Opnieuw zijn er voldoende Europese landen tegen een plan om in de EU chatcontrole in te voeren, waarbij chatberichten van burgers kunnen worden gecontroleerd. Dat laat minister Van Weel van Justitie en Veiligheid weten. De VVD wil dat de minister actief in gesprek gaat met voorstanders van het plan om zo uit de 'huidige impasse' te komen (pdf).

Begin 2022 kwam de Europese Commissie met een voorstel om alle chatberichten en ander verkeer van burgers te inspecteren. In het geval van end-to-end versleutelde chatdiensten zou dit via client-side scanning moeten plaatsvinden, waarbij alle berichten van alle burgers worden gecontroleerd, ongeacht of die ergens van worden verdacht. Daarbij zou bekend en onbekend misbruikmateriaal moeten worden gedetecteerd, alsmede grooming.

Europese wetgeving vindt plaats via een trialoog, waarbij de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad van Ministers onderhandelen over wetgevende voorstellen. Het Europees Parlement zag het voorstel van de Europese Commissie niet zitten en kwam met een eigen voorstel, waar nog steeds kritiek op is, maar wat end-to-end versleutelde diensten uitzondert.

De Raad heeft nog geen positie ingenomen, omdat een aantal EU-landen het niet eens is met gedane voorstellen. De voormalige EU-voorzitter België kwam eerder met een voorstel, maar besloot dat niet in stemming te brengen omdat er onvoldoende voorstemmers waren. Hongarije, de huidige EU-voorzitter, wilde een eigen voorstel voor chatcontrole afgelopen oktober in stemming brengen, maar zag daar vanaf omdat het Nederlandse kabinet liet weten zich van stemming te zullen onthouden.

Besluitvorming over het voorstel voor chatcontrole vindt plaats op basis van een 'gekwalificeerde meerderheid'. Doordat Nederland zich van stemming zou onthouden was er een 'blokkerende minderheid' en haalde Hongarije de stemming van de agenda. Onlangs werd bekend dat Hongarije het voorstel weer op de agenda heeft gezet voor de JBZ-Raad die morgen en overmorgen plaatsvindt. Eerder deze maand liet het kabinet weten geen plannen te zullen steunen die client-side scanning invoeren en verplichte detectie in de privécommunicatie van alle burgers inhouden.

GroenLinks-PvdA wilde van de minister weten of Hongarije inmiddels een nieuw voorstel heeft ingediend. Dat is niet het geval, laat de minister weten. Hij voegt toe dat vorige week een Coreper-vergadering heeft plaatsgevonden. Coreper is de belangrijkste voorbereidende instantie van de Raad. Daar heeft Hongarije gevraagd of er inmiddels wel een gekwalificeerde meerderheid voor het voorstel is. "Dit was niet het geval", aldus Van Weel.

Detectiebevel

De VVD vindt dat er als 'last resort' voor de aanpak van misbruikmateriaal moet worden gekeken onder welke voorwaarden en 'adequate waarborgen' voor privacy en digitale veiligheid een verplichtend detectiebevel vorm kan krijgen. "Staat de minister open als landen die duidelijk voorstander zijn van een vorm van een verplichtend detectiebevel, met Nederland in gesprek willen om tegemoet te komen aan de zorgen van de minister? Is de minister ook bereid om actief het gesprek aan te gaan met voorstanders om een poging te wagen uit de huidige impasse te raken?", vroeg de partij aan de minister.

Van Weel reageert dat het kabinet altijd openstaat voor constructieve gesprekken over mogelijke oplossingen, maar gebonden is aan eerder door de Tweede Kamer aangenomen moties om encryptie niet te verzwakken en geen plannen te steunen waarbij client-side scanning wordt ingevoerd. Wat betreft het huidige kabinetsstandpunt zegt van Weel dat er ook is gekeken naar argumenten van de voorstanders van dit voorstel. "Dit heeft de zorgen van het kabinet over de bescherming van in het geding zijnde fundamentele grondrechten, met name op het gebied van de privacy en het brief- en telecommunicatiegeheim, en de veiligheid van het digitale domein echter onvoldoende kunnen wegnemen."

De VVD wilde ook weten welke technologische ontwikkelingen en relevante inzichten aanleiding kunnen geven om het bestaande standpunt van het kabinet opnieuw te bekijken. "Het kabinet verkent of er alternatieve mogelijkheden zijn die technisch en juridisch voldoende waarborgen bieden voor de veiligheid, weerbaarheid en de privacy van burgers. Op dit moment is het te vroeg om een datum te verbinden aan het definiëren van mogelijke uitgangspunten of nieuwe inzichten', reageert de minister.