Anonymous is 2012 begonnen met een grote reeks aanvallen op de gevestigde macht. Dat is zeker geen toeval. 2011 was het jaar waarin de gevestigde macht de aanval doorzette op de vrijplaats die internet tot nu toe is. Feitelijk is Anonymous in de tegenaanval gegaan, de laatste weken gesterkt door de aandacht voor en de voorlopige zege op SOPA. Maar intussen gaat ACTA door en is op 26 januari officieel door de ministers van Landbouw en Visserij van de EU ondertekend. Omdat een ratificatie van het verdrag door de EU dit voorjaar gepland staat, zullen we tot die tijd in Europa het nodige aan acties gaan zien.

Anonymous is een ongrijpbare beweging, met een even ongrijpbare ideologie: als je de lijst met aangevallen doelen bekijkt, is er weliswaar een zeker patroon te zien, maar wat vooral opvalt, is de diversiteit van de doelen. Wellicht worden er aanvallen geclaimd door mensen die helemaal niet bij Anonymus horen. Er verschijnen dan ook al waarschuwende vingers: Anonymous loopt het risico dat de goede naam besmeurd wordt omdat iedereen zich met de naam kan tooien. Dat zou niet mogelijk zijn geweest als Anonymous zich meer naar het normale gebruik zou schikken, met een bestuur, een zegsman of -vrouw en een organisatie die netjes de verantwoordelijkheid opeist, met liefst een helder programma waar je over kunt praten.

Dat is zeker een punt. Het nadeel van zo’n ‘gewone’ koers zou echter zijn dat de beweging binnen enkele maanden van de aardbodem weggevaagd zou zijn. Zoals WikiLeaks en Assange. Met legale en pseudo-legale middelen is WikiLeaks immers monddood gemaakt en Assange in een verguld kooitje opgesloten, voor onbepaalde tijd in het juridisch vagevuur. Het risico van misbruik van een goede naam acht Anonymous blijkbaar kleiner dan het risico van een keiharde vervolging met alle macht die een staat maar kan opbrengen. En als die machtsmiddelen niet legaal zijn, dan is een gelegenheidswetje zo ingevoerd en dan mag het toch ineens wel. Tja, daar heeft Anonymous ook wel weer een punt.

Het patroon van de aanvallen maakt één ding wél duidelijk: Anonymous richt zich tegen de gevestigde orde. De héle gevestigde orde, van casinokapitalisten, bonusbankiers en overheden tot en met de veiligheidssector, de huidige variant op het militair-industrieel complex. Dat is nogal een ambitieus doel, en een heel machtige tegenstander. Overeenkomsten met de Occupy-beweging zijn zeker geen toeval en de samenwerking is in een aantal gevallen openlijk. De twee organisaties hebben dezelfde tegenstander en dezelfde ongrijpbare aard. Om dezelfde redenen. Hun tegenstander gaat als het moet over lijken. Ook letterlijk.

De onderdrukking van WikiLeaks – waarbij misdragingen van overheden aan het licht kwamen – heeft Anonymous momentum en ongrijpbare vorm gegeven. Waarom is Anonymous ongrijpbaar? Omdat de tegenstander, het establishment, zo veelomvattend en sterk is. Waarom zoveel verzet? Niet noodzakelijk omdat het establishment altijd verkeerde zaken nastreeft, zie de strijd tegen kinderporno of steun voor democratische bewegingen in Syrië bijvoorbeeld. Maar omdat de oude gevestigde orde onder de noemer van law and order de burgers iets af dreigt te nemen dat als volkomen normaal wordt beschouwd, en waar velen hun identiteit aan ontlenen: een vrij en ongecontroleerd Internet. Anonymous is in die zin misschien wel de bevrijdingsbeweging van Internet.

De aanval op de Internetvrijheid speelt zich af over meerdere aanvalsassen. SOPA geeft bepaalde bedrijven ongekende macht over de vrijheid van anderen op Internet. Als dit doorgaat – en de kans is uiteindelijk heel groot – dan hebben we een heel ernstig precedent. En er zijn geen aanwijzingen dat het na ACTA en SOPA ophoudt. Er zijn wel aanwijzingen dat het daarna nog veel erger wordt. Lees daarvoor de analyse van Don Eijndhoven over hoe de nieuwe Cybermonroe doctrine het Internet reduceert tot de achtertuin van de VS, zoals de originele Monroe doctrine Zuid- en Midden-Amerika tot verboden terrein verklaarde voor alle andere grote mogendheden. Onder deze doctrine geldt dat een ieder die zich daartegen verzet, mag rekenen op inzet van militaire middelen. Het is maar dat je het weet. Of lees wat wannabe presidentskandidaat Newt Gingrich in petto heeft. Het is zeker dat het Internet in de toekomst niet meer van de burger en de techneuten is. De vraag is of het van mediabedrijven of van de militairen wordt.

