Stemmen via Internet. Gemakkelijk thuis via DigiD. Daarmee moet ik toch alles doen.

Omkering van het wijvertrouwenstemcomputersniet argument. Het ging toch om de mogelijkheid tot hertelling, nietwaar? Die is er niet bij gehackt electronisch stemmen.

VNG leert dus niet echt van het verleden, dit is iedere keer hetzelfde domme verhaal.

Dit gaat ten koste van het in het geheim kunnen uitbrengen van je stem.

De oorzaken die de VNG noemt mbt het misgaan van dingen bij een verkiezing zijn:
- te groot stembiljet oa. teveel partijen cq te lange kieslijsten. De vellen worden zo slecht telbaar met de hand (dit veroorzaken de politieke partijen zelf; grote vellen zijn ook moeilijk electronisch telbaar)
- de hoge leeftijd van de stembureau-leden (de VNG stel al voor om criteria te hanteren bij de selectie van leden, en het verplaatsen naar zaterdag om zo hopelijk meer vrijwilligers te krijgen)

De "problemen" kunnen dus zonder technische hulpmiddelen of digitalisering ook opgelost worden.

Keep it simple.

Zo zie je maar weer, het gaat om het spektakel, het "snel tellen"... zodat er extra snel begonnen kan worden met maandenlang "informeren", "formeren", "herformeren", en zo verder. Let wel, als je als volk het waagt om het verkeerde ding te kiezen, dan zwaait er wat! Dus is electronies wel handig, dan kan het volk niet zomaar het verkeerde kiezen.

Of mischien gaat het gewoon om het lobbyen voor nedap. Wie zal het zeggen? Eerlijkheid kun je iig niet van de politici zelf verwachten. Mischien moesten we die maar eens vervangen.

VNG en veilig stemmen staan al geruime tijd op gespannen voet.

Maar in dit geval gaat het - vermoed ik - om zogenaamd getrapt stemmen. Dat gaat met stembiljetten die niet groter dan A4 formaat zijn; zelfs als er belachelijk veel partijen en kandidaten zijn. Op dit stembiljet staan twee rijen vakjes. Met het inkleuren van een vakje in de eerste rij geeft de kiezer aan op welke partij hij/zij stemt. Met het inkleuren van een vakje in de tweede rij geeft de kiezer aan op welke kandidaat van die partij hij/zij stemt. Getrapt stemmen kon trouwens ook met de Nedap stemcomputers, maar is - voorzover ik weet - nooit werkelijk toegepast.

De namen van de partijen kunnen op het biljet staan, of op een poster in het stemhokje. De namen van de kandidaten staan op een poster die in het stemhokje hangt.

Het tellen kan machinaal met een optische scanner, of handmatig. Hertellen is prima mogelijk.

Het nadeel van deze manier van stemmen is dat het wat ingewikkelder is. Het is bijna niet te geloven hoeveel mensen kans zien de huidige stembiljetten op een ongeldige manier in te vullen... Bij getrapt stemmen geldt meestal dat biljetten waarop wel een partij, maar geen kandidaatnummer is aangegeven tellen als stem op de lijsttrekker van die partij.

Er was (geruime tijd geleden) een project om getrapt stemmen op papier te testen. Dit is door Plasterk (?) afgeschoten omdat hij vond dat alle inspanning op invoering van een stemmenprinter moesten worden gericht. Zo'n simpel alternatief waar geen hippe, peperdure stemmenprinters aan te pas komen was kennelijk ontoelaatbare concurrentie.

Om de betrouwbaarheid van een stemsysteem te garanderen zijn eigenlijk altijd - steekproefsgewijs - handmatige hertellingen nodig. Daarbij is het heel belangrijk dat de gewone tellers (of stembiljet tellende scanners) niet kunnen weten of er een handmatige hertelling komt. Dat moet pas na het voltooien van de eerste telling door het lot worden bepaald. Als bij het hertellen teveel discrepanties aan het licht komen moet het aantal hertellingen worden vergroot. Dit herhaalt zich eventueel tot het nivo dat alle stemmen handmatig worden herteld.

Die 'enge Rus' zijn we zelf..

