Beveiliging is een moeizaam vak, zeker waar het over ge- en verboden gaat. De techniek inrichten is nog tot daar aan toe. Lastig wordt het als je met de gebruikers, interne en externe medewerkers te maken krijgt. Opschrijven dat iets niet mag en iets anders zus en zo moet - kan nog net. Maar als je daar daadwerkelijk iets mee bereiken wilt - dat ze luisteren of zo - dan wordt het opeens heel moeilijk. Op dat moment treed je namelijk op als 'het gezag' binnen de organisatie. Gezag dat gerespecteerd wil worden. En daar zijn we niet goed in.

Er wordt wel eens lacherig gedaan over doorwrochte beveiligingsregels. Zoals die Linux beheerders die je in je gezicht uitlachen als je ze verplicht een virusscanner te installeren - uitermate frustrerend. Misschien kunnen we wat leren van het gezag bij uitstek, de overheid, over hoe je met ge- en verboden moet omgaan? Als uitoefenaar van gedelegeerd gezag (van het bedrijf) ben je immers in een vergelijkbare positie als de politieagent. Nu willen veel mensen in de beveiliging zich niet als politieagent zien - maar wat ben je dán? Zodra je buiten de techniek van de beveiliging gaat, ga je over beleid of over handhaving - en in de meeste organisaties over beide.

Laten we dus maar eens op les gaan. De onderwerpen gezag en haar vertegenwoordigers zijn behoorlijk populair in en rond de overheid. Wel is er duidelijk sprake van een crisis rond het gezag. Opvallend zijn de diverse voorstellen voor zwaardere sancties bij agressie tegen vertegenwoordigers van het gezag om 'respect af te dwingen'. "Respect (voor het gezag) kent een vriendelijke maar ook een strenge kant. Daar hoort het grenzen stellen en handhaven bij", stelt onze premier. Het gaat ook daar blijkbaar niet vanzelf.

Het eerste wat opvalt, is dat onze premier geen onderscheid maakt tussen verworven respect en afgedwongen respect. Toch is het een wezenlijk onderscheid, want afgedwongen respect komt neer op angst, vanwege de sancties, en dat is iets heel anders dan respect. Angst en respect sluiten elkaar zelfs uit.

De angstbenadering werkt alleen als je als overheid bereid bent hem tot het uiterste door te voeren. Met andere woorden, als een ongehoorzame burger escaleert, moet de overheid meegaan in die escalatie. Hard optreden zal sommige burgers in het gareel brengen, anderen zullen ook harder optreden, zoals we laatst op het festival in Hoek van Holland konden zien. Opvoedkampen voor onwenselijk gedrag en uiteindelijk dictatuur en doodstraf liggen in het logische verlengde van dit autoritaire pad. Dat is natuurlijk niet wat de politiek nastreeft, die wil slechts uitwassen bestrijden.

Het CDA heeft een beschavingsoffensief ingezet om het 'respect in de samenleving' voor het gezag terug te brengen. Goed nieuws, zou je zeggen. Onderdeel van dit beschavingsoffensief zijn verboden op growshops en kraken, ingrijpen achter de voordeur bij probleemgezinnen, en zwaardere sancties voor tal van combinaties van jeugd en alcohol. Premier Balkenende kondigde op het respect-congres afgelopen zomer aan dat zijn kabinet met nog scherpere plannen komt om jonge vandalen aan te pakken. Dit lijkt meer op het bijbrengen van angst dan het kweken van respect.

Het belangrijkste argument onder dit uitdijend overheidsoptreden is de toename van het aantal en de impact van wetsovertredingen. Belangrijk aan deze statistieken is dat hoe meer zaken je strafbaar stelt, hoe meer overtredingen er zullen zijn. Het aantal ge- en verboden is de laatste jaren met een duizelingwekkend tempo toegenomen: we moeten dan ook vaststellen dat er - na correctie voor deze statistische vertekening - een forse afname van de criminaliteit is. De impact van overtredingen is een graadmeter voor de heisa rond een incident - zeer subjectieve factoren die in een normale rechtstaat geen plaats mogen hebben. Is het te rechtvaardigen dat iemand langer de bak ingaat omdat het misdrijf in de uitzending van Peter R. de Vries is geweest? Of juist korter moet zitten, omdat er ten tijde van de zaak veel voetbalnieuws was en de kamer op reces, en de zaak dus geen 'beroering' heeft kunnen veroorzaken?

