Staatssecretaris Coenradie van Justitie en Veiligheid gaat kijken of het controleren van digitale gegevensdragers bij meer online delicten als voorwaarde kan worden gesteld. Op dit moment kan de rechter een dergelijke controle opleggen als bijzondere voorwaarde wanneer iemand is veroordeeld wegens het downloaden van kindermisbruikmateriaal.

In het verleden werd de reclassering bij het controleren van digitale gegevensdragers door de politie ondersteund. Een politiespecialist ging dan mee op huisbezoek en gebruikte een apart programma om de gegevensdragers te controleren. De politie en reclassering hadden afgesproken dat het om maximaal vijftig afspraken per jaar zou gaan. Volgens Coenradie zijn er de afgelopen jaren tussen politie en reclassering 'toenemende uitvoeringsproblemen en juridische bezwaren' ontstaan over het uitvoeren van de controles.

Sinds halverwege 2023 voert de politie geen controles meer uit. De reclassering is sinds medio vorig jaar begonnen met een eigen controle van digitale gegevensdragers. Om te leren van de controles die de politie uitvoerde werd het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) gevraagd hier een onderzoek naar uit te voeren. Volgens de onderzoekers is de manier waarop de software door de politie werd ingezet minder geschikt voor de taak van de reclassering.

"Er werd gebruik gemaakt van de mogelijkheid van een softwareprogramma om afbeeldingen op gegevensdragers te vergelijken met een database van uit eerder politieonderzoek bekende versleutelde bestanden van seksuele uitbuiting van kinderen, en daarmee lag de focus op opsporing van strafbaar materiaal. Dit levert spanning op met de taak van de reclassering", laat Coenradie in een brief aan de Tweede Kamer weten.

De onderzoekers stelden ook dat de controle een ingrijpende maatregel is die een inbreuk maakt op het recht op privacy van de persoon in kwestie. Dit omdat het gebruikte programma grote hoeveelheden en potentieel zeer gevoelige gegevens verwerkt, waaronder soms bijzondere categorieën van persoonsgegevens.

De staatssecretaris laat weten dat de reclassering in de loop van dit jaar verwacht over een structurele controle te beschikken. Daarbij zal deze controle gericht zijn op signalen van risicovol online gedrag. "De software die door de reclassering wordt gebruikt kan zoeken in de mappenstructuur, browsergeschiedenis en de lokale archieven op bepaalde woorden. Ook kan worden beoordeeld of betrokkene probeert om het eigen gedrag op internet te verhullen, bijvoorbeeld door een Tor Browser te gebruiken", merkt Coenradie op.

Uitbreiding controle

"Als uit evaluatie blijkt dat de controle goed verloopt, voldoende capaciteit kan worden vrijgemaakt om de controle toe te passen bij een ander online delict, en de uitbreiding voor het type delict werkbaar en effectief wordt geacht, kunnen afspraken worden gemaakt met de ketenpartners over uitbreiding van de controles naar andere delicten", stelt de staatssecretaris.

Coenradie besluit haar brief aan de Tweede Kamer door te stellen dat ze het met de onderzoekers eens is dat ook op andere terreinen uitdagingen zijn als het gaat om het houden van toezicht op online gedrag, waarbij ze als voorbeeld extremisme en terrorisme noemt. Daarbij wil de staatssecretaris ook onderzoeken of de controles naar andere delicten zijn uit te breiden. "Ik ben voornemens actief de mogelijkheden te blijven verkennen in hoeverre de uitbreiding naar andere online delicten op termijn mogelijk zal zijn."