Alle ingrediënten bij elkaar om het elektronisch stemproces te kunnen beïnvloeden:

- Invoeren Tapwet
- Afschaffen Referendumwet
- Invoeren Hackwet
- Invoeren electronisch stemmen

'Goedgaan' ?
Daar verstaat de door corruptie geplaagde VVD uiteindelijk heel wat anders onder dan dan de burger die gelooft in een rechtsstaat.
De VVD wil graag een garantie op invloed en macht, wij op die van een geloofwaardige democratie.

..en hacken kan men straks zelf veel beter met deze nieuwe perfecte infrastructuur.

Ik kan het nu zo snel niet terugvinden, maar geruime tijd geleden (vorig jaar, misschien eerverleden jaar) kwam ik ergens tegen dat de overheid onderzoek doet naar vereenvoudigde stembiljetten. Daar kleur je apart een vakje voor het lijstnummer en een vakje voor het kandidaatnummer van de aangegeven lijst in. Dat betekent dat niet alle kandidaatnamen meer op het stembiljet staan en dus werd er uitgebreid getest met hoe het goed of slecht het proces voor mensen met allerlei beperkingen werkt.

Een van de voordelen ervan was dat je het papier steviger kan maken zodat het met een scanner geteld kan worden. Ook de betrouwbaarheid daarvan werd uitgebreid getest in dat project, inclusief alle manieren waarop mensen de vakjes niet al te perfect inkleuren en de machinale herkenbaarheid daarvan.

Volgens mij wil men iets waar al lang en breed aan gewerkt wordt. Zorgvuldigheid kost wel een hoop tijd, maar bij verkiezingen is die zorgvuldigheid wat mij betreft volledig op zijn plaats. Want zoals Koopmans zegt:
Maar Koopmans heeft het niet alleen over elektronisch tellen vandaarvoor geschikt stembiljetten, hij heeft het ook over elektronisch stemmen.
Zucht. Koopmans is geen ICT'er, hij is diplomaat en jurist, in Oxford gepromoveerd in internationaal recht. Ongetwijfeld is hij geen domoor, maar de overtuiging dat er goede apparaten voor te maken zijn waar de Russen en hackers geen invloed op hebben kan hij beter aan mensen overlaten die daar deskundig in zijn. Die "ik ben overtuigd dat het kan"-houding is trouwens een recept voor zelfoverschatting en vermoedelijk een van de redenen dat bij de overheid zoveel automatiseringsprojecten ernstig ontsporen.

Een ander document dat ik niet meer terug weet te vinden was een internationale inventarisatie van het succes van elektronisch stemmen in allerlei landen. Een opvallende conclusie was dat de voorstanders zich ten onrechte rijk rekenden. Men dacht steeds dat je met automatisering kosten bespaart, maar de praktijk was dat het controleren van stemcomputers die lang opgeslagen hebben gestaan, het up-to-date brengen van de software en het opnieuw testen en certificeren van het hele zwikkie neerkwam op een fors en dus duur ICT-project per verkiezing, en het viel duur genoeg uit om de besparingen weg te vagen. Dit ICT-traject kan je natuurlijk niet over slaan als je hackers en Russen buiten de deur wilt houden.

Vroeger, toen ik nog automatiseerder was voordat "het is toch niet meer van deze tijd dat..." als argument serieus werd genomen (of had ik het geluk een verstandige werkomgeving te hebben?), was het een open deur dat je de kosten van automatiseren afwoog tegen de te verwachten besparing. Het automatiseren van werkzaamheden die weliswaar arbeidsintensief waren maar die maar slechts zelden voorkwamen won het door die afweging zelden of nooit van het automatiseren van dagelijkse werkzaamheden. Verkiezingen zijn zeer arbeidsintensief, maar we doen het niet bepaald dagelijks. Dat is niet de meest voor de hand liggende kandidaat voor automatisering, de kans is groot dat je geld in iets anders steken meer opbrengt.

