Het zou pas nieuws zijn als de Authoriteit Persoonsgegevens de privacy van normale mensen, die nergens van verdacht worden en waarvoor geen toestemming van een onafhankelijke rechter is om de privacy te schenden, eens zou beschermen.
Helaas, onze overheid denkt dat zij niet gebaat is bij gelukkige burgers die rechten claimen uit EVRM, de grondwet en normale rechtsbeginselen.

Oftewel: Men neemt een glas, doet een plas en alles bleef zoals het was...

Euh... Ik denk dat hier sprake is van een misverstand bij de redactie. Jullie schrijven: "Toch stelt de Raad van State dat de rechtbank de Autoriteit Persoonsgegevens niet mag verplichten om een uitgebreid onderzoek naar de NS in te stellen."

Dat klopt niet. De Raad van State heeft gezegd dat de rechtbank de Autoriteit Persoonsgegevens NOG niet mag verplichten een (uitgebreid) onderzoek op grond van artikel 60 Wbp te doen. Echter, de Raad van State heeft ook gezegd dat de rechtbank terecht heeft geoordeeld dat het eerdere onderzoek van de AP niet uitgebreid genoeg was.

Dit is één van de eigenaardigheden van het Nederlandse bestuursrecht: soms mag een rechtbank een slecht besluit wel vernietigen, maar er nog geen goed besluit voor in de plaats stellen - dat laatste wordt het bestuursorgaan (de overheidsinstantie, in dit geval de AP) geacht vervolgens uit zichzelf te doen. En als de AP opnieuw niet voldoende onderzoek pleegt, of daaruit geen adequate conclusies trekt, dan kan de rechtbank straks het vervangende besluit opnieuw vernietigen, waarna de AP het voor de derde keer mag proberen. Enzovoort, enzovoort, in beginsel ad infinitum.

Deze merkwaardige eigenschap van de Nederlandse bestuursrechtsrechtspraak (een bijna panische angst van rechters om ook maar de geringste schijn te wekken dat ze op de heilige "stoel van de bestuurder" zouden gaan zitten) doet afbreuk aan de rechtsbescherming van Nederlandse burgers. Immers, het biedt bestuursorganen de ruimte om procedures langdurig te traineren en te compliceren als ze geen zin hebben zich aan de wet te houden.

Ik heb in mijn beroepschrift, en opnieuw in hoger beroep, voor deze gang van zaken gewaarschuwd, en de rechters gevraagd om uitspraken die mij als burger daadwerkelijk enige bescherming zouden bieden. De rechtbank heeft de redelijkheid daarvan een beetje ingezien en is er een klein beetje aan tegemoetgekomen - maar is op dat punt nu dus weer teruggefloten door de Raad van State.

Nederlandse bestuursrechters beschermen vaak bijna instinctief bestuursorganen tegen burgers, in plaats van andersom (zoals zou moeten). Ik vermoed dat dit te maken heeft met de poldercultuur en met de regentencultuur die nog uit onze Gouden Eeuw stamt: hoogmogenden houden elkaar waar mogelijk uit de wind. "Don't rock the boat - because it is a polder". Daaroverheen is in de Franse tijd (kort na 1800) een laag rationele wetgeving aangebracht volgens welke alle burgers als gelijken moeten worden behandeld. Maar een oude cultuur laat zich ook na tweehonderd jaar moeilijk beteugelen.

Toch blijkt uit de motivering van deze uitspraak van de Raad van State dat de RvS van de AP verwacht dat die zijn huiswerk nu beter gaat doen (of eigenlijk: reeds gedaan heeft in de vorm van het door de rechtbank opgedragen onderzoek). Dus ik verwacht dat als de AP in de volgende ronde opnieuw mijn handhavingsverzoek te makkelijk van tafel zou vegen, en ik daarna opnieuw in beroep zou gaan, de rechters dan minder lankmoedig jegens de AP zouden zijn (ik kan me natuurlijk vergissen...).

Probleem is dat de meeste mensen helemaal niet bestand zijn tegen zo'n uitputtingsslag. De stroperigheid van de procedure en de talrijke ontwijk- en "reparatie"-mogelijkheden die door rechters aan overheden worden gegeven, ondermijnen op die manier de effectiviteit van de rechtsbescherming van de zwakste partij, namelijk de burgers, waardoor die vaak niet eens meer proberen hun recht te halen.

De rechterlijke en bestuurlijke cultuur en de daaruit voortkomende jurisprudentie over procedures leveren op die manier strijd op met het door het EVRM vereiste "hoge, volledige en doeltreffende" beschermingsniveau op het gebied van de bescherming van de persoonlijke levenssfeer (artikel 8 EVRM). Het is een soort bestuurlijk-rechterlijke hindermacht die burgers ontmoedigt en afhoudt van hun recht.

Toch zullen de meeste toonaangevende Nederlandse bestuursrechters minzaam zeggen dat er niet zoveel aan de hand is ("Tut tut, u kunt zich beter niet zo opwinden..."), want als je als burger maar lang genoeg volhoudt, dan kun je (in ieder geval in theorie) toch tot je recht komen? Nou dan! Gaat u maar rustig slapen, wij waken wel over wat goed voor u is...

Ik ervaar deze zaak als waden door een zuigend moeras van goed gesalarieerde bestuurders en rechters. Of ik de overkant bereik, weet ik nog niet... Wordt vervolgd!

Vriendelijke groet, Michiel Jonker

Beste Michiel, ik sta hier 100% achter en wens je dan ook heel veel succes.

