Vannacht viel het besluit met een riante Kamermeerderheid van 76 zetels over een nieuwe missie naar Afghanistan. We gaan weer. De discussie daaraan voorafgaand spitste zich toe op de kosten, het risico, of er niet te veel geschoten en te weinig opgebouwd zal worden en andere operationele vragen. De vraag die alleen zijdelings gesteld werd, en niet beantwoord, is of en zo ja hoe onze krijgsmacht met deze missie de veiligheid van Nederland verhoogt. En, ook weer zo ja, of dit het hoogst haalbare rendement is voor deze pakweg half miljard euro? Ik ben daar eigenlijk wel erg benieuwd naar.

Rutte zegt: “De nieuwe missie is gericht op de opbouw van de rechtsstaat in Afghanistan en heeft een strikt opleidings- en trainingskarakter. Geen van de onderdelen van deze missie zal worden ingezet voor offensieve militaire activiteiten.” We gaan de politie trainen en heus niet vechten. Als de term niet zo besmet zou zijn, zou de politiemissie een politionele actie heten.

In het debat stelden de meeste deelnemers centraal dat er opgebouwd moet worden, en dat er niet gevochten mág worden – de door ons opgeleide agenten mogen alleen terugschieten. De steun van de doorslaggevende Kamerfracties hing op dit punt. Sommigen denken iets verder en vragen zich af of het geheel wel kans van slagen heeft, of de politie niet stiekem paramilitairen zijn en of onze jongens niet te veel gevaar lopen.

Deze vragen zijn terecht en begrijpelijk, maar de belangrijkste vraag zit er niet bij. Stel dat de missie volledig slaagt, en Afghanistan een democratische rechtstaat naar westerse snit is geworden, hoe draagt dat dan bij tot meer veiligheid voor Nederland? Immers, als we er echt veel veiliger van worden, dan moeten we gaan en zijn slachtoffers te rechtvaardigen. Of moeten we om veiliger te worden aansluitend eerst nog naar Pakistan, Iran, Tsjetsjenië, Soedan, Jemen, Israël en wie weet waar nog meer naartoe?

De minister van Buitenlandse Zaken geeft als een van de weinigen in dit debat een antwoord op deze vraag. Volgens Rosenthal is de ''opbouwmissie'' een ''zinvolle bijdrage aan stabiliteit en veiligheid'' in Afghanistan. Stabiliteit in de regio, met buurlanden als Pakistan en Iran, is ook van groot belang, aldus de bewindsman. Hij wijst er, met name in de richting van pseudoregeringspartij PVV, op dat de terroristische dreiging voor Nederland voor een belangrijk deel uit dit gebied komt. Daarmee impliceert hij dat deze missie deze dreiging kan en zal verminderen.

Met deze stellingname draait Rosenthal oorzaak en gevolg om; zijn wij daar om een bestaande bedreiging op te ruimen of komt de dreiging uit ‘die regio’ omdat wij daar militair aanwezig zijn? Dat klinkt misschien semantisch, maar is wel cruciaal. De geschiedenis geeft het antwoord: Al Qaeda heeft Nederland nooit aangevallen, hooguit de Nederlandse troepen in Afghanistan. Al Qaeda strijdt tegen het westen omdat de militaire aanwezigheid van de VS in de Arabische wereld, in het bijzonder in Saoedi Arabië waar alle belangrijke heiligdommen zijn, voor strenge panislamieten niet acceptabel is. En omdat de VS daarmee een zeer corrupt en repressief regime in het zadel houden. Het regime dat wij in Kaboel overeind houden is onbetrouwbaar en zeker zo corrupt, en we weten dat al lang, zoals blijkt uit WikiLeaks. Het contractueel willen vastleggen van garanties met Karzai is dan ook uitzonderlijk naïef. Kunnen die garanties überhaupt iets voorstellen?

De strijd van Al Qaeda richt zich bovenal tegen dit soort corrupte en repressieve regimes, met Riyad in het bijzonder. Vijftien van de negentien 9/11-kapers kwamen uit Saoedi-Arabië, net zoals de meeste Arabische strijders in Afghanistan en Guantánamo. En Osama bin Laden, de meest gezochte terrorist ter wereld en leider van Al Qaida, is ook al een Saoedi. De relatie met de Taliban is nog vergezochter, die hebben buiten de eigen regio nog nooit ambities getoond – sterker nog, ze willen het liefst geen buitenland. Door onze voortdurende interventies – we zijn er al sinds 2002 - in de regio neemt de terroristische dreiging bij ons eerder toe dan af, zeker omdat we er maar niet in slagen de terroristen te pakken.

