image

Is het aanmaken van nep-profielen door gemeenten wel legaal?

woensdag 14 juli 2021, 09:58 door Arnoud Engelfriet, 7 reacties

Heb jij een interessante vraag op het snijvlak van privacy, cybersecurity en recht? Stuur je vraag naar juridischevraag@security.nl. Elke week geeft ict-jurist Arnoud Engelfriet in deze rubriek antwoord.

Juridische vraag: In mei leerden we dat diverse gemeenten met nep-profielen actief zijn op sociale netwerken om burgers te volgen. Veel socialmedia hanteren echter een 'real-name policy' waarbij in de voorwaarden staat dat je je echte naam moet gebruiken. Hoe zit dat nu juridisch? Is de gemeente dan strafbaar (valsheid in geschrifte), is bewijs om die reden uit te sluiten en mag Facebook de accounts van die ambtenaren blokkeren?

Antwoord: Het maakte nogal wat los toen we in mei erachter kwamen dat gemeenten burgers volgen op sociale media en daarbij zelfs onder nepnamen (niet als opsporingsambtenaar herkenbaar) opereerde. Of dat legaal was, blijft voor mij de vraag. Gemeentes opereren namelijk niet onder het wetboek van strafrecht maar onder de Algemene wet bestuursrecht, en die lijkt meer ruimte te bieden.

Dat gezegd hebbende, natuurlijk overtreedt zo'n gemeente de regels van Facebook als ze een account maken dat niet op de eigen naam van de betreffende werknemer/ambtenaar aangemaakt is. Facebook mag dus dat account sluiten, en hoeft geen rekening te houden met de opsporingsbelangen van de gemeente. De Albert Heijn mag ook een volgauto van de sociale dienst van haar parkeerterrein wegsturen wanneer Janny daar btw fraude komt plegen, pardon boodschappen komt doen met gekregen geld.

Strafbaar is het niet om gebruiksregels te overtreden. Facebook bepaalt niet wat strafbaar is natuurlijk. In theorie zou Facebook de gemeente mogen aanklagen voor wanprestatie (in een civiele procedure dus) en schadevergoeding eisen, maar die schade lijkt me nihil. Want het is geen valsheid in geschrifte om een account op valse naam aan te maken. Voor dat misdrijf gaat het erom dat je iets vervalst dat bedoeld is als bewijsstuk (een diploma, een creditcard, een ondertekend contract), en dat is het account niet.

Als burger kun je hier echter niets mee. Het is iets tussen Facebook en de gemeente wat die dienstverlener doet met de nepaccounts van die ambtenaren. Jij kunt daar zeg maar geen rechten aan ontlenen, en het tast ook de bruikbaarheid van de constateringen (wat jij dus zei of deed op Facebook) in het geheel niet aan.

Arnoud Engelfriet is Ict-jurist, gespecialiseerd in internetrecht waar hij zich al sinds 1993 mee bezighoudt. Hij werkt als partner bij juridisch adviesbureau ICTRecht. Zijn site Ius mentis is één van de meest uitgebreide sites van Nederland over internetrecht, techniek en intellectueel eigendom. Hij schreef twee boeken, De wet op internet en Security: Deskundig en praktisch juridisch advies.