Het is toch van de gekke dat de AP inmiddels melktandjes heeft gekregen, maar weigert die te gebruiken.

Van papieren tijger, naar een gekooide tijgercub.

Inderdaad jammer dat de AP weigert te doen waarvoor ze wettelijk aangewezen zijn. De baas van het AP heeft iets te nauwe banden met de baas van NS en met de baas van justitie.

@ Michiel. Ga vooral door, wat je doet is belangrijk!!!

Alleen als ik het vonnis lees kan de rechter geen onderzoek afdwingen.

Zie punt 8

8.2. De AP betoogt terecht dat de keuze om al dan niet onderzoek in te stellen naar de wijze waarop ten aanzien van verwerking van persoonsgegevens toepassing wordt gegeven aan het bepaalde bij of krachtens de Wbp, gelet op de tekst van artikel 60 van die wet, is voorbehouden aan de AP, omdat het gaat om de beleidsruimte die de AP toekomt. Door het besluit van 13 augustus 2015 te vernietigen en de AP vervolgens op te dragen een uitgebreid onderzoek te doen, zonder de AP gelegenheid te geven voor nadere besluitvorming, heeft de rechtbank zich de in de artikel 60 van de Wbp neergelegde beleidsruimte toegeëigend die is voorbehouden aan de AP.

En de conclusie

10. Het hoger van de AP is gegrond. Het hoger beroep van [appellant sub 2] is ongegrond. De aangevallen uitspraak dient te worden vernietigd, voor zover de rechtbank de AP heeft opgedragen een onderzoek als bedoeld in artikel 60 van de Wbp te doen. De aangevallen uitspraak dient voor het overige te worden bevestigd.

De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State:

I. verklaart het hoger beroep van de Autoriteit Persoonsgegevens gegrond;

II. verklaart het hoger beroep van [appellant sub 2] ongegrond;

III. vernietigt de uitspraak van de rechtbank Gelderland van 16 augustus 2016 in zaak nr. 15/5542, voor zover de rechtbank de Autoriteit Persoonsgegevens heeft opgedragen onderzoek als bedoeld in artikel 60 van de Wet bescherming persoonsgegevens te doen;

Dat was mij ook al opgevallen. Bijvoorbeeld in de vingerafdrukken-zaken en de manier waarop die beargumenteerd en afgehandeld werden. Het moet echt heel bont worden wil de rechter zich de burger toch nog eens herinneren.

Het is hier maar ook elders zo langzamerhand wel duidelijk dat "representatieve democratie" eigenlijk een soort electieve nobiliteit betekent, en geen werkelijke democratie.

Je kan zelfs zien dat sommige cultuurtjes handig misbruik weten te maken van al dat gepolder.

Dat is heel handig want dan is het "objectief" helemaal hun eigen schuld. "Ha ha, stomme burger."

In ieder geval... bedankt voor je moed en inzet.

Waaruit is volgens de Raad van State gebleken dat de Autoriteit Persoonsgegevens niet voldoende onderzocht heeft of er sprake is van een overtreding door de NS?

Hartelijk dank voor je reactie en aanmoediging! Ik kan er op twee manieren op reageren:

--- 1. --- Inderdaad zegt de Raad van State hier dat de rechtbank aan de AP niet expliciet opdracht mag geven een onderzoek ex artikel 60 Wbp in te stellen. Maar wat ik in mijn vorige reactie duidelijk probeerde te maken, is dat de rechtbank dat wel indirect (impliciet) kan doen, door een besluit te vernietigen, met een motivering erbij waarom de rechtbank dat doet. Die motivering maakt dan duidelijk wat de AP dan volgende keer anders moet doen, als de AP wil voorkomen dat het gewijzigde besluit opnieuw vernietigd wordt. De werking van zo'n rechterlijke uitspraak is dus indirect, waarbij de rechter het aan het bestuursorgaan overlaat om zijn gezonde verstand te gebruiken en gevolg te geven aan de "hint" van de rechter. Daarom is de inhoud van de motivering van de uitspraak van wezenlijk belang om de betekenis van de uitspraak te kunnen begrijpen.

In dit geval is het bijvoorbeeld van belang dat de Raad van State in punt 10 ook expliciet zegt: "De aangevallen uitspraak dient voor het overige te worden bevestigd."

En onder punt 7 zegt de RvS onder andere: "De rechtbank heeft naar het oordeel van de Afdeling terecht geoordeeld dat het College [de AP] onvoldoende heeft onderzocht of en gemotiveerd dat een mogelijke overtreding niet aan de orde is. (...) Het College heeft verwezen naar reeds uitgevoerde onderzoeken. (...) In die onderzoeken is niet onderzocht of de verwerking van persoonsgegevens door middel van een persoonlijke OV-chipkaart noodzakelijk is voor het sluiten en de uitvoering van de overeenkomst betreffende het voordeelurenabonnement en evenmin is in die onderzoeken onderzocht of als gevolg van het verplicht stellen van de persoonlijke OV-chipkaart voor een abonnement die verwerking van persoonsgegevens toereikend, ter zake dienend en niet bovenmatig is. De rechtbank heeft daarom terecht overwogen dat de verwijzing naar de reeds eerder uitgevoerde onderzoeken niet toereikend is."