Wat het respect voor het gezag niet helpt, is het grote aantal zaken dat 'verboden zou moeten worden'. Het gebruik van proefballonnetjes is in Den Haag niet met de LPF verdwenen. Zulk strooien met ge- en verboden is contraproductief, zeker omdat vervolgens onduidelijk is of ze daadwerkelijk ingevoerd worden. Het leidt op z'n best tot verwarring, maar in veel gevallen ook tot het gevoel dat 'ze' (lees de wetgever) geen idee hebben waar ze mee bezig zijn. Zomaar een paar recente berichten:

Kroegen moeten eerder de deur sluiten voor de jeugd, om ze van het drinken te weerhouden. Alcoholreclames vóór 21.00 uur worden verboden om het drankgebruik onder jongeren tegen te gaan, stelt de nieuwe mediawet. In Urk zal bier uit de supermarkt verdwijnen, omdat de supermarkten niet voldoende letten op de leeftijdsgrens. Tien- tot twaalfjarigen die 's avonds laat zonder begeleiding op straat zwerven worden strenger aangepakt. Er was al aangekondigd dat die binnenkort door het Bureau Jeugdzorg worden thuisgebracht, om de ouders aan te spreken. Balkenende zei dat na twee keer thuisbrengen de officier van justitie wordt ingeschakeld, om de ouders aansprakelijk te stellen voor de kosten en eventuele schade.

Tot je 21ste mag de jeugd niet blowen op straat of drugs kopen. Tweede Kamerlid Joël Voordewind van die ChristenUnie stelt dat jongeren eerst hun schoolopleiding moeten afmaken voordat ze met drugs mogen beginnen. De CU wil, eveneens om de kinderen te beschermen, het roken in de auto verbieden.

Jongeren tot 23 jaar moeten werken of onderwijs volgen totdat ze een 'startkwalificatie' hebben. Anders krijgen ze een boete die kan oplopen tot 2250 euro. Herinvoering van de dienstplicht is hiervoor eventueel een goed middel, aldus Balkenende.

Sinds vorig jaar zijn paddo's en 188 andere paddenstoelen verboden. Dat diverse soorten beschermde paddenstoelen ook verboden zijn, leidt tot de idiote situatie dat je bepaalde soorten moet plukken (verwijderen) en niet mag plukken (milieu).

Sinds 1 september zijn gloeilampen van 100 watt en meer verboden. Ook het lampje in de koelkast dat ongeveer een half uur per jaar aan staat zal op termijn verboden worden. Een verbod wacht ook gewelddadige computerspellen. Zij hebben immers mogelijk een slechte invloed op de jeugd.

Het kan nog erger - bij onze oosterburen mogen minderjarigen niet naar de zonnebank en wil regeringspartij CDU het motorrijden buiten de racebaan verbieden, omdat het gevaarlijk is en er andere vervoermiddelen bestaan. Ook wil het CDU paintballen en laserquesten verbieden omdat het te veel lijkt op oorlogvoeren. Hetzelfde staat bepaalde vechtsporten te wachten, en ook het luchtdrukgeweer zal voor minderjarigen verboden worden. Verder mogen jongeren onder de 18 wellicht niet meer in het openbaar 'genegenheid' aan een ander minderjarige tonen. Dit om de hormonen in bedwang te houden. En bij onze zuiderburen is wandelen met mp3-muziek in je oren binnenkort verboden.

Na deze opsomming zal zelfs de meest gezagsgetrouwe lezer van security.nl wel begrijpen dat een tsunami aan ge- en verboden niet helpt voor respect voor het Gezag? Zeker als je er niet bij hoort welke maatregelen uiteindelijk doorgevoerd worden en welke niet, wordt de verwarring compleet. Genoeg van bovenstaande heeft het uiteindelijk niet gehaald, blijkt als je even doorspit. Maar wat wel en wat niet? Het lijkt niet uit te maken in Den Haag - de persoon die de maatregel heeft geroeptoeterd heeft z'n mediamoment gehad. En daar gaat het kennelijk om.