Het vereenvoudigen van de stembiljetten is uitstekend om aan te werken. Geautomatiseerd tellen van stemmen is zeker iets om te onderzoeken (wat ook gebeurt), maar bij de afweging of je het ook in moet voeren moet meegewogen worden of de terugkerende kosten per verkiezing om de apparatuur te controleren en bij te werken wel opwegen tegen de besparing.

In het automatiseren van het stemmen zelf zie ik geen heil. Zelfs als je die kant toch opwilt is het niet verstandig om alles tegelijk aan te pakken. Begin met een vereenvoudigd stembiljet, ga dan, als ervaring daarmee de conclusie oplevert dat er nog een hoop te winnen valt, door met het automatisch tellen van die biljetten. Met de inzichten die dat oplevert op het gebied van beheren, verzegeld bewaren, upgraden, hertesten en hercertificeren van die systemen kan heb je na een aantal verkiezingen een basis om verstandig na te denken over een eventuele volgende stap.

Titel had moeten zijn " vvd-er in old boys netwerk heeft weer poging ondernomen om zijn aandelen te laten renderen"

Het kan vooraf geen kwaad nog eens te herhalen wat het belang is van de eigenschappen van de verschillende systemen.

Beide hebben fouten. Een handmatig systeem zal menselijke fouten hebben. Deze zullen relatief veel voorkomen, echter bij gelijke input en omstandigheden is de kans dat de fout hetzelfde uitvalt niet zo heel groot (menselijke fouten zijn in principe willekeurig). Significante verschillen zullen voornamelijk bij zeer kleine partijen en zeer krappe verschillen spelen. met grote partijen en verschillen middelt het zich ongeveer uit.

Bij machines is het zo dat een fout in een regel code zit. Iedere keer dat die regel code met dezelfde input en dezelfde trigger omstandigheden wordt aangeroepen, zal de fout dezelfde kant uitvallen. Zit die in een loop, zal de code (zij het niet noodzakelijkerwijs met dezelfde input en omstandigheden) bij iedere iteratie van de loop opnieuw worden aangeroepen. Iedere kopie heeft dezelfde fout. In het algemeen zullen fouten dus per definitie dezelfde kant opvallen. De kans dat dit dus tot een significant verschil leidt in de uitslag is zeer waarschijnlijk en speelt juist bij de grotere partijen en verschillen.

Beide systemen zijn ook kwetsbaar voor fraude. Ook hier spelen de eigenschappen een rol in welke vorm dat aanneemt. Bij een handmatig systeem is het gemakkelijk om de fraude te verzinnen, maar moeilijk om dat op te schalen. Je moet immers iedere keer dezelfde handmatige acties op fysieke locaties doen. Bij een automatisch systeem is het moeilijk om de fraude te verzinnen, maar kinderlijk eenvoudig om het op te schalen. Een kopie, of honderd, of duizend, of een miljard, van een stuk malware maakt geen significant verschil in tijd. En alle machines kunnen centraal vanaf een locatie aan de andere kant van de wereld met kopieën worden aangevallen.


Zwart wit gezegd is het niet mogelijk om 100% veilig te maken, daar is de technologie te gecompliceerd voor. Maar het kan wel moeilijk gemaakt worden. Het allerbelangrijkste is dat je het opschalen moet voorkomen. Dit kan in theorie vrij eenvoudig, namelijk iedere afzonderlijke telcomputer door een afzonderlijk team laten maken die elkaars werk niet mogen zien. Een kwetsbaarheid in een telcomputer is dan vrijwel zeker waardeloos voor de rest. Of het praktisch dan wel betaalbaar is...

Ook fouten kunnen verminderd worden. De laatste 11 versies van de software voor de Space Shuttles hadden in totaal 17 fouten (de schatting is dat commerciële software van dezelfde complexiteit er 5000 zouden hebben). Het betekende echter wel wat. Een dedicated team van 260 personen (en NASA met de aantrekkelijkheid van het werk had ze voor het uitzoeken), een testprogramma binnen het ontwikkelteam van 9 maanden. Daar bovenop nog een testprogramma van 6-9 maanden bij de rest van NASA. Etcetera. Wederom, het kan. Of het praktisch dan wel betaalbaar is...

