Nu virtual reality (VR) steeds populairder wordt moet er een politiek en maatschappelijk debat komen over de rechten die mensen in deze virtuele wereld hebben, zo vindt het Rathenau Instituut. Het Instituut heeft vandaag het rapport 'Verantwoord Virtueel. Bescherm consumenten in virtual reality' gepubliceerd.

Volgens het rapport komen er bij het gebruik van VR verschillende risico's kijken, waaronder machtsmisbruik en privacyinbreuken. Een VR-bril kan bijvoorbeeld allerlei biometrische data opslaan. "Door bijvoorbeeld oogbewegingen, veranderingen in pupilgrootte en bewegingen van gezichtsspieren te meten, kunnen VR-bedrijven analyseren waar gebruikers naar kijken, hoe lang ze hun aandacht ergens op richten en hoe ze daar fysiek en emotioneel op reageren", zo laat het rapport weten.

Door het combineren van allerlei intieme data is het mogelijk voor VR-platforms en bedrijven om het gedrag van gebruikers gedetailleerd te profileren. Net als op internet kunnen mensen ook in VR worden gemonitord. De data die VR oplevert kan veel over gebruikers vertellen, zoals hoe ze zich gedragen, welke interesses ze hebben en op welke momenten een persoon het meest alert of beïnvloedbaar is. Data die weer aan derde partijen kan worden doorverkocht.

Het Rathenau Instituut stelt dat het massaal opslaan en verwerken van VR-data allerlei nieuwe vragen oproept met betrekking tot de privacy van gebruikers. Door meer sensoren te integreren met VR-technologie kunnen meer en ook steeds intiemere gegevens van gebruikers worden opgeslagen. In de toekomst zullen VR-headsets bijvoorbeeld hersenactiviteit, oogbewegingen en gezichtsbewegingen in toenemende mate registreren.

Fabrikanten van deze headsets kunnen zo 'door de ogen' van de gebruiker meekijken. Zo slaat VR-fabrikant Oculus 'fysieke bewegingen en dimensies' op om persoonlijke ervaringen te bieden en deze data voor marketingdoeleinden te gebruiken. Ook kan het bedrijf deze data met andere partijen delen, waaronder moederbedrijf Facebook.

Maatregelen

De opstellers van het rapport pleiten dan ook voor maatregelen om gebruikers te beschermen. Zo moet er een internationaal debat over de ethiek van VR op gang komen, moeten er kaders worden opgesteld, moeten gebruikers worden beschermd en geïnformeerd en moeten de langetermijneffecten van VR worden onderzocht.

"De toenemende mogelijkheden voor bedrijven om datastromen te koppelen, gebruikers uitgebreid te profileren en hun gedrag te beïnvloeden, maakt het noodzakelijk en urgent dat bedrijven verantwoordelijkheid nemen voor veilig databeheer en privacybescherming van de gebruikers", stelt het rapport, dat ook oproept tot het informeren van gebruikers over de intieme biometrische data die bedrijven in VR verzamelen en hoe hun privacy en autonomie geschonden kunnen worden.