En: "7.2.2. De rechtbank heeft verder terecht overwogen dat de omstandigheid dat de OV-chipkaart in haar algemeenheid voldoet aan de Wbp, niet betekent dat de omstandigheid dat het onmogelijk is een persoonlijk product te combineren met een anonieme kaart ook voldoet aan de Wbp. De rechtbank heeft dan ook terecht overwogen dat het College [de AP] niet heeft kunnen volstaan met de verwijzing naar de algemene voorwaarden en de overeenkomst in haar huidige vorm, waarbij een voordeelurenabonnement alleen op een persoonlijke OV-chipkaart kan worden geladen."

Hiermee geeft de Raad van State aan dat als de AP niet met iets beters komt, de AP uiteindelijk nat zal gaan voor de rechter. Uiteraard zal ook een lagere rechter kennis nemen van de uitspraak van de RvS, als ik beroep zou indienen tegen het gewijzigde besluit van de AP.

In het bestuursrecht is het zo dat als een beroep ook maar voor een klein deel gegrond is, de bestuursrechter het in het dictum "gegrond" zal verklaren. Dat is logisch, want er moet dan iets aan het oorspronkelijke besluit worden gewijzigd. Dus dat de RvS het beroep van de AP aan het eind "gegrond" verklaart, wil alleen zeggen dat de AP op een onderdeel een punt heeft, niet dat de RvS de AP volledig gelijk zou geven.

--- 2. --- Maar stel even dat we alleen naar de door jou geciteerde, letterlijke tekst kijken, en de context daarvan buiten beschouwing laten. Dan zou je tot de conclusie kunnen komen dat de RvS vindt dat rechters de AP überhaupt niet mogen dwingen om naar aanleiding van een handhavingsverzoek voldoende onderzoek te doen. Op basis van die letterlijke tekst zou de AP bijvoorbeeld kunnen stellen dat de AP na de vernietiging van het oorspronkelijke besluit opnieuw, net als de eerste keer, mag volstaan met een "globaal bureauonderzoek", wat in wezen niets anders was dan een schaamlap voor het wegwuiven van mijn handhavingsverzoek.

Als dat zou zijn wat de RvS bedoelde (wat ik niet geloof), dan zou een gang naar het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) uiteindelijk noodzakelijk zijn. Die zou in dat geval de RvS (en daarmee het systeem en de praktijk van de Nederlandse bestuursrechtspraak) een tik op de vingers moeten geven. Dat soort dingen zijn in het verleden ook wel eens gebeurd. Alleen zwijgt men daar liever over.

En zo'n procedure bij het EHRM zou verschrikkelijk veel tijd en energie kosten, terwijl NS ondertussen door zou kunnen gaan met het plegen van privacy-discriminatie...

Volhouden Michiel,

Zie het als hobby. vanaf mei 2018 hebben de EU verordeningen directe werking. Ik heb goede hoop dat er dan het een en ander gaat schuiven.

Bedenk daarbij dat de AP alleen beduid is geweest om aan de eis van het Europees Hof te voldoen. Het budget is altijd opzettelij klein gehouden zodat er theoretisch is voldaan maar in proaktische zin is dit nimmer de bedoeling geweest.

groet,
Team Fortoranjenieuws

Heeft de AP misschien een klein beugeltje om de melktandjes (en de AP) op hun plaats te houden?

Toch even mijn tandarts raadplegen over de mogelijkheden.

Als ik het goed begrijp, gaat het hier over het feit dat NS alleen voordeelurenkorting geeft op persoonsgebonden kaarten.
Ik snap niet goed waarom AP hierop moet ingrijpen. De rol van AP is toch bescherming van privacy. NS dient zorgvuldig met persoonsgegevens om te gaan. Dat is geen punt van discussie hier lijkt het.

NS maakt een commerciële afweging lijkt mij. Voordeelurenkorting is een (relatief goedkope) abonnementsvorm. Als je dat op een anonieme kaart doet, kan één iemand zo'n abonnement afsluiten en de kaart met andere delen. Het abonnementstarief is gecalculeerd op basis van persoonsgebonden gebruik (minder intensief). Het lijkt me dat een commercieel bedrijf die vrijheid mag nemen.

Wat NS doet, zien we overal om ons heen. Acties in supermarkten, bij autobedrijven, etc. De halve wereld heeft "gratis" Facebook, GMail en Whatsapp waar je dan wel je privacy voor inlevert.

Kortom: je kan hier van alles van vinden, maar ik zie niet waarom AP hier iets van moet vinden.

Raad van Gate?

@Michiel Jonker: ik heb enorm veel respect voor jouw handelen en zienswijze. Uiteraard hoop ik dat de juridische angsthazen uiteindelijk bakzeil zullen moeten halen en jij zegeviert!

Als ik het juist lees is het volgende gebeurd: de Raad van State heeft de vrinden bij de AP een dienst bewezen en een (lagere) rechter niet. Effectief heeft de raad, door te poneren dat de rechter onjuist heeft gehandeld - en dus de rechter zou moeten worden bestraft - in plaats hiervan op volkomen ongefundeerde en oneigenlijke grond jou bestraft door je niet ontvankelijk te verklaren. Het moge duidelijk zijn dat de raad hiermee het volgende aantoont: wij geven altijd slechts een mening, wij laten onze mening altijd prevaleren, wij kunnen niet (steekhoudend) redeneren en wij redden altijd diegene/datgene die/dat het dichtst bij ons staat en dat is nimmer een individu, door ons bestempeld als "burger". Een bondiger samenvatting van de rol, taak en werking van de raad lijkt mij moeilijk te geven. Erger is natuurlijk de pathetische drang van de raad om het gelijk van Desiderius Erasmus (zoals uiteengezet in De lof der Zotheid) aan te tonen. Lang geleden al had Erasmus weinig positiefs te melden over juridische haarklovers (met een drilboor). Het gaat echter verder dan die groep alleen en betreft, zoals jij zelf constateert, ook bestuurlijke personen. Zowel de bestuurlijke als de juridische personen hebben blijkbaar geen weet van het feit dat het vertrouwen in hen door burgers in vrijwel alle landen in rap tempo afneemt. Als ik hen was zou ik hier lessen uit trekken.

