Het gedrag van Stedin roept om accountabilityDoor Anoniem: We zijn in ons ooit zo mooie landje inmiddels al net zover als in Rusland. Een overheid/ semi-overheden/ semi overheids bedrijven en instanties welke niet meer te vertrouwen zijn. Bijna openlijk onbeschaamd liegen en bedriegen met hele en halve onwaarheden wegkomend, terwille van eigen belang.
Zonder dat we het doorhebben wordt ons landje verteerd door chaos! , waarin bijna enkel nog dwaasheid het woord voert.
Bezorgde medeburger? Ja..98
Door Ard van Wiersum: Netbeheerders, en Waterleidingbedrijven hebben allemaal een geografisch vastgestelde machtspositie t.o.v. de klant.
Ik bedoel: Als je in straat X in gemeente Y woont, is het onmogelijk om een andere netbeheerder te kiezen. Het is daarom des te afschuwelijker dat van zo'n Netbeheerder, in dit geval Stedin, maar wordt geaccepteerd dat zij hier kan wegkomen met een niet terzake doend twitter, twetter, kwetter excuus waar het hypocriete slijm vanaf druipt: ..."ook slimme mensen kunnen fouten maken"...
Fouten? Fouten ????
Stedin heeft opzettelijk gekozen om naar de klant een gelogen dwangmaatregel die elke rechtsgrond mist te communicreren.
Waarschijnlijk denken de "beleids-" en "communicatie-"medewerkers van Stedin: "Het is niet erg dat ik lieg, want ik lieg voor de baas". Zowel bij het liegen tegen en intimideren van klanten, als bij het achteraf liegen dat het een "foutje" was.
Of anders: "Slimme mensen liegen. Maar ook slimme mensen kunnen fouten maken, door niet handig genoeg te liegen. Het is slim om te liegen, maar dom om betrapt te worden."
Of anders: "Het kon geen leugen zijn want het doel was goed. En het doel was goed omdat het ons beleid was."
Dat mag allemaal in Nederland. Het heeft geen consequenties voor de betrokkenen en al helemaal niet voor hun baas. Het is geen exclusief probleem van Stedin. Mensen doen dit op zoveel plekken. Pas als de leiding van een organisatie de controle verliest, wordt er soms gesproken van een "angstcultuur". Het is zoiets als bij iemand wiens lichaam vol steenpuisten zit, zeggen dat diegene maar één steenpuist heeft, namelijk die ene puist die al is opengegaan en waar het pus naar buiten stroomt.
En ondertussen maar roepen dat het hier in Nederland zoveel netter geregeld is dan in landen met meer zon... Het zelfbeeld raakt hoe langer hoe verder verwijderd van de werkelijkheid.
- * * * -
Het vermogen van mensen om te ontkennen wat ze zelf aan het doen zijn, zal me wel altijd blijven verbazen. Stedin zal nu wellicht een interne "evaluatie-bijeenkomst" organiseren met de meest-betrokkenen.
"Hoe heeft dit kunnen gebeuren?" Dan gaan ze tijdens zo'n bijeenkomst allemaal heel verbaasd, ontzet en verdrietig doen. Alsof het iets was wat hen allemaal buiten hun eigen wil is overkomen. Het was een kwestie van "misverstanden" en "communicatiefouten". En daarna over tot de orde van de dag.
In één of ander rapport komt dan nog te staan: "Het incident is grondig geëvalueerd en er zijn lessen uit getrokken."
Zo is het in Nederland al tienduizenden keren gegaan bij grote en kleine "incidenten" die samen een structureel patroon vormen van gedragingen en het toedekken daarvan.
Vergelijk het even met het noodlottige schot dat werd gelost door Alec Baldwin tijdens opnamen voor de film "Rust". Het onderzoek richt zich nu op de wapenmeester die drie filmpistolen klaarlegde, en op de assistent-regisseur die het geladen pistool aan Baldwin aanreikte met de mededeling dat het ongeladen ("cold") was.
"Hoe heeft dit kunnen gebeuren?" Nou, het ligt voor de hand. De leiding van het low-budget filmproject zette druk om alles heel haastig te laten gebeuren, waardoor mensen hun werk niet goed konden doen. Dat leidde tot onvrede bij verschillende personeelsleden. Dat leidde op de dag zelf tot een "walk-out" van personeelsleden, en tot stress en/of onzorgvuldigheid bij de wapenmeester die kennelijk een echte kogel over het hoofd zag bij het klaarzetten van drie pistolen, ofwel niet bewaakte wie er toegang tot deze pistolen had, en tot stress en onzorgvuldigheid bij de assistent-regisseur die één van die pistolen aan Baldwin aanreikte met de bewering dat dat ongeladen was, maar zonder eerst te checken of dat ook echt zo was.