Het antwoord van Rosenthal klopt dus niet. Deze missie heeft nauwelijks iets met onze veiligheid te maken en hoort niet onder het kopje defensie. Dit is een soort ontwikkelingshulp in een eeuwenoude traditie; wij gaan de wereld met het pistool in de vuist beschaving brengen, en voor je er erg in hebt is er weer een democratie bij. Alleen het kerstenen ontbreekt nog.

De huidige discussie is een herhaling van de zetten die we bij de eerdere missies konden zien. WikiLeaks geeft ons steeds meer inzicht in hoe we de Uruzgan missie en de opeenvolgende ingerommeld zijn. Dit kan ons helpen om de huidige debatten te duiden. Daarbij vallen drie zaken op:

1. Defensie geeft stelselmatig en bewust een onvolledig en soms onjuist beeld van zaken (zie het papieren NRC van 17 januari), net als in andere dossiers, zoals Irak en de JSF. Hierbij speelt een sterke geldingsdrang mee, omdat Defensie wil laten zien dat ze in staat is een moeilijke missie uit te voeren en de grote crises als Srebrenica en de herstructureringen na het einde van de Koude Oorlog te boven is.

2. Rapporten van de inlichtingendiensten worden geherformuleerd als ze politiek niet goed uitkomen. Dit was ook al gesignaleerd door de commissie Davids rond de missie in Irak.

3. De voornaamste reden om mee te gaan is het meegaan zelf; we gaan omdat de NAVO gaat en de NAVO is het anker van onze veiligheid. Als we niet meegaan dan schaadt dat ons internationale aanzien. Het internationale aanzien van Nederland is gedefinieerd als het mogen aanschuiven bij grote gremia als de G20 en de carrièrekansen voor Nederlandse individuen. Zo werd minister Bos gewaarschuwd dat hij een internationale carrière wel kon vergeten als hij bleef tegenstribbelen. Dit thema keert al jaren terug; als je niet meedoet, kunnen Nederlanders hun internationale carrière wel vergeten.

De vraag of, en zo ja op welke manier deelname aan een nieuw Aziatisch avontuur bijdraagt tot de Nederlandse veiligheid mag dus slechts binnenskamers gesteld worden en het echte antwoord is staatsgeheim. Daarom is WikiLeaks zo vervelend. En zo nodig.

Dus: waarom gaan we? Daarom. Zoals altijd. We gaan omdat anderen gaan. We doen mee om het meedoen. Deelname aan het bestaande internationale machtsspel is blijkbaar het doel en niet het middel; wij willen internationaal op de kaart staan om internationaal op de kaart te staan. Wat we daar dan vervolgens gaan doen, weten we eigenlijk niet. Daar hebben we geen strategie voor. Onze enige strategie is de Amerikanen helpen. Welnu, die kunnen prima voor zichzelf zorgen.

Het internationale veiligheidslandschap waarin we de op kaart willen staan, wordt daarbij als een feit aangenomen. Terwijl het volop aan het veranderen is. Die ontwikkelingen worden volstrekt genegeerd. We gaan voorbij aan gigantische veranderingen bij de NAVO, de VS, de EU en China en we houden vast aan de Atlantische reflex van de jaren ’50, waarin trouw aan de VS de maat aller dingen is.

Laten we beginnen bij de NAVO. Die werd ooit opgericht ‘tegen de Russen’, maar evenzeer om de Amerikanen aan Europa te binden en om Duitsland onder controle te houden. Sinds het einde van de Koude Oorlog is de NAVO een oplossing op zoek naar een probleem. De Russen hebben hun handen vol aan hun eigen chaos en de Duitsers blijken écht hun lesje geleerd te hebben.

Na het demarche van het Warschaupact is de focus van de wereld niet langer de West-Duitse laagvlakte, wat het meest wordt getoond door de opkomst van Japan en vervolgens die van China. De Amerikanen zijn nog maar matig geïnteresseerd in de NAVO, het is een sideshow geworden en Europa een ‘backwater’. Dat is ook te zien in de dagelijkse operaties in Afghanistan, waar de NAVO missie veelal door de Amerikanen genegeerd wordt en gekwalificeerd als een vijfde wiel aan de wagen. Als de bondgenoten niet doen wat Washington wil, dan kan de NAVO beter ophouden te bestaan, dreigde minister Gates in 2008 al.