De reden waarom de AP moet ingrijpen, is dat NS via die persoonsgebonden OV-chipkaarten informatie verzamelt (dan wel: laat verzamelen door TLS) over de individuele reisbewegingen van personen ("reisgegevens"). Dus op welk tijdstip je naar welke plaats gaat. Dat is privé-informatie. Mensen mogen niet gedwongen worden om die te delen als het niet echt nodig is. (Het is bijvoorbeeld wel nodig als iemand een misdaad heeft begaan en opgespoord moet worden - dan mag de overheid natuurlijk wel nagaan waar die persoon zich bevindt).

NS zegt dat iemand die zijn reisgegevens voor zichzelf wil houden (dus niet bespied wil worden), dan maar extra moet betalen in de voordeeluren (die persoon krijgt geen korting). Dat is een ongelijke behandeling ten opzichte van mensen die hun reisgegevens wel afstaan, en daarom discriminatie. Dat mag dus ook niet.

Inderdaad maakt NS een commerciële afweging. Dat mag, zolang je binnen de grenzen van de wet blijft. Je kunt ook een commerciële afweging maken dat je passagiers tussen Utrecht en Zwolle verplicht om in de trein een naaktfilmpje op te nemen en dat via internet beschikbaar te stellen. Best een aardig verdienmodel! Toch mag het niet.

Inderdaad zien we wat NS doet op veel plekken om ons heen (trouwens niet overal). Maar mensen moeten de vrijheid houden om daar niet aan mee te doen. Je bent niet verplicht om op Facebook te zitten, en zolang we nog email en telefoon hebben, is er in ieder geval nog een soort van alternatief (ook al wordt het in het geval van "(a)sociale media" steeds moeilijker).

Dat is de volgende reden waarom NS je niet mag dwingen of chanteren om je reisgegevens te laten aftappen. Reizigers met het OV hebben geen realistisch alternatief voor NS, omdat NS een monopolie heeft op grote delen van ons spoor (het zogeheten "hoofdrailnet").

De AP heeft als taak om de wet te handhaven die mensen beschermt tegen het ongewenst afpakken van persoonsgegevens, in dit geval hun reisgegevens. Daarom moet de AP hierop ingrijpen. M.vr.gr. Michiel Jonker

Ik zie het anders. De Raad van State heeft mij als handhavingsverzoeker inhoudelijk grotendeels in het gelijk gesteld, waar ik op zich blij mee ben. Maar op twee punten heeft de RvS de AP uit de wind gehouden.

--- 1. --- De RvS heeft mijn betoog afgewezen dat de AP nu al opdracht van de rechter moet krijgen om op z'n minst een voornemen tot handhaving aan te kondigen richting NS, omdat er al genoeg FEITEN BEKEND zijn die aanleiding vormen voor HANDHAVEND OPTREDEN. De RvS onderbouwt zijn afwijzing van mijn betoog met een verwijzing naar de "fasering" die de AP in haar beleid heeft opgenomen. De RvS spreekt zich dus niet uit over de vraaf of er al genoeg feiten bekend zijn, maar zegt alleen dat de AP de ruimte moet krijgen om volgens haar zelfgekozen fasering te werk te gaan. En volgens die fasering is de AP nog niet toe aan de fase van het aankondigen van een voornemen, laat staan het nemen van een handhavingsbesluit. Met andere woorden: zelfs als iedereen al kan zien dat die feiten al voorhanden zijn, dan nog hoeft de AP in dit stadium van de RvS geen voornemen tot handhaving kenbaar te maken, laat staan een handhavingsbesluit te nemen.

Mijns inziens is deze opvatting van de RvS in strijd met de verplichting van de Nederlandse staat (en dus van de AP) die uit het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) voortvloeit om aan Nederlandse burgers een "hoog, volledig en doeltreffend beschermingsniveau" te bieden waar het gaat om de bescherming van onze persoonlijke levenssfeer. Want zo'n hoog beschermingsniveau vereist ook een bepaald tempo (tijdigheid) in de besluitvorming. Eigenlijk zegt de RvS hier dat de nationale toezichthouder (de AP) zijn eigen, interne beleidsarrangementen prioriteit mag geven boven de eisen die het Europese verdrag stelt.

Ik vermoed dat Europese rechters daar anders over denken. Maar ja, het zou zo veel tijd en inspanning kosten om daarover een procedure te starten bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM), dat ik me serieus moet afvragen of ik dat wel wil. Tegen de tijd dat het EHRM een verzoekschrift van mij daarover daadwerkelijk zou gaan behandelen (over een aantal jaren), kan de AP alsnog een handhavingsmaatregel nemen, waardoor opeens mijn procesbelang zou vervallen en ik voor het EHRM niet meer ontvankelijk zou hoeven zijn. In dat geval zou het EHRM nog ambtshalve (dus op eigen initiatief) kunnen oordelen dat het principiële belang (de precedentwerking) van de zaak zo groot is dat ze het toch in behandeling gaan nemen. Maar gezien de overbelasting en werkachterstand waar het EHRM mee te maken heeft vanwege een te kleine personeelscapaciteit (vanwege een te klein budget), zal de EHRM dat niet gauw doen.

