Wat doet u als een nieuw apparaat gekocht heeft? Gaat u zitten proberen totdat u de belangrijkste functies heeft ontdekt? Gaat u in de inhoudsopgave van de gebruiksaanwijzing op zoek naar de belangrijkste dingen om die snel uit te proberen? Of herkent u een aantal knopjes van uw oude apparaat en probeert u van daaruit verder te komen? Misschien leest u wel eerst uitgebreid de hele gebruiksaanwijzing door?
Vier verschillende leerstrategieën en allemaal redelijk effectief. Dat kan wel eens de reden zijn waarom de ene cursist enthousiaster reageert dan de andere op de theoretische behandeling van een model.

Door Fred van Noord (COMSEC Consulting)

Alle trainingen en cursussen worden als het goed is ontworpen vanuit de inhoud en de doelen. Meestal staat vooraf vast dat er per module iets van theorie in moet, en iets van oefening. Dat is de reden waarom ze meestal zijn opgebouwd volgens het stramien van ‘inleiding – opdracht – nabespreking’. De zogeheten leercirkel van Kolb is een manier om hier vanaf te komen. Het gaat om vier stappen in het leerproces en dat vormt de basis voor variatie in een boeiende cursus. Mensen verschillen namelijk in de voorkeur voor een leerstijl!

Dit artikel biedt u een leidraad voor het begrijpen van wat er gebeurd tijdens opleidingen, cursussen en trainingen. Het geeft u inzicht in wat er aan de hand kan zijn als u zich verveelt tijdens een saaie cursusdag of wanneer u zich irriteert aan de aanpak van de docent of de traagheid van begrip van een medecursist. Maar het geeft u ook inzicht in waarom uw medecursisten wél razend enthousiast gereageerd hebben. Het geeft u alternatieven om er zelf wat aan te doen.

Leercirkel van Kolb
De stelling van Kolb is dat er twee leeractiviteiten onderscheiden kunnen worden als mensen iets nieuws leren: het gewaarworden van nieuwe informatie (de theorie) en het verwerken ervan (de praktijk). Elke leeractiviteit kent twee tegenpolen:
1. Sommige mensen nemen nieuwe kennis het beste tot zich door concrete ervaringen: aanraken, zien, horen en voelen. Ze prutsen aan de knopjes en hebben weinig geduld om te luisteren naar een uitgebreide uitleg.
Anderen doen juist niets liever dan dat. Ze maken graag kennis met nieuwe theorie door abstracte concepten en willen de theorie gevisualiseerd zien in schema's en modellen.

2. Wanneer de informatie verkend is, moet die verwerkt worden. Ook hierin onderscheidt Kolb twee tegenpolen. Sommige mensen verwerken informatie het beste door actief te experimenteren. Ze willen aan de slag met de nieuwe kennis.
Anderen denken er graag over na om het te verwerken: observatie en reflectie.

Kortweg loopt deze leercirkel van een nieuwe ervaring naar een volledige inbedding in praktijk en theorie, al experimenterend en reflecterend, en zo weer door tot de volgende nieuwe ervaring.



Vanuit deze twee assen van het model van Kolb zijn er vier verschillende leerstijlen: Denkers, Beslissers, Doeners en Dromers.

• Denkers kunnen goed vanuit reflectie komen tot theorie.
  
• De beslisser pakt de essentie van de theorie en gaat daarmee actief experimenteren: hij past ze toe in de praktijk.
  
• De doener werkt via trial and error. Geef hem een doel en hij kiest zijn eigen aanpak in de concrete ervaring.
  
• De dromer ziet concrete ervaringen en reflecteert daarop.

Zo wordt het al duidelijker waarom die ene cursist maar niet begreep waarom de docent hem eerst aan de knoppen zette, terwijl hij zo graag eerst de gebruiksaanwijzing had willen lezen. Veel weerstanden van deelnemers komen voort uit hun leerstijl. Ze vinden het lastig te leren op de manier die wordt voorgeschoteld en gaan in de contramine of haken af.

Om nog wat verder te helpen met het herkennen van de eigen leerstijl en die van anderen, geef ik hieronder wat typeringen die Karin de Galan, auteur van het boek “Trainen, een praktijkgids” beschrijft.

	Houden van ..	Reageert met ...
DENKER	Redeneren, denken in concepten, verbinden van theoriën	Is hier een boek over?Staat deze informatie ook op papier?Is het altijd zo dat ...?Ik denk dat .......
BESLISSER	Tempo, snel aan de slag met concrete aanwijzingen	Wat kan ik hiermee in de praktijk? Heb je een concreet voorbeeld? In het echt werkt het niet zo!Kunnen we een beetje opschieten?
DOENER	Springen graag meteen in het diepe, zonder aanwijzingen vooraf	Ja, leuk! Laten we dat doen! Ha, dat ken ik nog niet! Laten we het uitproberen ... Volgens mij moet je gewoon ...
DROMER	Reflectie. Ze zijn geïnteresseerd in mensen, bekijken zaken van meerdere kanten. Stellen vaak vragen aan andere deelnemers	Hoe doe je dat dan?Waarom doe je dat zo?Wat me opvalt in je verhaal is ....

Conclusies

• De beste trainingen bevatten veel variatie zodat elke deelnemer aan zijn trekken komt en waardoor elk cursusonderdeel een verrassend effect heeft op de deelnemers.
  
• Dat is een goede reden voor een korte eerste fase in een cursus. De deelnemers met andere leerstijlen hoeven niet lang te wachten voor zij aan bod komen.
  
• De trainer is ook maar een mens: hij heeft ook een favoriete leerstijl.

Bovenstaande is gebaseerd op een hoofdstuk uit het boek “Trainen, een praktijkgids” van Karin de Galan. Het gaat over het herkennen van uw eigen voorkeuren in trainingssituaties, en over waarom u bepaalde weerstanden heeft. Het kan u ook helpen nuttige en gefundeerde feedback te geven bij uw toekomstige cursussen. Het boek biedt trainers die zich aangesproken voelen door het model van Kolb veel praktische toepassingstips. Karin de Galan geeft in haar boek veel voorbeelden van werkvormen die per leerstijl kunnen worden toegepast. Dat geeft u na lezing als cursist de gelegenheid trainingen kritisch te volgen. En het geeft trainers de gelegenheid kritisch te kijken naar hun cursussen en te gaan experimenteren met nieuwe werkvormen. En dan is de cirkel weer helemaal rond.

Over de auteur
Fred van Noord is consultant bij COMSEC en werkt er samen met opdrachtgevers aan het oplossen van vraagstukken over de inrichting van het risicomanagement proces, applicatiebeveiliging, bewustwording en opleidingen. De ervaringen van Fred als docent en trainer zijn velerlei: examinator voor EXIN’s I-Tracks ISME, ITIL Service Management, security awareness workshops, management games, security café’s en computer trainingen. Fred is momenteel betrokken bij de opzet van een Master-opleiding voor informatiebeveiliging.
Fred is bestuurslid van het Genootschap van Informatiebeveiligers en werkt aan de ontwikkeling van loopbaanpaden en functieprofielen van informatiebeveiligers en de aansluiting van opleidingen op de diverse disciplines van informatiebeveiliging. E-mail: fredvannoord@comsecglobal.com

Literatuur
Karin de Galan, Trainen, een praktijkgids, Pearson Education Benelux, 2003,
ISBN: 90-430-0760-9
Kolb, D.A., Experiential learning – experience as the source of learning and development, Englewood Cliffs (NJ): Prentice Hall, 1984