Bij strafrechtelijke onderzoeken worden steeds vaker grote hoeveelheden gegevens in beslag genomen waarin geregeld informatie van advocaten zit, zo heeft minister Van Weel van Justitie en Veiligheid laten weten op Kamervragen over het schenden van het verschoningsrecht door het Openbaar Ministerie (OM).

"Het verschoningsrecht is er om het recht op vertrouwelijkheid voor rechtzoekenden te kunnen garanderen. Anders gezegd: het verschoningsrecht is er opdat een rechtzoekende in alle vertrouwen gesprekken met zijn advocaat kan voeren zonder dat deze informatie in handen van derden komt", zo stelt de Nederlandse Orde van Advocaten. "De communicatie tussen advocaat en cliënt is dus geheim en moet in beginsel geheim blijven; rechtzoekenden moeten ervan uit kunnen gaan dat anderen daarvan geen kennis kunnen nemen."

Nieuw Sociaal Contract (NSC) en de SP hadden Van Weel om opheldering gevraagd over een artikel dat het OM miljoenen euro's heeft betaald nadat het in een zaak het verschoningsrecht had geschonden. "In 2015 heeft het OM in dit onderzoek Castor op rechtmatige wijze – met toepassing van zijn opsporingsbevoegdheden – een grote hoeveelheid data verkregen van een e-mailprovider, waaronder e-mailberichten van verdachten. Tussen deze emailberichten bleek zich ook correspondentie tussen verdachte(n) en advocaten te bevinden, welke correspondentie bij het opsporingsteam terecht is gekomen. Dit had achteraf gezien niet gemoeten; de correspondentie had vernietigd moeten worden", aldus de minister.

Van Weel voegt toe dat het OM gegevens afkomstig van 'geheimhouders' (advocaten, geestelijken, notarissen, zorgverleners, zorginstellingen en journalisten) die tevens onder het verschoningsrecht vallen, niet in een strafrechtelijk onderzoek mag gebruiken. "Het OM houdt hier rekening mee bij de inzet van opsporingsmiddelen en zou deze gegevens het liefst ook niet krijgen. In de praktijk blijkt echter dat het steeds moeilijker wordt om geheimhoudersinformatie op eenvoudige wijze buiten de deur te houden", stelt de bewindsman.

Volgens de minister wordt in strafrechtelijke onderzoeken steeds vaker beslag gelegd op grote hoeveelheden digitale gegevens. Het kan daarbij onder meer gaan om gegevensdragers zoals een mobiele telefoon, een laptop of tablet, een computer of een usb-stick. Maar ook om gegevens die bij een derde worden gevorderd, zoals een mailbox of gegevens in een cloud. "Het komt geregeld voor dat een verdachte of een geheimhouder (bijvoorbeeld een advocaat) aangeeft dat hier geheimhoudersgegevens tussen zitten. Vaak is daarbij niet duidelijk waar die gegevens zich bevinden en om hoeveel gegevens het gaat", aldus de minister.

Inmiddels is er een ketenproject gestart waar het OM, de rechtspraak, de Nederlandse Orde van Advocaten, de politie, de bijzondere opsporingsdiensten, de Koninklijke marechaussee en de Rijksrecherche aan deelnemen. "Het doel van het ketenproject is om gezamenlijk praktische werkwijzen te ontwikkelen die niet alleen juridisch houdbaar zijn maar ook technisch uitvoerbaar. Een van de deelprojecten van het ketenproject is het opstellen van een werkproces voor OM en opsporing. In dat kader werkt het OM aan een nieuwe Aanwijzing waarborgen professioneel verschoningsrecht, die naar verwachting op korte termijn in werking treedt", legt Van Weel uit.