Kortom, hoewel ik in beginsel nu, na de uitspraak van de RvS, naar het EHRM zou kunnen stappen, loont het waarschijnlijk de moeite niet om dat in dit stadium te doen. Maar ik zal er nog even over nadenken.

--- 2. --- Ten tweede houdt de RvS de AP nog verder uit de wind door te oordelen dat de AP, op grond van de interne beleidsarrangementen van de AP (dus die "fasering"), door de rechter op dit moment nog niet eens verplicht kan worden een uitgebreid ONDERZOEK te doen zoals bedoeld in artikel 60 van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). De rechtbank vond van wel, maar de RvS vindt van niet.

De RvS baseert zich daarbij op de tekst van artikel 60 van de Wbp. Lid 1 van dat wetsartikel luidt: "Het College [de AP] kan ambtshalve of op verzoek van een belanghebbende, een onderzoek instellen naar de wijze waarop ten aanzien van gegevensverwerking toepassing wordt gegeven aan het bepaalde bij of krachtens de wet." Het cruciale woordje is hier "kan". Op grond daarvan concludeert de RvS dat de AP ook "beleidsruimte" heeft om zo'n onderzoek (nog) niet te doen.

Daarmee negeert de RvS de eis van een "hoog, volledig en doeltreffend" beschermingsniveau, waaraan Nederland zich verdragsrechtelijk gebonden heeft. De Wbp is bedoeld om aan die eis uitwerking te geven, en moet dus ook in de zin van die eis worden geïnterpreteerd. De rechtbank had dat onderkend, maar kennelijk zit de RvS zo dicht bij het Haagse bestuur, dat de RvS het belangrijker vindt om prioriteit te geven aan de wens van de AP (en op de achtergrond het hele Haagse bestuur) om het EVRM op dit punt te ontduiken.

Dat is natuurlijk niet zo fraai, dat ons hoogste bestuursrechtelijke rechtscollege in zijn zogenaamde "onafhankelijkheid" een eveneens "onafhankelijke" nationale toezichthouder zoals de AP helpt om een Europees verdrag vooralsnog te ontduiken, om zo de Nederlandse uitvoerende macht te gerieven.

Maar zoals ik hierboven in mijn eerste reactie op het artikel al heb aangegeven, zit onze Nederlandse polder- en regentencultuur op dit moment nog behoorlijk stevig in het zadel. Een "cultuur" is ook altijd een machtsstructuur, en het ziet ernaar uit dat de Nederlandse regenten zich niet vrijwillig aan de relevante Europese regelgeving zullen onderwerpen, ook al hebben zij ooit om politieke redenen zelf met die regelgeving ingestemd door het EVRM te ondertekenen.

Veranderingsprocessen zijn vaak taai. Ik hoop dat ik met deze casus een bijdrage kan leveren aan een positieve verandering op het gebied van privacy, maar ook op het gebied van de daadkracht en onafhankelijkheid van de AP, en misschien ook een kleine stimulans voor meer onafhankelijkheid van onze bestuursrechters.

Beste Michiel,

nergens lees ik dat het kernpunt, namelijk dat het geven van een korting door NS aan houders van persoonsgebonden reismiddelen een niet te rechtvaardigen/verdedigen discriminatie is, inhoudelijk is beoordeeld door de raad. Deze hoofdkwestie, die van wezenlijk belang is voor vele duizenden mensen, wordt door de raad op vertrouwde wijze ondergeschikt gemaakt aan triviale afspraken, waaraan de overheid zich gewoontegetrouw niet houdt. De raad behoort in deze kwestie het volgende te wegen: het belang van de benadeelde reizigers versus dat van de bevoordeelde reizigers. Deze weging impliceert dat, om er iets inhoudelijks over te kunnen zeggen, nagegaan zal moeten worden of de NS juist/niet-discriminatoir of erger in strijd met het gecommuniceerde doel heeft gehandeld. Dit nagaan kan pas na onderzoek van de AP, waarbij vastgesteld dient te worden of en op welke wijze het vergen van persoonsgebondenheid is vereist of juist in strijd is met het doel, te weten aansporen van reizigers buiten de NS-spits te reizen. De raad negeert met haar uitspraak, o zo herkenbaar, heel laf deze weging. Ook hier wordt een (van de vele) tekortkoming(en) van openbaar bestuur en recht geetaleerd, te weten: hoewel het principe van recht ALTIJD zou moeten zijn: wat zwaarder is dient het meest te wegen, wordt dit principe met allerhande prietpraat om zeep geholpen. Het hele systeem is het tegendeel van SMART, maar is juist doordesemd van allerhande uitwegen die enerzijds rechters het idee moeten geven dat zij naar hartelust hun mening mogen verkondigen, uitwegen die burgers veelal door heel expliciete formulering(en) worden ontnomen (en dan hebben we het gemakshalve niet over regels in het nadeel van burgers, gefundeerd op volkomen achterhaalde situaties/praktische mogelijkheden die in het licht hiervan zinloos, primitief en niet (langer) te rechtvaardigen zijn) en anderzijds door het gebrek in de regels aan voor het openbaar bestuur strikt geformuleerde doelen/uitkomsten rechterlijke wip-wap uitspraken in de hand werken.

Ik begrijp je terughoudendheid ten aanzien van de gang naar het EHRM.