Even voor de volledigheid: onder de Monroe doctrine, geformuleerd in 1823, heeft de VS traditionele én vuile oorlogen ontketend, samengewerkt met voormalige Nazi’s en de terroristen van Gladio, dictators in het zadel geholpen en democratieën aan flarden geschoten. Het is de ultieme illustratie van ‘het doel heiligt de middelen’. Daar komt dus nu een cybervariant van. Een ieder zij gewaarschuwd.

Ook even voor de volledigheid: op dit moment overtreedt Anonymous de wet. Dat mag niet. Foei!

Soms wordt iemand van Anonymous opgepakt. Wordt de beweging daardoor zwakker? Integendeel. Wat we zien volgt het traditionele pad van de Guerrilla ‘kleine oorlog’. De acties van Anonymous leiden tot repressie. Anonymous heeft al de sympathie van veel burgers, omdat zij het als underdog opneemt tegen de gevestigde orde, een sympathie die verder toeneemt als de repressie door de gevestigde orde de gewone mensen raakt. Dit zal de beweging nieuwe aanhang bezorgen en politieke legitimiteit verlenen. Zo wordt zij sterker, wat vervolgens weer tot een nieuwe botsing en daarmee tot verdere escalatie leidt. Deze spiraal zie je op dit moment rond het optreden tegen Megaupload en The Pirate Bay: dit raakt zoveel gewone burgers dat het zelfs de law-and-orderpartij bij uitstek, de PVV, te gortig wordt. Dit conflict escaleert.

De vraag is of je die escalatie moet willen. De uitkomst is immers niet te voorspellen, de weg erheen wel. Een spiraal van onderdrukking en toenemend geweld.

De geschiedenis van de Guerrilla en Counter Insurgency leert dat snelle de-escalatie de enige uitweg is: meer repressie leidt immers tot verheviging en verlenging van het conflict. Dit helpt juist de Guerrilla omdat de repressie onschuldigen treft, en die onschuldigen de guerrillero’s passief en op termijn zelfs actief zullen gaan ondersteunen.

Guerrilla gedijt het beste in onoverzichtelijk terrein, zoals jungle of berggebieden. Het internet is extreem onoverzichtelijk terrein, en voor de overheid bovendien vrijwel terra incognita. Op Internet weet je niet wie je tegenover je hebt en wat die ander kan en heeft. Een overheid is in deze een gewone internetgebruiker, zij kan aan het feit dat zij een overheid is geen bijzondere positie ontlenen. Maar dat besef heeft ze overduidelijk niet. Dergelijke zelfoverschatting is een dodelijk nadeel.

Ontbladering was in de grootste van alle guerrillaoorlogen, die in Vietnam, de aangewezen oplossing. Dan kan de tegenstander zich niet meer verstoppen en kan deze met chirurgische precisie opgeruimd worden. Tenminste, zo is de idee. Ontbladering van het internet lijkt dan ook de logische volgende stap. Vertaald naar internettechnologie is dat opheffen van de anonimiteit van de gebruiker en het ontnemen van de zeggenschap over de eigen computer. Beide is al aan de gang.

Voor de anonimiteit op Internet: zoek naar voorstanders van het internetrijbewijs en op de bestrijders van de verhuftering. Van wat je vindt, word je niet vrolijk. Je mag in de toekomst niet anoniem op Internet omdat sommige mensen op Facebook of Twitter net zo openlijk en direct spreken als in de buurtkroeg of in de eigen woonkamer. En soms is dat beledigend en soms is dat bedreigend.