Reacties (7)
14-07-2021, 11:02 door Anoniem
Inderdaad, maar gebruik als bewijs door diezelfde gemeente is daarmee even twijfelachtig. Wanneer de gemeente aanvoert dat dit fraude bewijst, zal zij moeten aantonen (lijkt mij) dat het gebruikte bewijs ook echt door de aangeklaagde is geplaatst. Maar wanneer de aangeklaagde aanvoert, dat de gegevens in het account niet door hem/haar zijn geplaatst, maar door iemand anders en de gebruikte foto's niet duidelijk vaststelbaar van recente datum zijn, wordt het m.i. lastig. Iemand die nu in de bijstand zit, maar 2 jaar geleden nog niet, kan toen op de foto zijn gezet met iets wat onder de bijstand niet kan/mag. Dus een foto van een verblijf in een luxe resort in Spanje, zonder dateerbare kenmerken, op een facebook account ten name van "Pietje" is niet noodzakelijk ook van Pietje. Een publicatiedatum van eergisteren is niet gelijk aan het maken van die foto gisteren en de metadata van een foto kunnen met programma's bewerkt worden. Dames en heren van de gemeente, ga er maar aanstaan om het bewijs rond te krijgen, met alleen Facebook als bron.
14-07-2021, 11:48 door Anoniem
Tussen Facebook en de gemeente gezegd.
FB blokt met regelmaat verdachte reeksen IP om misbruik te voorkomen.
Een dienstverlener als bv een gemeente die "valse profielen" aanmaakt zou hier door niet meer gebruik kunnen maken van hun diensten.
14-07-2021, 13:19 door Anoniem
Door Anoniem: Inderdaad, maar gebruik als bewijs door diezelfde gemeente is daarmee even twijfelachtig. Wanneer de gemeente aanvoert dat dit fraude bewijst, zal zij moeten aantonen (lijkt mij) dat het gebruikte bewijs ook echt door de aangeklaagde is geplaatst.
Deze methode wordt niet gebruikt om fraude te bewijzen!
Het is om leads te krijgen, niet om te bewijzen.
En dan nog niet eens specifiek voor fraude, maar veel meer voor bijvoorbeeld onrust in de stad. Mensen die oproepen
om ergens rotzooi te gaan trappen, of oproepen tot geweld. Als jij bijvoorbeeld op Facebook zet "de burgemeester moet dood"
dan gaan ze daar mee aan het werk.
Vroeger had je dan "tussen droom en daad staan wetten in de weg, en praktische bezwaren" en liep het in de praktijk zo'n
vaart niet, maar tegenwoordig vinden die driehoekjes dat zo'n uitspraak een "bedreiging met de dood" is en strafbaar.
Als het gaat om fraude dan denk ik dat ze wellicht dit materiaal kunnen gebruiken om te kijken wie ze in de gaten moeten
houden maar dat er dan apart concreet bewijs verzameld wordt. Je kunt bijvoorbeeld ook data vorderen bij de dienst waar
het materiaal op stond, en dan maakt het niks uit of je daar zelf wel of niet ook op zit.
14-07-2021, 14:35 door Anoniem
Door Anoniem:
Deze methode wordt niet gebruikt om fraude te bewijzen!
Het is om leads te krijgen, niet om te bewijzen.
En dan nog niet eens specifiek voor fraude, maar veel meer voor bijvoorbeeld onrust in de stad. Mensen die oproepen
om ergens rotzooi te gaan trappen, of oproepen tot geweld. Als jij bijvoorbeeld op Facebook zet "de burgemeester moet dood"
dan gaan ze daar mee aan het werk.
Vroeger had je dan "tussen droom en daad staan wetten in de weg, en praktische bezwaren" en liep het in de praktijk zo'n
vaart niet, maar tegenwoordig vinden die driehoekjes dat zo'n uitspraak een "bedreiging met de dood" is en strafbaar.

Je benoemt het wel heel mooi "tussen droom en daad" en daar zie je dat door sociale media, dat gat soms wel heel klein wordt. Vroeger zat je in het cafee en dan zei je dat het ergens niet mee eens was, de volgende dag was je het vergeten. Nu zet je het op internet en de volgende dag staan er mensen stenen door ramen te gooien omdat ze het "met je eens zijn". Zeer begrijpelijk dat de overheid hier een oogje in het zijl wil houden. En mag dat anoniem, lastig, maar veel van de oproerkraaiers zijn vaak ook anoniem op het internet, want dan kun je ongebreideld zeggen wat je wil.

Aldus anoniem ;0
16-07-2021, 00:35 door Anoniem
Door Anoniem:
Door Anoniem:
Deze methode wordt niet gebruikt om fraude te bewijzen!
Het is om leads te krijgen, niet om te bewijzen.
En dan nog niet eens specifiek voor fraude, maar veel meer voor bijvoorbeeld onrust in de stad. Mensen die oproepen
om ergens rotzooi te gaan trappen, of oproepen tot geweld. Als jij bijvoorbeeld op Facebook zet "de burgemeester moet dood"
dan gaan ze daar mee aan het werk.
Vroeger had je dan "tussen droom en daad staan wetten in de weg, en praktische bezwaren" en liep het in de praktijk zo'n
vaart niet, maar tegenwoordig vinden die driehoekjes dat zo'n uitspraak een "bedreiging met de dood" is en strafbaar.