Aangezien de heer Donner de scepter zwaait bij de raad is het niet verbazingwekkend dat de raad alles in het werk stelt om het openbaar bestuur overwegend/op belangrijke punten de hand boven het te houden. Nog een geluk dat is verhinderd dat liegebeest Teeven tot dit gezelschap toetrad.

Hoe dan ook, nogmaals ontzettend goed van je dat je deze kwestie aan de kaak stelt! Uiteraard hoop ik op een gunstige afloop voor jou en daarmee vele Nederlanders. Ik wens je veel succes, energie en vasthoudendheid.

In de derde reactie zegt Michiel Jonker:
Deze merkwaardige eigenschap van de Nederlandse bestuursrechtsrechtspraak (een bijna panische angst van rechters om ook maar de geringste schijn te wekken dat ze op de heilige "stoel van de bestuurder" zouden gaan zitten)...
en
Ik vermoed dat dit te maken heeft met de poldercultuur en met de regentencultuur die nog uit onze Gouden Eeuw stamt: hoogmogenden houden elkaar waar mogelijk uit de wind. "Don't rock the boat...
Nou,
ik vermoed dat het een krampachtig vasthouden is aan het principe van de driedeling der macht: wet voorbereidend, wet uitvoerend en gedrag corrigerend. Als de Aut. Persoonsgeg. gezien wordt als bestuurlijk = wet uitvoerend dan is de Raad van State (= gedrag corrigerend) niet bevoegd om welke taak dan ook ervan over te nemen. Dan heeft het niets te maken met een 'old boys network' maar enkel met de trias politica.
Je kunt je wel afvragen of die verdeling van de macht nog actueel is, of de behoefte daaraan nog net zo gevoeld wordt als toen dit principe werd ingesteld.
Verder vraag ik me af of de Aut. Persoonsgeg. wel louter bestuurlijk is. Het woord 'autoriteit' doet me denken aan iets controlerends, iets dat gedrag beoordeelt, iets corrigerends wellicht, iets dat uitspraken doet, kortom, iets juridisch. Komt de verwarring in dit geval misschien voort uit een onduidelijke positie van de Aut. Persoonsgeg. tussen bestuurlijke en gerechtelijke macht? Zijn er meer van dat soort 'gemengde' instanties, en hoe wordt daarmee omgegaan in de juris prudentie?

Dat klopt. De Raad van State (RvS) heeft geoordeeld dat de AP eerst in de gelegenheid gesteld moet worden om haar onderzoek zoals bedoeld in "fase III" van haar eigen beleid te voltooien en daar vervolgens een besluit over te nemen, voordat een bestuursrechter de rechtmatigheid van dat besluit mag toetsen aan de hand van de inhoud van het onderzoeksrapport oftewel "bevindingenrapport".

Mijn betoog dat de AP de afgelopen drie jaar (sinds mijn eerste verzoek om hulp in juni 2014 en vervolgens mijn handhavingsverzoek in februari 2015) al lang een serieus onderzoek naar de privacy-schending door NS had kunnen en moeten voltooien, is door de RvS niet gehonoreerd. En mijn betoog dat er nu al genoeg feiten bekend zijn om te kunnen concluderen dat NS in overtreding is, is door zowel de rechtbank als de RvS ontweken. Op deze wijze sanctioneert de RvS dat NS en de AP gezamenlijk de overtreding jarenlang laten voortbestaan.


Ik zou het geen "triviale" afspraken willen noemen. Het gaat hier wel om de wet, en op zich is het, juist met het oog op de onafhankelijkheid van de bestuursrechter (namelijk onafhankelijkheid van de uitvoerende en de wetgevende macht) natuurlijk goed dat de rechter de wet als richtsnoer neemt.

Waar ik het niet mee eens ben, is de manier waarop de RvS de wet zodanig interpreteert, dat de door het EVRM beoogde rechtsbescherming in de praktijk weinig substantie krijgt - tenzij je met een extreme inspanning (zoals ik) jarenlang gaat procederen TEGEN de instantie die mijn rechten juist zou moeten beschermen (de AP). En dan nog zal de rechtsbescherming pas intreden nadat de overtreding jarenlang is voortgezet, ten koste van de privacy van honderdduizenden treinreizigers. Zie verder mijn reactie hierboven op 23 september om 9:58 uur.


Dat ben ik niet met je eens.
-- De RvS moet beoordelen of de AP zich houdt aan zijn wettelijke plicht om mijn persoonlijke levenssfeer te beschermen. De eerbiediging van mijn persoonlijke levenssfeer (privacy) is een grondrecht, waarop ik aanspraak kan maken geheel los van eventuele "voordelen" die het schenden van dat grondrecht voor andere personen zou opleveren. Het EVRM (artikel 8 lid 2) noemt enkele redenen waarom in sommige gevallen een inbreuk op de privacy is toegestaan (bijv. nationale veiligheid).
-- Het "wegen" van de proportialiteit van een inbreuk op de privacy hoeft pas te gebeuren nadat eerst is VASTGESTELD dat er überhaupt een "noodzaak" bestaat voor zo'n inbreuk. Die noodzaak is er niet in dit geval.


Nee. Een dergelijk doel, zelfs als de NS het met het verzamelen van mijn reisgegevens zou kunnen bereiken, rechtvaardigt niet het aantasten van mijn recht om met het OV te reizen zonder dat mijn privé-reizen bespied worden. Zie ook mijn reactie hierboven op 23 september om 8:56 uur inzake de "commerciële afweging" van NS.


