Aan de ene kant is het raar dat Facebook het betaal of oké-model niet zou mogen handhaven, gebruik is immers optioneel.
We hadden vroeger Hyves, maar dat hebben we massaal de rug toegekeerd voor Meta.

Maar blijkbaar is Whatsapp een eerste levensbehoefte geworden?
Want als je dat niet gebruikt, word je sociaal buitengesloten, dat ervaar ook ik elke dag opnieuw.
Eigenlijk moet ook iedere Nederlander, zelfs met een krap budget, voor 150 euro een telefoon kunnen kopen en gratis Whatsapp gebruiken, dat voldoet aan EU-normen, ook al is het een Amerikaans bedrijf dat financieel op hele andere peilers is gebouwd. Wat een mismatch.

Het zou fijn zijn als EU minder zou zeuren en weer zelf een alternatief zou maken.
Maar zelfs de speciale basisschool chatapp Parro is van het fijne beursgenoteerde bedrijfje Topicus, en dat werkt ook niet zonder Google, dus tot nu toe schieten we nog weinig op met onze eigen vaardigheden. Dan maar afhankelijk zijn!

Mensen zijn wat dit soort dingen betreft eigenlijk behoorlijk naïef.

Het internet is groot geworden, kon zo groot worden, door standaardisatie: alles kon met alles communiceren. Elke webbrowser kan met elke webserver communiceren, elk e-mailprogramma met elke mailserver, mailservers van verschillende providers geven e-mails aan elkaar door. Usenet is een netwerk van servers die posts aan elkaar doorgeven zodat je in Nederland, aangesloten op de server van jouw provider (voor zover providers die nog hebben), discussies kan voeren met een groep waarvan de een in de VS en de ander in Japan zit, elk via de server van hun eigen provider. Dat lijkt op hoe je kan telefoneren met iedereen, ongeacht bij welke provider die zit. En dat is wereldwijd! Dat is de kracht van gestandaardiseerde communicatieprotocollen.

Er kwam een periode dat mensen voor hun e-mail massaal naar Google of Microsoft overstapten. Waarom? Het was zo lastig dat je e-mailadres veranderde als je van internetprovider wisselde. Gek genoeg heb ik vervolgens mensen die van e-mailadres veranderden vaker uit de groep zien komen die dat argument gebruikte, die dan overstapten tussen tech-reuzen, dan uit de groep van mensen die een e-mailadres bij hun ISP bleven gebruiken, maar dat kan toeval zijn geweest.

En toen kwamen ook de social mediabedrijven, en die gingen heel handig het open HTTP(S)-protocol gebruiken om toegang te verschaffen tot hun eigen gesloten netwerk. Je kon met elkaar communiceren als je allemaal bij dezelfde provider zat, het social mediabedrijf, in plaats van dat elke provider goed was om met iedereen te kunnen communiceren. Je kan niet Facebook afnemen bij een andere partij dan Facebook zelf, en Facebook-berichten komen bij andere Facebook-gebruikers aan via gesloten protocollen in de serverparken van Facebook zelf die alleen Facebook kent. Facebook is dus de monopolist voor die specifieke manier van communiceren. Ik heb gemerkt, in de tijd dat iedereen opgewonden was over Facebook, dat als ik mensen erop wees dat dat problematisch is dat vrijwel zonder uitzondering totaal niet aankwam. Ik kreeg typisch als reactie een uitleg hoe makkelijk was om zelf ook een Facebook-account aan te maken. Maar mijn punt was helemaal niet dat ik dacht dat dat moeilijk zou zijn, maar dat het enkel via Facebook zelf kon lopen, en niet zoals bij telefonie of e-mail of usenet via elke aanbieder.

Toen Facebook qua populariteit piekte was dat voor veel mensen een eerste levensbehoefte. Ik heb in die tijd meerdere keren ouderen gesproken die maar aan een Facebook-account begonnen, niet omdat ze daar enthousiast over waren, maar omdat ze kleinkinderen hadden in hun stronteigenwijze puberjaren die uitsluitend via Facebook communiceerden en via de telefoon met opa of oma praten maar belachelijk vonden en dat dan ook meden als de pest.

Dat heet het netwerkeffect: als iedereen via een bepaald netwerk communiceert moet je om te communiceren ook dat netwerk gaan gebruiken. Dat is geweldig als het netwerk een open standaard en het niet uitmaakt welke provider je kiest, maar leidt tot monopolies en machtsmisbruik als het netwerk een gesloten standaard is waarvoor je maar bij één provider terecht kan. Dan worden mensen geëxploiteerd door de aanbieder.

In die ellende zitten we nu volop. De social mediabedrijven gebruiken heel handig een netwerk van open standaards (internet, HTTPS) om toegang te verschaffen tot hun eigen gesloten netwerken. En mensen trappen er echt massaal in. En vergis je niet: Hyves heeft het niet gered, maar dat was net zo goed zo'n gesloten systeem.

Je lijkt de term EU door elkaar te gebruiken voor het gebied waarin commerciële partijen als destijds Hyves opereren als voor de normstellende EU-overheid. Die EU-overheid zal niet zelf een social media-platform gaan opzetten, ik zie ons althans niet snel teruggaan naar de tijd van overheidsbedrijven voor dat soort voorzieningen. Wat de EU wel heeft gedaan is wetgeving invoeren die grote platformbedrijven verplicht andere aanbieders met hun platform te laten communiceren.

Hoe effectief die EU-wetgeving zal zijn moet nog blijken. Een verplichting om dat te doen door gezamenlijk open standaards voor chat- en social media-protocollen te ontwerpen en die ook te ondersteunen, zodat alles met alles kan praten, had ik een aanzienlijk betere insteek gevonden. Maar wellicht is ook bij de EU-beleidsmakers het bewustzijn van hoe essentieel gestandaardiseerde communicatieprotocollen en interfaces zijn voor dit soort dingen niet heel sterk, of misschien hebben de social mediabedrijven dat met lobbycampagnes buiten de deur weten te houden. Dat dwingt kleine spelers op die markt namelijk om per social medianetwerk een ander protocol te ondersteunen om aansluiting te kunnen realiseren. Met standaardisatie was dat maar één protocol geweest en dus veel makkelijker. Dat willen de reuzen niet, hun marktpositie hangt ervan af dat ze gesloten bolwerken zijn.

Ondertussen is het afdwingen van toestemmingen met irritante reclames typisch monopolistengedrag dat ze zich kunnen veroorloven omdat ze nog altijd veel te veel een gesloten bolwerk zijn.