Nu gaan de wapenmeester en/of die assistent-regisseur waarschijnlijk opdraaien voor de gevolgen. De bazen die iedereen onder druk hadden gezet, zullen zoveel mogelijk ontkennen dat ze dat deden en met een beetje geluk... eh... buiten schot blijven.
Bij Stedin zal IEDEREEN buiten schot blijven - behalve de klanten die succesvol zijn geïntimideerd om een "slimme meter" te laten installeren en die niet mondig genoeg zijn om dat terug te draaien. Bij de Belastingdienst is na de Toeslagenaffaire alleen degene ontslagen die de wanpraktijken aan het licht had gebracht (de klokkenluider). Nederland verschilt vooral van het Wilde Westen doordat cowboys hier op de fiets naar kantoor gaan en doordat hun slachtoffers niet in een gat in de grond worden gestopt, maar bijvoorbeeld in de schuldsanering worden geduwd, waar ze nog jarenlang worden afgeknepen, terwijl de overheidscowboys ondertussen "nadenken" over "beleid" voor een eventuele "oplossing"...
- * * * -
Een echte oplossing zou zijn om, door middel van een wetswijziging, bij elke toekomstige wetsovertreding de medewerkers die verantwoordelijk zijn voor de betreffende overtreding, persoonlijk te beboeten, dat wil zeggen de hele keten vanaf de medewerker die iets onwettigs heeft gedaan, via diens directe leidinggevende omhoog tot aan het verantwoordelijke directielid van de organisatie. De boete zou proportioneel moeten zijn aan een voor iedere persoon in de keten gelijk percentage van het bruto-inkomen op jaarbasis, maar pas gerekend vanaf een drempel-waarde die gelijk staat aan het bruto-minimumloon. Iemand die het minimumloon verdient, zou dus nooit een boete krijgen. Bij iemand met een directeurssalaris, zou de boete echter aanzienlijk zijn. Bonussen en bonus-aandelen voor directeuren e.d. worden opgeteld bij hun bruto-loon. Dit geldt ook voor de bij de overheid tegenwoordig gebruikelijke "individuele keuzebudgetten" van ca. 17% van het bruto-salaris.
Wel zou de boete van een leidinggevende verlaagd worden vanaf het derde geval. Bijvoorbeeld volgens de volgende staffel: 100% van de boete - 100% - 80% - 80% - 60% - 60% - 60% - 50% (4x) - 40% (5x) - 30% (7x) - 25% (10x) - 20% (alle overige boetes). De maximale boete zou gelimiteerd zijn tot een bedrag dat het salaris van een leidinggevende of medewerker reduceert tot het bruto-minimumloon. Ook zouden de boetes pas na afloop van het kalenderjaar definitief in rekening worden gebracht, waarbij een medewerker die voorafgaand aan het boete-incident minder dan 12 maanden in dienst was, een proportionele verlaging van de boete krijgt (iemand die pas zes maanden in dienst was ten tijde van het incident, betaalt slechts de helft). Er worden mogelijkheden geschapen voor gestandaardiseerde voorheffingen en afbetalingsregelingen.
Om te voorkomen dat een dergelijk systeem medewerkers ertoe aanzet om elk incident toe te dekken, krijgt de onafhankelijke, externe inspecteur die zo'n incident onderzoekt, de bevoegdheid om medewerkers te verhoren en van dat verhoor een proces-verbaal te maken, dat de medewerker dan ondertekent. Als daaruit achteraf blijkt dat de medewerker gelogen heeft, wordt de boete aanzienlijk verhoogd. Voor schrijnende gevallen, voor zover het gaat om beneden-modale salarissen, krijgen de inspecteurs een bevoegdheid tot (gehele of gedeeltelijke) kwijtschelding, maar wel met een uitgebreide motiveringsplicht. De schrijnendheid moet voldoende objectiveerbaar zijn.
Het budget voor de onafhankelijke inspecteurs wordt, afgezien van een basisbudget om te kunnen starten, betaald uit de boete-opbrengsten, hetgeen de inspecteurs stimuleert om geen oogje toe te knijpen. Per opgelegde boete krijgt een inspecteur bovendien prestatiepunten, die hij/zij kan omzetten in vrije dagen of in donaties aan een gelimiteerde lijst van erkende NGO's (bijv. Artsen Zonder Grenzen e.d.).