Inderdaad. Allerhande uitwegen voor bestuursorganen en rechters.


Dankjewel! Die aanmoediging is heel belangrijk voor me. Graag wil ik in dit verband ook Stichting Privacy First noemen, die me steunt met informatie, morele steun en publiciteit. De stichting is onafhankelijk en wordt niet door de overheid gesubsidieerd. Een kleine donatie aan Privacy First zou ik zeker waarderen! Eventueel zou je erbij kunnen zetten dat de donatie in eerste instantie bedoeld is om mijn juridische kosten te bestrijden (die ik overigens zo laag mogelijk houd).

Hartelijke groet, Michiel Jonker

Natuurlijk mag de RvS de taak van de AP niet overnemen, maar de RvS mag (a) wel toetsen of de AP zich aan de wet houdt, en (b) in sommige gevallen "voorzien in de hoofdzaak", dat wil zeggen een onrechtmatig besluit van een bestuursorgaan (hier: de AP) vervangen door een rechtmatig besluit.

Het probleem dat in de Nederlandse rechtspraktijk vaak optreedt, is dat bestuursrechters besluiten te oppervlakkig toetsen en zich in hun oordelen te veel op de vlakte houden, waarbij ze zich verschuilen achter formele spelregels. Echter, die formele spelregels (a) doen, voor zover ze in de wet zijn vastgelegd, soms afbreuk aan de rechtsbescherming; (b) zijn voor een ander deel in het nadeel van de burgers "gegroeid" door middel van jurisprudentie (juist ook die van de RvS!) en (c) vereisen lang niet altijd een dergelijke "terughoudendheid" - ze kunnen in veel gevallen ook anders (meer rechtsbeschermings-vriendelijk) geïnterpreteerd worden, als de RvS dat zou willen/durven.


De machtenscheiding (trias politica) is super-actueel. Het is een wezenlijk onderdeel van de "checks and balances" die ons als burgers tegen bestuurlijke willekeur (d.w.z. praktische dictatuur) beschermen. Als de RvS zich, gesteund door het EVRM, werkelijk onafhankelijk zou opstellen ten opzichte van de uitvoerende macht, dan stond het er met onze rechtsbescherming veel beter voor.


-- De AP maakt gewoon deel uit van de uitvoerende macht. Je kunt de AP als toezichthouder en handhaver vergelijken met de politie. De verantwoordelijke minister is die van Veiligheid en Justitie.

-- Wel heeft de AP een wettelijk en europeesrechtelijk verankerde "onafhankelijke" positie, dat wil zeggen: onafhankelijk ten opzichte van de rest van de uitvoerende macht. Die onafhankelijkheid is bedoeld om ervoor te zorgen dat bijvoorbeeld de minister van Veiligheid en Justitie de AP niet kan tegenhouden als de AP ergens wil handhaven (bijvoorbeeld als er binnen datzelfde of een ander ministerie een overtreding plaatsvindt).

In de PRAKTIJK blijkt dat de AP vaak geen adequaat gebruik maakt van haar formele onafhankelijkheid, vanwege (a) informele banden tussen de AP en de rest van de uitvoerende macht; en (b) gehoorzaamheid van de AP aan "beleid" (in casu: het "rijksbreed beleid van selectief toezicht" - what's in a name) dat door een minister (in casu die van Binnenlandse Zaken) is opgesteld en dat de AP een quasi-alibi geeft om handhavingsverzoeken soms te negeren omdat ze niet bij de "beleidsprioriteiten" van de AP zouden passen. Dat laatste heeft de AP ook in deze casus betoogd.

Ik heb daarentegen betoogd dat:
-- de zaak wel degelijk voldoet aan de prioriteringscriteria van de AP; en
-- het grondrecht op privacy niet onbeschermd gelaten mag worden met een beroep op "beleid" van de toezichthouder. Immers, dat grondrecht wordt beschermd door internationale verdragen (waaronder het EVRM), waarin Nederland zich heeft verplicht om een "hoog, volledig en doelstreffend" beschermingsniveau te handhaven, en een onafhankelijke nationale toezichthouder op te richten die dat realiseert.

Die nationale toezichthouder is de AP - of althans, dat pretendeert de Nederlandse regering. Want zoals iemand anders hierboven in een reactie op 22 september om 19:32 uur al correct opmerkte: "Bedenk daarbij dat de AP alleen beduid is geweest om aan de eis van het Europees Hof te voldoen. Het budget is altijd opzettelijk klein gehouden zodat er theoretisch is voldaan maar in praktische zin is dit nimmer de bedoeling geweest [van het Nederlandse bestuurlijke establishment]".

Hartelijke groet, Michiel Jonker

Dit lijkt te impliceren dat de AP zich wel houdt aan de opdracht die ze van de Nederlandse staat heeft gekregen maar dat de Nederlandse staat haar verplichtingen niet volledig heeft doorgegeven aan de AP. Kan het zijn dat het moeilijk is de AP te verplichten op te treden omdat het niet de AP maar de wetgever is die iets belangrijks heeft nagelaten?

Geweldig trouwens hoe je de zaak toelicht en vragen beantwoordt. Het gebeurt niet vaak dat op security.nl een reactie-thread inhoudelijk het niveau van deze thread haalt.

De AP heeft twee opdrachten van de Nederlandse staat gekregen, die met elkaar in strijd zijn. (1) De staat heeft aan de AP de formele opdracht gegeven om als onafhankelijke, nationale toezichtouder te bewaken dat de rechten die Nederlandse burgers aan het EVRM, de Europese Privacyrichtlijn en de Wet bescherming persoonsgegevens ontlenen, goed beschermd worden, op een "hoog, volledig en doeltreffend" beschermingsniveau.