Je benoemt het wel heel mooi "tussen droom en daad" en daar zie je dat door sociale media, dat gat soms wel heel klein wordt. Vroeger zat je in het cafee en dan zei je dat het ergens niet mee eens was, de volgende dag was je het vergeten. Nu zet je het op internet en de volgende dag staan er mensen stenen door ramen te gooien omdat ze het "met je eens zijn". Zeer begrijpelijk dat de overheid hier een oogje in het zijl wil houden. En mag dat anoniem, lastig, maar veel van de oproerkraaiers zijn vaak ook anoniem op het internet, want dan kun je ongebreideld zeggen wat je wil.

Aldus anoniem ;0
Ik lees zoon schattig boek, (het is echt een ruk boek, maar sommige stukjes zijn goed) en het heet, ik dacht:

"Permanent Record"

- RAMLETHAL.
17-07-2021, 15:28 door Anoniem
Het bestuursrecht zoals het in Nederland door bestuursrechters wordt geïnterpreteerd, geeft inderdaad nul rechtsbescherming tegen allerlei vormen van niet-integer overheidsgedrag. Dit zg. "recht" is in de praktijk niet meer dan een vijgenblad om machtsmisbruik te verhullen en zo de pretentie op te houden dat Nederland een "rechtsstaat" zou zijn. Ik zie bestuursrechters (enkele uitzonderingen daargelaten) als goed-betaalde collaborateurs met / handlangers van een regime dat zichzelf in de praktijk boven de wet stelt.

Ook de AVG biedt geen bescherming, omdat die door diezelfde bestuursrechters al is "gekastreerd". Zie bijv. het recente oordeel van de Raad van State over de Arnhemse afvalpas (https://www.security.nl/posting/710164/AP+mocht+dwangsom+voor+afvalsysteem+gemeente+Arnhem+opheffen). In die casus bleek de gemeente, in strijd met artikel 5 lid 2 AVG, niet te hoeven aantonen dat er enige noodzaak op grond van een taak van algemeen belang bestaat om de betreffende persoonsgegevens te mogen verzamelen. Het is in de ogen van de Raad van State namelijk al voldoende als de gemeente zegt dat die gegevensverzameling (in haar eigen ogen) "past bij" een taak van algemeen belang. Als de gemeente dat zegt, dan concluderen Nederlandse bestuursrechters daaruit al dat die gegevensverwerking dus "noodzakelijk" zou zijn. Kortom: het is nodig omdat dat de gemeente het wil - met andere woorden: de wil van het bestuursorgaan is wet.

In allerlei dictatoriaal of anderszins autoritair geregeerde landen bestaan er wetten die willekeur van autocraten legaliseren, en ook wetsinterpretaties die zulke willekeur legaliseren.

Het past niet bij het Nederlandse zelfbeeld (het zelfbeeld van Nederlandse bestuurders, rechters en iedereen die wil geloven dat we een "normaal" land en dus een rechtsstaat zijn), maar wie eerlijk naar de feitelijke situatie durft te kijken, kan alleen maar concluderen dat Nederland, waar het gaat om de verhouding tussen overheid en burgers, geen rechtsstaat is.

Het enige wat ons een beetje beschermt tegen sommige gevallen van willekeur en machtsmisbruik van de overheid, is publieke meningsvorming en moraal. Het Nederlands recht beschermt ons niet tegen machtsmisbruik, maar alleen een gemobiliseerde publieke opinie (m.a.w: maatschappelijke verontwaardiging, leidend tot nieuwe politieke realiteiten). Bestuursrechters gebruiken relevante wetgeving niet als kenbaar richtsnoer, maar stellen zich op als spreekbuis voor politieke uitkomsten, die dan in de wet "hineininterpretiert" worden. De wet als vijgenblad.

