Heb jij een uitdagende vraag over beveiliging, recht en privacy, stel hem aan ICT-jurist Arnoud Engelfriet. Arnoud geeft elke week in een artikel antwoord op een interessante vraag. Vanwege het grote aantal inzendingen kunnen niet alle vragen beantwoord worden.

Vraag: Als een gebruiker weg wil bij een forum, moet je dan ook zijn teksten en foto's en dergelijke weghalen? Wij hebben dit nu aan de hand met een lid. Hij beroept zich op de privacywet en zijn auteursrechten. Maar als ik al zijn materiaal weghaal dan gaan er flink wat discussies onbegrijpelijk worden.

Antwoord: Hoofdregel is inderdaad dat als iemand weg wil bij een forum, hij dat moet kunnen. Op grond van de Wet bescherming persoonsgegevens (de “privacywet”) heeft iedereen het recht om te verzoeken dat je naam en andere persoonsgegevens uit bestanden worden verwijderd, als deze niet meer “ter zake dienen” zoals de wet dat noemt. Forumberichten en foto’s die daaraan hangen zijn ook persoonsgegevens, omdat ze gekoppeld zijn aan je account. Ook als je echte naam er niet bij staat en ook als je een vaag Hotmailaccount hebt gebruikt en een proxy zodat niemand je IP-adres weet. (Ja dat is stom en nee ik heb het ook niet bedacht.)

Of iets "ter zake dient" is bij een winkel of werkgever nog wel te beredeneren. Wie al jaren geen klant meer is, mag uit het bestand - minus de debiteurenadministratie want daar geldt een fiscale bewaarplicht van zeven jaar. Maar bij een forum is het moeilijker. Je berichten zijn niet zomaar persoonsgegevens, het zijn óók bijdragen aan een discussie, ze maken deel uit van de gemeenschap die rond het forum is ontstaan. En daarmee gaat er een uitzondering uit de privacywet gelden: wanneer iemand een “eigen aantoonbare noodzaak” heeft om je persoonsgegevens te publiceren, dan kun je geen verwijdering daarvan eisen.

Die noodzaak is bij forums de vrijheid van meningsuiting, meer specifiek het belang om een compleet en begrijpelijk archief te kunnen publiceren. De integriteit van archieven zijn namelijk een essentieel deel van die vrijheid van meningsuiting. En die vrijheid is, net als privacy, een grondrecht. Dat betekent dat je niet kunt zeggen “mijn privacy, weghalen”, maar trouwens ook niet dat de beheerder altijd mag zeggen “vrijheid van meningsuiting, het blijft staan”. Er moet een balans worden gevonden tussen de belangen van beide partijen. Dit geldt bij foto’s net zo goed als bij tekstuele bijdragen.

Kort gezegd: Een bijdrage moet weg, tenzij er een aantoonbare noodzaak is die zwaarder weegt dan de privacy.

Bij forumbijdragen betekent dat in de praktijk dat je berichten moet anonimiseren maar ze niet hoeft te verwijderen. Uitzondering zou een bericht zijn dat inhoudelijk van alles vertelt over de plaatser, bijvoorbeeld een voorstelbericht of een persoonlijke onthulling of berichten over iemands medische situatie bijvoorbeeld. Dergelijke berichten moeten weg op verzoek, behalve in héél uitzonderlijke gevallen waarin de nieuwswaarde zó groot is dat weghalen objectief gezien echt onacceptabel zou zijn. (Ik ben daar nog geen voorbeelden van tegengekomen.

Bij foto’s roept iedereen natuurlijk ook “auteursrecht”. En ja, dat heeft de plaatser op zijn foto’s. Maar dat heeft hij óók op zijn tekstuele berichten. Door deze te plaatsen heeft hij een licentie (gebruiksrecht, toestemming) gegeven aan de forumbeheerder, en die licentie is niet zomaar in te trekken. Niet bij teksten en niet bij foto’s.

Als in de gebruiksvoorwaarden komt te staan dat de licentie eeuwigdurend is, dan is die discussie eigenlijk meteen klaar. Eeuwigdurend is eeuwigdurend. Maar ook als het er niet staat, is niet gezegd dat de foto’s weg moeten bij beëindiging van de gebruiksovereenkomst. Hoewel een overeenkomst altijd opzegbaar is, moet je in zo'n ongeregelde opzegsituatie óók een belangenafweging doen. En dat komt dus op hetzelfde neer: welk auteursrechtelijk belang heeft de fotograaf, en welk meningsuiting-belang heeft de forumbeheerder?

Bij een forum kan ik me eigenlijk geen auteursrechtelijke belangen voorstellen. Heel misschien als de fotograaf intussen de rechten verkocht heeft of een exclusieve licentie aan iemand heeft beloofd, maar zelfs dan zou ik zeggen, dat is dan zíjn probleem dat hij nu in de knoop komt.

Praktisch gezien hebben veel forums een knopje waarmee je zelf van alles kunt weggooien of kunt aanpassen tot een bericht van een spatie lang. Daarmee is iedere discussie over weg mogen halen wel klaar volgens mij - als je als beheer toestaat dat het normaal altijd kan, dan moet je het ook doen als iemand na een ban dit verlangt.

Arnoud Engelfriet is ICT-jurist, gespecialiseerd in internetrecht waar hij zich al sinds 1993 mee bezighoudt. Hij werkt als partner bij juridisch adviesbureau ICTRecht. Zijn site Ius mentis is één van de meest uitgebreide sites van Nederland over internetrecht, techniek en intellectueel eigendom. Hij schreef twee boeken, De wet op internet en Security: Deskundig en praktisch juridisch advies.