(2) Informeel heeft de staat aan de AP een heel andere opdracht meegegeven, namelijk om een façade (een schijn) van goede privacybescherming op te houden en ondertussen (onder dekking daarvan) de weg vrij te maken voor grootschalige privacy-aantasting door overheden en bedrijven die daar voordeel in zien èn de steun genieten van sleutelfiguren binnen het Nederlandse staatsbestel.

In Nederland zijn wetten rechtstreeks toetsbaar aan internationale verdragen. Dus als de wetgever iets heeft nagelaten, kan dat in beginsel voortvarend gecorrigeerd worden door middel van een beroep op de rechter. Maar daarvoor is het wel nodig dat die rechter op een onafhankelijke manier acteert (zoals bedoeld met de machtenscheiding, "trias politica"). Als alle drie machten falen (wetgever, toezichthouder en rechter), dan is er een probleem. Dat is wat deze casus zichtbaar maakt - en er is een toenemend aantal casussen dat dat zichtbaar maakt.

We hebben dus te maken met een machtsstructuur waarvan de deelnemers (zowel degenen die er leiding aan geven als het "middle management" en de uitvoerders) zich in de praktijk niet te veel gelegen willen laten liggen aan onze grondrechten.

Ik hoop dat het systeem van onze democratische rechtsstaat zichzelf op dat punt tijdig zal weten te corrigeren. Vanuit mijn positie als burger die zijn grondrecht op privacy verdedigt, hoop ik het systeem een handvat te geven voor zulke zelfcorrectie. Als meer mensen dat doen, bestaat er een kans dat het (op tijd) lukt.

Maar op dit moment is op heel veel plekken in de wereld te zien hoe fragiel en onstabiel het systeem is geworden, en hoe weinig verantwoordelijkheid veel politici en bestuurders (en zelfs rechters) voelen om alles wat er met vallen en opstaan de afgelopen eeuwen is opgebouwd, adequaat te beschermen en verder te ontwikkelen in een goede, verantwoorde richting.

Hartelijke groet, Michiel Jonker

Ah, een complot. Dat de bescherming van onze privacy niet waterdicht is vind ik ook, zoals de bescherming van veel rechten niet perfect is, maar dat de verklaring daarvoor een informele opdracht is in plaats van het gebruikelijke gesteggel om budgetten en compromissen die uit tegenstrijdige meningen voortkomen vind ik helemaal niet zo duidelijk.

Hm, ik was er al bang voor dat iemand het zo zou opvatten. Nee, geen "complot". Je zou eerder kunnen spreken van "bestuurlijk draagvlak voor (het gedogen van) privacy-schending". Dat klinkt heel keurig, toch?

Een "informele opdracht" hoeft niet de vorm te hebben van een expliciete, verbale opdracht. De communicatie gaat vaak subtieler, en voor een deel ook non-verbaal. Omdat mensen die samen in een bepaald netwerk zitten, elkaar vaak ook zonder veel woorden best goed "begrijpen".

Dat is niet vreemd. Maar rechtsbescherming vereist dat bepaalde zaken (houdingen, meningen, keuzen, handelwijzen) expliciet worden gemaakt door ze te benoemen.

Als er sprake is van ongelijke machtsverhoudingen, bijvoorbeeld tussen een overheid en een burger, dan heeft de minst machtige partij in veel gevallen meer belang bij meer explicitering. Door iets (bijvoorbeeld misbruik van bevoegdheden) te benoemen, kan het "geproblematiseerd" worden en kunnen er vervolgens grenzen aan worden gesteld. Niet voor niets heet ons democratisch gekozen parlement een "parlement", dat wil zeggen: een praatgroep. Door middel van gepraat kun je de macht voor een deel controleren en beteugelen. Machthebbers hullen zich vaak in stilzwijgen en in vaagheden, met een paar bescheiden hints aan degenen van wie ze willen dat die bepaalde zaken voor hen regelen.

Anderzijds, als een machthebber bepaalde keuzevrijheid voor anderen niet expliciet uitsluit, dan kunnen anderen er als minder machtige partij ook belang bij hebben om dat niet expliciet te maken, maar zwijgend gebruik te maken van de ruimte die ze nog hebben en die hun (wellicht bewust) gegund wordt door de machtigste partij. Op die manier kunnen machthebbers anderen medeplichtig maken aan de instandhouding van bepaalde situaties.

Door te suggereren dat het een "complottheorie" is zodra iemand naar dergelijke sociale mechanismen verwijst, bedien je eigenlijk de machthebbers. Het leidt al snel tot een vorm van "shaming" waarbij partijen die tegen bepaalde vormen van machtsuitoefening opkomen, onder druk worden gezet om er het zwijgen toe te doen. In de praktijk vinden veel mensen het een lekker gevoel om bij machthebbers te horen en ze (vaak onbewust) te bedienen door anderen het zwijgen op te leggen.

Zelf maak ik onder andere onderscheid tussen 1. Macht die gebaseerd is op legitieme bevoegdheden. 2. Macht die gebaseerd is op angst en geheimhouding. 3. Gezag dat gebaseerd is op overtuigingskracht. Hier valt nog veel meer over te zeggen, en dat is door allerlei onderzoekers (gedragswetenschappers, antropologen, historici, filosofen) ook gedaan.

Hartelijke groet, Michiel Jonker