De medische data van elke Nederlander wordt straks via het EHDS gedeeld, tenzij men via een opt-out actief bezwaar maakt. De burgerrechten rond het EHDS zullen pas in 2032 volledig van toepassing zijn. Dat heeft minister Agema van Volksgezondheid onlangs laten weten tijdens een debat van de vaste commissie voor Volksgezondheid over digitale ontwikkelingen in de zorg, waaronder het EHDS.

De European Health Data Space Verordening (EHDS) is een voorstel van de Europese Commissie voor het delen van medische gegevens in de Europese Unie in een gemeenschappelijk gebruikt formaat. Zorgaanbieders moeten digitale gezondheidsgegevens op technisch uniforme wijze beschikbaar stellen aan andere zorgaanbieders, in welke lidstaat de zorgaanbieder is gevestigd of waar de behandeling dan ook plaatsvindt.

Standaard zullen gezondheidsgegevens voor zowel primair als secundair gebruik worden uitgewisseld. Bij primair gebruik gaat het om het gebruik van gezondheidsgegevens voor het verlenen van zorg. Bij het secundaire gebruik van gezondheidsgegevens gaat het om zaken zoals onderzoek, onderwijs, ontwikkeling van diensten en producten, inclusief het trainen van 'AI', beleidsvorming en leveren van gepersonaliseerde zorg door behandelaars.

Van opt-in naar opt-out

"Als het gaat om de opt-out in de EHDS, zeg ik dat we op dit moment een opt-in in Nederland hebben. Het systeem dat we nu hebben, is opt-in. Er moet eerst gevraagd worden of je gegevens uitgewisseld mogen worden. Zorgverleners hebben dat aan 18 miljoen Nederlanders moeten vragen. Dat was natuurlijk een hele grote exercitie. Maar soms is dat dus niet gebeurd", aldus minister Agema.

"Waar we naartoe gaan met de EHDS is het systeem van opt-out. Dat betekent dat iedereen erin staat, tenzij je zelf hebt aangegeven een opt-out te willen. Voor de wetgeving die we gaan maken, zijn we nog aan het uitzoeken of we daarin gelaagdheid kunnen aanbrengen, bijvoorbeeld dat we aan mensen die straks het recht krijgen een opt-out te hebben nog wel kunnen vragen of het wel mag als ze op de spoedeisende hulp worden binnengereden. Mijn gedachte is dat een hoop mensen dat dan alsnog zullen doen", ging de bewindsvrouw verder.

Burgerrechten

"Het opt-outrecht is helaas nog niet helemaal geregeld in de wetgeving. Nu blijkt uit de brief van 7 april jongstleden dat er pas in 2032 volledig gebruik van burgerrechten van toepassing is. Ook staat het woordje "eventueel" bij de optie opt-out. Waarom duurt dat zo lang?", wilde PVV-Kamerlid Claassen weten. "Kan de minister toezeggen dat tot die tijd niet tegen de wens van de burgers in met hun gegevens wordt omgegaan?"

Het Kamerlid wilde ook weten hoe ervoor wordt gezorgd dat burgers met de mogelijkheid van een opt-out bekend zijn en weten dat zij deze optie hebben. "Waarom wordt het woord "eventueel" genoemd bij het toepassen van een opt-out? Is het niet gewoon beter om dan te gaan voor een opt-in, zou ik gekscherend zeggen?"

Agema laat daarop weten dat er voor het regelen van de elektronische uitoefening van burgerrechten die EHDS voorschrijft veel moet worden gedaan, zowel qua wetgeving als in de praktijk. "De EHDS treedt in fases in werking. Dat geldt dus ook voor de burgerrechten. De wetsvoorstellen van de verschillende fases zullen steeds aan uw Kamer worden voorgelegd."

"Waarom wordt het woord "eventueel" genoemd bij de opt-out? Is het niet beter om opt-out te gaan? Ik ga voor de opt-out", beantwoordde de minister het andere deel van de vraag. "Ik vind het heel belangrijk dat mensen zelf kunnen kiezen en erop kunnen vertrouwen dat hun keuzes worden gerespecteerd. We studeren nog op het vormgeven van de opt-out en of daarin gelaagdheid kan worden aangebracht."

De EHDS is afgelopen 26 maart in werking getreden. De bepalingen uit de verordening zijn echter nog niet direct van toepassing. Dit gebeurt gefaseerd, over een periode van twee, vier, en zes jaar.