Wat is er nu zo moeilijk doe het zo: Kaart met stem komt uitgeprint uit de machine . burger doet kaart in kaart stapelende bus.. Stapel gaat door tel machine en kan evt daarna handmatig herteld worden. Probleem opgelost.

"Het VVD-Kamerlid noemt het huidige systeem ouderwets. "Daarom pleit de VVD al de hele tijd voor het elektronisch stemmen en tellen."
Alleen veranderen omdat iets ouderwets is of zou zijn, is onverstandig.

En als de VNG roept dat er te veel dingen mis zijn gegaan, zonder overigens een maatstaf te noemen, dan hoop ik dat gerealiseerd wordt dat met elektronisch stemmen ook meerdere malen zaken mis zijn gegaan.

Misschien moeten we stellen: 'handmatig tellen, zo betrouwbaar als in grootmoeders tijd.' Net zoals op die potjes appelmoes staat.

Stapelende bus is ontoelaatbaar. Want dan is de volgorde van de stemmen in die bus gelijk aan de volgorde waarin de stemmen uitgebracht zijn. Een reden voor lekker grote stembussen (meestal Klikos) is dat de volgorde waarin de stemmen zijn uitgebracht niet te achterhalen is.

Met het stemgeheim moet je geen risico's nemen.

De ellende met stemprinters is dat de kiezer er op moet vertrouwen dat die machine niet stiekum een lijstje maakt met de uitgeprinte stemmen (op volgorde van invoeren en/of met het tijdstip erbij). Een rood potlood is veel makkelijker te vertrouwen.

Vergeet ook niet het belang van de belangrijkste eigenschap van allemaal, namelijk dat een gewone burger cq. een leek het hele proces kan doorzien en op fouten kan nakijken. Dat is waarom we weer terug zijn naar papier, en dat is waarom er met de hand geteld moet kunnen worden, en ook moet worden.

De techniek is ontzettend mooi en geavanceerd enzo, maar uiteindelijk moet de functie leidinggevend zijn, en in dit geval kom je dan uit op domme velletjes papier in domme bussen. Heel jammer voor al die nedap-lobbyclubjes, maar stemmen is en blijft het beste als papieren proces. Want dat begrijpt iedereen tenminste.

Mee eens.

Ik zat te denken: Je zou mischien iets kunnen doen als een scherm dat je je een keuze laat maken en een lijstnummer en een kandidaatnummer op het scherm zet. En je kan gewoon net zoveel keer opzoeken als je zelf wil, want de machine vertelt alleen maar twee nummertjes, doet verder niets. Die je dan kan nakijken op de kandidatenlijst: Is dit inderdaad de juiste lijst en de juiste kandidaat? Daarna vul je je twee rode vakjes in bij "lijstnummer" en "kandidaatnummer".

Maar hoewel het proces vrij logisch lijkt is het toch best ingewikkeld, en daarmee niet echt geschikt om heel het kiezersvolk mee op te zadelen. Je kan dat proberen op te lossen door stempassen alleen uit te delen aan mensen die een cursus "correct stemmen" doorstaan hebben, maar voor je het weet kruipen er politieke voorkeuren het lespakket in en dan, nouja, is de gevestigde elite blij maar het volk een stukje minder. Dus het moet zo simpel mogelijk en dan kom je al snel weer terug op het aloude stembiljet.

Laten we wachten op de tussentijdse verkiezingen in de VS van november 2018. Het is niet onwaarschijnlijk dat Russische hackers al het mogelijke zullen doen om chaos te creëeren met als doel om het vertrouwen in de Amerikaanse democratie te ondermijnen. De VVD kan daar dan met een nieuwe visie antwoord op geven.

VVD-Kamerlid Sven Koopmans doet wel aan zeer opzichtige framing door wat hem niet bevalt, namelijk het stemmen met het rode potlood ‘ouderwets’ te noemen. Maar het is de vraag hoe ouderwets deze manier van stemmen is. Randvoorwaarden blijven de veiligheid en de privacy van het electoraal proces. Omdat daar nog steeds geen afdoend technisch antwoord op is gegeven is het ongewenst om die ‘ouderwetse’ manier van stemmen nu af te serveren en te stigmatiseren.