Je zou nog kunnen betogen dat het heimelijk volgen van burgers door een ambtenaar in functie in strijd is met zogeheten "algemene beginselen van behoorlijk bestuur". Maar die beginselen zijn de afgelopen twintig jaar door ijverig met de executieve collaborerende bestuursrechters ook verregaand uitgehold en terzijde geschoven.

Neem bijvoorbeeld het vertrouwensbeginsel. Dat wordt door bestuursrechters zo restrictief mogelijk geïnterpreteerd. Mij is zelfs een casus bekend waarin een rechtbank ondanks schriftelijk bewijs van, en schriftelijke getuigenverklaringen over een door een bestuursorgaan gedane toezegging, in het niet-nakomen van die toezegging toch geen aantasting van het vertrouwensbeginsel zag. Waarom niet? Omdat het bestuursorgaan tegen de rechtbank zei dat het "onmogelijk en ondenkbaar" was dat die toezegging ooit zou zijn gedaan. Die magische woorden waren voor de rechtbank genoeg om, ondanks al het voorhanden bewijsmateriaal, toch te concluderen dat het niet zeker was of de toezegging was gedaan. En er "dus" vanuit te gaan dat die toezegging niet was gedaan.

Niets belet rechters op zich om het vertrouwensbeginsel zodanig te interpreteren dat een bestuursorgaan zich niet onder valse voorwendselen (met een nep-account op Facebook) het vertrouwen van burgers mag verwerven, waardoor die burgers misschien informatie verschaffen die zij niet zouden hebben verschaft als zij wisten dat een functionaris van dat bestuursorgaan meekeek.

Maar dat zou vereisen dat bestuursrechters ethisch gaan denken, en die ethiek een plek geven in het recht. Dat is tegenovergesteld aan de beweging die bestuursrechters de afgelopen twintig jaar hebben gemaakt. De afgelopen twintig jaar hebben ze ethische overwegingen juist zoveel mogelijk verwijderd uit het bestuursrecht. Het bestuursrecht is daardoor inmiddels gereduceerd tot een instrument voor bestuurlijke machtsuitoefening, en daarmee verworden tot een onderdeel van de uitvoerende macht (de executieve).

Een ander aspect is dat de overheid zijn verhouding tot de burger privatiseert, door middel van het creëren van vacuums waar private partijen instappen die dan een contractuele relatie aangaan met burgers en andere "gebruikers" of "klanten" - bijvoorbeeld een gemeente-ambtenaar die een nep-account aanmaakt op het "private" Facebook. Facebook biedt dan een infrastructuur voor het bespioneren van burgers, maar kan daar door burgers niet op worden aangesproken. Op zijn beurt kan Facebook ook de spionerende gemeente en gemeente-ambtenaren niet effectief aanspreken. Dat vinden zowel Facebook als de gemeente best, want op die manier kunnen ze samen, als colluderende, informele publiek-private samenwerkingsvorm, ook niet worden aangesproken worden door burgers.

Dit zijn, kort samengevat, slechts enkele manieren waarop onze rechtsstaat tegenwoordig effectief wordt uitgeschakeld, en dus geen rechtsstaat meer is.

Veel burgers vinden dat overigens prima, omdat ze denken dat "meer controle" goed is, zonder erbij stil te staan dat onaanspreekbare controleurs vroeg of laat hun macht gaan misbruiken. Ook de toeslagenaffaire (begin dit jaar) heeft nog niet veel burgers bewust kunnen maken van de risico's die ze zelf lopen als gevolg van steeds verder voortwoekerende "controle-denken". Het is op de korte termijn comfortabeler om zo'n toeslagenaffaire te zien als een incident, terwijl het in feite een symptoom is van een structurele verandering, namelijk de afschaffing van een functionerende rechtsstaat die burgers zou beschermen tegen machtsmisbruik door de overheid.

M.J.
19-07-2021, 10:15 door Anoniem
Maakt het veel uit of het legaal is? Het gebeurt toch wel!
Oh heeft iemand nog de illusie dat wetten ook voor de overheid gelden?
Sommige mensen zijn tenslotte meer gelijk dan anders.
Reageren

Deze posting is gelocked. Reageren is niet meer mogelijk.