Gaat het daar om? Nee. Bedenk eens hoe moeilijk het is om advertenties te richten op onbekenden. Google, Apple, Facebook en alle andere bedrijven met een vergelijkbaar verdienmodel zijn de grootste bedreiging voor het anonieme Internet zoals we dat hebben leren kennen. Bedenk vervolgens hoeveel gemakkelijker het is om burgers te vervolgen voor digitaal gedrag als je weet wie het zijn? Ja, dat willen ‘ze’ graag weten, van BREIN tot de digitale politie van Ahmajinedad. De vraag is hoe het internet eruit zal zien na deze digitale dosis Agent Orange. Ik denk een stuk minder interessant dan nu. Overigens heeft de ontbladering in Vietnam niet geholpen, de guerrilla won.

Trusted Computing ontneemt vervolgens de gebruiker de mogelijkheid dingen te doen met de computer die de belangen van anderen zouden kunnen schaden; het einde van MP3 en DivX is in zicht, maar ook van Open Source. Als het aan de gevestigde orde ligt bevat je thin client computer straks alleen een browser en huur je verder alles wat je ermee doet. Een eigen harde schijf wordt op enig moment een verzetsdaad tegen deze gelijkschakeling van de digitale dimensie. Dit alles gebeurt onder de nobele noemer van het uitsluiten van virussen en de strijd tegen cybercriminaliteit. Yeah, right. Microsoft heeft dit Trusted Computing gebeuren een aantal jaren opzettelijk getraineerd om het fat client model veilig te stellen, vast niet voor hogere doelen maar Microsoft wordt allengs minder machtig. Van Apple hoef je dit soort gedrag niet verwachten. De virussen van de toekomst komen uit de appstore. En vast niet gratis.

We zullen nog terugverlangen naar Tim Kuik en zijn schimmig clubje BREIN, de poedel van de entertainmentbazen die als handpop wordt ingezet tegen de bestaande vrijheid op internet, in al hun vertederend amateurisme en bescheiden doelen. Het wordt namelijk nog veel erger.

De vraag is of deze ontkiemende burgeroorlog op het web tijdig gede-escaleerd zal worden. Wie kan dit conflict de-escaleren? Is willen dan ook kunnen? En zal kunnen dan ook doen betekenen?

Anonymous zal het niet willen, dat zou het opgeven van haar streven betekenen. Ze voert juist de campagne verder op met nieuwe aanvallen en methodes. Daarbij zal Anonymous zich zeker realiseren dat de tijd in het voordeel van de guerrillastrijder werkt.

Het establishment is zeker geen eenheid met een samenhangende agenda, zoals samenzweringsliefhebbers betogen. Ze kan dus niet snel en beslissend optreden en alle tegenstanders verpletteren. Dus de-escalatie moet een andere vorm vinden en van een deel van het establishment komen. De politiek? Logische keuze, maar zij heeft de wijsheid niet. Zelfs als ze die wel zou hebben, heeft ze noch de daadkracht noch de prioriteit. Internet blijft groter dan natiestaten en landen werken nooit echt samen. Kijk maar naar de kredietcrisis.

De mediabedrijven hebben de wijsheid om het initiatief tot de-escalatie te nemen zeer zeker niet: ze willen nog steeds de Pianola en de VHS-band verbieden en je auteursrechten laten betalen aan Disney als je Happy Birthday zingt op de verjaardag van je dochter. De militairen hebben een nieuw dingetje in een tijd van bezuinigingen en de digitale dimensie van oorlog is nog zo ongrijpbaar dat ze er erg onrustig van worden. Ook al geen goede mix voor wijsheid. Reken ook niet op de grote IT-bedrijven: die verdedigen hun verdienmodel en hun overleven, niet de vrijheid op het internet. Google verdedigt de advertentieopbrengsten van al die downloadsites.

De veiligheidssector heeft de wijsheid ook zeer zeker niet. Zij is in toenemende mate een doelwit van hacktivisme, zoals Symantec en MacAfee al ondervonden, en heeft juist direct belang bij escalatie van de kleine oorlog op het web. Security marketeers verkleed als specialisten gooien juist met veel goesting olie op het vuur, met onnavolgbare claims gevangen in prachtige hyperbolen, bij voorkeur gelardeerd met Chinese spionnen en de Russische maffia. Angst verkoopt, nietwaar?

Niets tegen te doen, zo te zien. Laten we er dan tenminste maar van meeprofiteren. Werk genoeg in de Security de komende jaren.

Door Peter Rietveld, Senior Security consultant bij Traxion - The Identity Management Specialists -

Laatste 10 columns