoonsniveau.

De minister laat in een reactie op de aangenomen motie weten dat die op twee van de drie punten niet uitvoerbaar is (pdf). Wat betreft het vernietigen van de verzamelde gegevens zal dit uiterlijk eind december 2025 zijn gebeurd, aldus Helder. "De NZa heeft dus al, conform het eerste verzoek van de motie, toegezegd om de verzamelde data te vernietigen zodra dat kan en zal daar ook naar handelen", voegt de minister toe.

Wat betreft de twee andere punten stelt de minister dat ze wettelijk gezien niet aan deze verzoeken kan voldoen. "De NZa voert namelijk haar taken als zelfstandig bestuursorgaan uit en is daarbij gebonden aan de geldende wet- en regelgeving. Dit betekent dat de NZa niet hiërarchisch ondergeschikt is aan de minister van VWS. Ingrijpen in de bevoegdheden van het zelfstandig bestuursorgaan NZa kan alleen voor zover geldende wetgeving dat mogelijk maakt."

Wel zegt de minister dat ze met de NZa in gesprek gaat. "Ik ga hen oproepen om, conform het verzoek uit de motie, zoveel als mogelijk gebruik te maken van geaggregeerde data voor de doorontwikkeling van de zorgvraagtypering. Ten tweede ga ik de NZa en betrokken ggz-partijen verzoeken om in kaart te brengen wat de gevolgen zijn van deze verzoeken om daarmee een breed afgewogen keuze te kunnen maken." Afsluitend meldt Helder dat er een civiele rechtszaak tegen de NZa is aangespannen over het verzamelen en gebruiken van de patiëntdata en dat zo lang de bodemprocedure loopt de NZa met de verwerking kan doorgaan.