Wat kunnen we nog meer leren van de overheid? Voor de geloofwaardigheid van de regels is het cruciaal dat ze 'zonder aanziens des persoons' gelden - het rechtvaardigheidsgevoel komt anders nogal in het gedrang. Burgers vinden het een vrijbrief om de wet te overtreden als 'de hoge heren' dat ook doen. De schijn dat hoge heren boven de wet staan is snel gewekt.

Dat geldt juist de pijnlijkste dossiers - zoals het tegenhouden van een Irak-onderzoek het gezag van de premier onder druk zette. Dat geldt evenzeer bureaucratische rookgordijnen, zoals de wet Openbaarheid van Bestuur niet meer van toepassing laten zijn zodra een taak 'naar de markt' gebracht is, zoals bij de OV-kaart en het EPD. Het geldt feitelijk alle zaken die als 'onderonsjes' van de old boys ervaren worden, zoals de 1 miljard teveel betaalde vergoeding aan specialisten die uit 'netheid' niet teruggevorderd wordt, van de grote steun aan banken die altijd al goed waren met Den Haag, en de minister die als bestuurder medeverantwoordelijk was voor fraude maar wegkwam met 'het niet weten', tot de omstreden huurpenningen van de burgemeester van Utrecht. Het is niet dat burgers dit alles een directe vrijbrief vinden om de wet aan hun laars te lappen, maar het draagt wel bij tot een negatieve houding naar het gezag en haar vertegenwoordigers. En de zichtbare gezagdragers, die met een uniform, merken dat het meeste.

De lessen van de landelijke politiek over respect voor het gezag voor ons als professionele beveiligers zijn zo te zien bovenal lessen van hoe het niet moet. Wat we kunnen leren is:

Een: Wees Volwassen. Als je mensen als kleuters behandelt, zullen ze zich als kleuters gedragen.

Twee: Actie is Reactie. Repressie van onwenselijke zaken door sancties leidt alleen tot de gewenste resultaten als je meer kunt escaleren dan de andere kant. Vraag je af of je dat wilt.

Drie: Alleen Raak Slaan. De geloofwaardigheid van je beleid is afhankelijk van de daadwerkelijke uitvoering van aangekondigde sancties. Als je op overtreding van beveiligingsbeleid sancties wilt zetten, heb je een beperkte set aan mogelijkheden. Naming and shaming (met naam en toenaam noemen van daders) en ontslag zijn zo ongeveer de enige juridisch houdbare sancties. En dat alleen nog na goede afspraken met de OR. En na een goede bewijsvoering, wat ook niet bepaald eenvoudig is.

Vier: Wees Rechtvaardig. Sancties zijn gelijk voor alle personen in en rond je organisatie. Ontsla je de directeur-eigenaar of die dure specialist die je net voor veel geld hebt binnengehaald? Krijgt eigen personeel een berisping waar de uitzendkracht en de ZZP-er naar huis worden gestuurd?

Vijf: Minder is Meer. De geloofwaardigheid van je gezag is afhankelijk van het draagvlak van de maatregelen. Als je een enorme waslijst van ge- en verboden hebt, is de kans groot dat je draagvlak voor het geheel van maatregelen gering is. Als vrijwel iedereen dagelijks regels overtreedt ('idiote regeltjes'), dan zal uiteindelijk geen enkele regel nageleefd worden.

Zeven: Communiceer! Mensen willen je verkeerd begrijpen, het is aan jou om dat te voorkomen. Er wordt meer gehandeld naar de eigen interpretaties van al dan niet ingevoerde regels, dan naar je doorwrochte document.

Acht: Houd Koers. Als je de indruk wekt door incidenten gedreven maatregelen uit te vaardigen die na een tijdje vanzelf weer verdwijnen, zal niemand je serieus nemen.

Het verschil tussen angst en respect voor gezag is doorslaggevend. Gezag op basis van sancties is autoritair, gezag op basis van draagvlak is het cement van een bedrijf of een samenleving. Als je weinig kan met sancties (moeilijke handhaving), dan is de weg van respect de enige weg. Nut en noodzaak, overlast en proportionaliteit van de regels moet kloppen. De conclusie is: zorg voor weinig regels, duidelijke regels, begrijpelijke regels en aanvaardbare regels.

Door Peter Rietveld, Senior Security consultant bij Traxion - The Identity Management Specialists -

Vorige columns van Peter