De VS is een grootmacht in verval, die per dag meer geld leent dan het uitgeeft aan het in stand houden van het militair overwicht. De hulptroepen van de Europese bondgenoten zijn voor Washington zeer prettig om deze boven de eigen stand levende hypermacht in het zadel te houden. Maar dan moeten de hulptroepen wel doen wat er gezegd wordt, en niet van die rare dingen doen als een eigen aanpak kiezen.

In de jaren ’50 stroomde het geld van de VS naar Europa in het kader van de Marshall hulpt en wie betaalt, bepaalt. Nu stroomt het geld al jaren de andere kant op, de bodemloze put in van Amerikaanse hypotheekbanken en creditcard consumenten. Wij betalen maar beseffen nog niet dat we dus kunnen bepalen. De EU begint nog maar net te ontwaken in deze nieuwe realiteit.

De krediet en de aansluitende eurocrisis dwingen Brussel om de economische macht te onderbouwen met politieke macht, binnen Europa en ook daarbuiten. Met een steeds machtiger bestuurslaag in Brussel wordt Den Haag meer een soort provinciale staten, die steeds harder moeten roeptoeteren om relevant te lijken. Daarom moet en zal Den Haag autonoom op het wereldtoneel acteren. Dat zie je aan de behoefte om zélf mensen naar de G20 te sturen; dat hoeft helemaal niet, we zitten daar via de EU allang bij. De realiteit is dat de EU een economische wereldmacht is, volgens het IMF overzicht van 2011 meer dan 10% groter dan de VS en drie keer zo groot als China. En Nederland is een provincie van de EU. Met de invoering van de Euro is het ‘point of no return’ gepasseerd.

Zoals de geschiedenis van de oorlogen in de laatste twee eeuwen ons leert, geeft industriële kracht uiteindelijk de doorslag. In beide wereldoorlogen was de VS in het begin economisch een reus maar militair een dwerg, in beide gevallen duurde het heel kort voor ze ook militair een reus werd. Nu is de EU de industriële reus. De VS is wel groot, maar de economie drijft op de dienstensector: banken, consultancy en software. Ik zie McKinsey, Goldman Sachs of Microsoft niet zo snel omschakelen op de productie van tanks of vliegdekschepen.

Als laatste is er de machtsverschuiving richting China. Dit land heeft zich ontwikkeld tot de derde industriële wereldmacht en groeit nog heel snel. China heeft dan ook een gigantisch machtspotentieel. Ook China is in militair opzicht verre de mindere van de VS, maar laat zich niet door Washington sturen zoals de EU. En ook China financiert de VS en is daartoe evenmin verplicht.

Beide nieuwe grootmachten, de EU en China, betreden onzeker en terughoudend het wereldtoneel. China omdat ze nog relatief klein is en nog moet wennen aan de nieuwe statuur, de EU omdat ze haar gewicht ontkent en omdat de provinciale regeringen de schijn van autonomie willen ophouden en daarvoor diplomatieke spelletjes spelen via Washington tegen Brussel. Dit is voor beide landen van voorbijgaande aard. Wij zullen deze nieuwe realiteit onder ogen moeten zien, en dat kunnen we beter zo snel mogelijk doen.

Terug naar de vraag waarom we toch weer naar Afghanistan gaan. Samenvattend: we gaan om de NAVO overeind te houden, een lange neus te maken naar Brussel en om de internationale carrière van Nederlandse politici en specialisten te helpen. Waarom houden we NAVO overeind? Omdat we daarmee een sterkere EU overheid kunnen vertragen en de dromen van autonomie en het belang van ons provinciaal bestuur in Den Haag overeind kunnen houden. En daarbij speelt nationalisme een rol, maar zeker ook het aanzien en gezag, en in het verlengde daarvan wederom de poppetjes en baantjes. Ook de NAVO zelf biedt natuurlijk nog de nodige carrièrekansen.

Het is wel heel erg cynisch om naar de wisselkoers te vragen. Maar ik doe het toch. Hoeveel soldaten moeten we sturen voor hoeveel hoge posities? Hoeveel dode soldaten is een voorzitterschap van de NAVO of een commissariaat in Washington of Irak ons uiteindelijk waard?

Door Peter Rietveld, Senior Security consultant bij Traxion - The Identity Management Specialists -

Laatste 10 columns