De EU-lidstaten moeten gedurende minimaal een jaar en maximaal twee jaar de verkeersgegevens van al het telecommunicatieverkeer opslaan. De lidstaten kunnen toegang krijgen tot elkaars gegevens.

Dat staat in een voorstel van EU-voorzitter Denemarken. Bij verkeersgegevens gaat het bijvoorbeeld om de telefoonnummers die iemand belt, de locatiegegevens van GSM-toestellen of de internetpagina’s die iemand bezoekt. Volgens Denemarken zijn bindende Europese afspraken over gegevensopslag nodig omdat de praktijken in de lidstaten teveel van elkaar verschillen. Het Deense voorstel is een kaderbesluit, hetgeen betekent dat lidstaten verplicht zijn om de afspraken na te komen, maar zelf mogen bepalen hoe ze de afspraken precies in nationale wetgeving omzetten.

Volgens het voorstel worden telecomaanbieders in de lidstaten verplicht om verkeersgegevens van al het communicatieverkeer voor minimaal een jaar en maximaal twee jaar vast te leggen. Het gaat daarbij om gegevens die licht werpen op wie met wie heeft gebeld of ge-emaild, de duur van de communicatie en de gebruikte communicatiemiddelen. Volgens het voorstel is het niet de bedoeling dat de politie toegang krijgt tot de inhoud van communicatie, maar het staat lidstaten vrij om ook andere verkeersgegevens op te slaan.

Justitie- en politieautoriteiten kunnen toegang krijgen tot de opgeslagen gegevens als het gaat om onderzoek naar een van de 33 misdrijven die in het voorstel staan opgesomd. Het gaat daarbij onder meer om terrorisme, computercriminaliteit, drugshandel, mensensmokkel, racisme, kinderporno of antiekdiefstal. Het zijn dezelfde misdrijven waarvoor het Europese aanhoudingsbevel geldt.

De politie kan bovendien toegang krijgen tot verkeersgegevens die zijn opgeslagen in een andere lidstaat. Hiervoor wordt een simpele schriftelijke procedure voorgesteld. Lidstaten mogen een dergelijk verzoek niet weigeren. Dat is opmerkelijk, omdat er in de Europese praktijk meestal wel uitzonderingen mogelijk zijn om een verzoek tot hulp van een andere lidstaat te kunnen weigeren, bijvoorbeeld in het belang van de nationale veiligheid of als de mensenrechten in het geding kunnen zijn.

Bovendien ontbreken in het voorstel artikelen die de bescherming van de privacy regelen. Onduidelijk is wat een lidstaat allemaal mag met gegevens die het bij een andere lidstaat heeft opgevraagd en er is geen rol weggelegd voor een onafhankelijke controleautoriteit, zoals bij bijvoorbeeld Schengen en Europol wel het geval is. Ook kunnen burgers niet controleren of de opgeslagen gegevens wel kloppen, een mogelijkheid die over het algemeen wel geldt als er sprake is van de opslag van privacygevoelige gegevens. Denemarken erkent dat het voorstel een ‘schending van de privacy’ inhoudt, maar vindt het voorstel ‘evenwichtig en gebalanceerd’.

Een voorstel om bindende Europese afspraken te maken over de opslag van verkeersgegevens werd al langere tijd verwacht. Sinds enkele jaren doen justitie- en politiediensten in Europa verwoede pogingen om meer armslag te krijgen bij de opslag van verkeersgegevens. Een deel van deze strijd werd gevoerd rond een Europese privacyrichtlijn, waar vlak voor de zomer een compromis over werd bereikt. De Europese Commissie wilde in eerste instantie de opslag van verkeersgegevens alleen toestaan in het geval van concrete opsporingsonderzoeken. De EU-lidstaten verzette zich echter fel tegen deze bepaling omdat ze de mogelijkheid wilden behouden verkeersgegevens van al het communicatieverkeer voor langere tijd op te slaan, om later te kunnen gebruiken. Uiteindelijk gingen de sociaal-democratische en christen-democratische partijen in het Europees Parlement overstag en gaven de lidstaten hun zin.

Over het huidige voorstel van Denemarken heeft het Europees Parlement niets te vertellen. Het mag wel een advies uitbrengen, maar dat is niet bindend. De EU-lidstaten moeten unaniem met het voorstel instemmen. In theorie kan het Nederlands Parlement de totstandkoming van het kaderbesluit blokkeren, door de minister van Justitie te verbieden met het voorstel in te stemmen.