De inspecteurs worden ondergebracht in een apart bestuursorgaan dat alleen verantwoording hoeft af te leggen aan de Tweede Kamer. Laten we dit bestuursorgaan de werktitel "Huis voor Accountability-Bevordering (HAB)" geven. Inspecteurs met meer dan één jaar werkervaring binnen de overheid, mogen alleen commerciële bedrijven onderzoeken. Inspecteurs met werkervaring in het bedrijfsleven, mogen alleen bepaalde sectoren van het bedrijfsleven en de overheid onderzoeken, om indirecte belangenverstrengeling of "affiniteit" te vermijden.
Het jaarverslag van het bestuursorgaan HAB wordt online gepubliceerd en bevat een doorzoekbare lijst van alle organisaties waarbinnen in het voorafgaande jaar boetes zijn uitgedeeld, inclusief de totale hoogte van de boetes per organisatie, een indicatie van het aantal werknemers van elke organisatie en een indicatie van de totale salariskosten, bonussen, "individuele keuzebudgetten" en andere beloningsvormen per organisatie. Ook bevat het jaarverslag een top twintig van overtredingen (in termen van de totale hoogte van opgelegde boetes per overtredingsketen). Deze overtredingen worden inzichtelijk beschreven (samengevat), waarbij de hoogst verantwoordelijke in de betreffende overtredingsketen met naam en toenaam wordt genoemd. Bijvoorbeeld het directielid verantwoordelijk voor IT, of voor HRM.
Het systeem zou moeten gelden voor organisaties met twintig of meer medewerkers op de loonlijst. Dit geeft een voordeel aan ZZP'ers en kleine bedrijven en organisaties, en dat is prima, gezien alle nadelen die zij ook ondervinden ten opzichte van grotere bedrijven en organisaties. Het systeem zou geen administratieve lasten voor organisaties met zich meebrengen. Het zelfstandige bestuursorgaan met de inspecteurs (HAB) zou zelf de administratie voeren over onderzoeken en opgelegde boetes - uiteraard gecontroleerd door een accountant etc. Een bedrijf waarvan geen overtreding gemeld werd, zou helemaal geen last hebben van de inspecteurs. Het bestuursorgaan HAB zou een afdeling hebben waar overtredingen discreet kunnen worden gemeld - maar anders dan bij het disfunctionerende "Huis voor Klokkenluiders", dat al bijna meteen werd ingekapseld door ministeries die juist klokkenluiders koste wat kost willen ontmoedigen (zonder dat openlijk toe te geven), zou de bescherming van de anonimiteit van melders voor HAB de hoogste prioriteit hebben - zowel bij de meldingsafdeling als bij de onderzoeksafdeling.
Het systeem zou nadrukkelijk losstaan van het strafrecht en een "administratief" karakter hebben. Het zou vergelijkbaar zijn met het verkopen van een treinkaartje tegen "treintarief" aan treinreizigers die door omstandigheden op het station geen treinkaartje hebben gekocht (in Nederland voorafgaand aan het OV-chipkaart-systeem, in veel andere landen nog steeds).
- * * * -
Maakt een dergelijk systeem het leven voor Nederlandse bestuurders en werknemers gezelliger? In het begin niet, op de langere termijn wel. Het is een paardenmiddel om weer integriteit terug te brengen in onze werk- en bestuurscultuur. Helaas heeft de Nederlandse klasse van bestuurders en managers het er zelf naar gemaakt. Om reële accountability terug te brengen in Nederland, is het nodig zo'n systeem in te voeren. Het systeem heeft drie doelen:
(1) Herstel van accountability voor alle medewerkers, proportioneel aan hun salaris en hun beslissingsmacht. Wie weinig verdient en niks in te brengen heeft, loopt ook weinig risico.
(2) Herstel van lotsverbondenheid tussen leidinggevenden en uitvoerenden, op alle niveaus binnen de organisatie. Een medewerker die de fout in gaat, schaadt daarmee ook zijn directeur, zelfs als hij het in opdracht van zijn directeur doet. Een directeur die de fout in gaat, schaadt daarmee ook zichzelf, en niet alleen een medewerker op wie hij/zij de schuld kan afschuiven.
(3) Directeuren (CEO's e.d.) kunnen niet aan het systeem ontsnappen door zichzelf extreem hoge salarissen en bonussen toe te laten kennen waarin boetes zitten ingecalculeerd. Want zulke extreem hoge vergoedingen leiden automatisch ook tot extreem hoge boetes. Dit is vergelijkbaar met het Finse systeem waarbij verkeersboetes voor te snel rijden zijn gerelateerd aan iemands inkomen, tot grote woede van Finlands allerrijksten, die dan een batterij advocaten moeten inzetten om de boete in hoger beroep weer omlaag te krijgen.
Is zo'n systeem "radicaal"? Alleen voor diegenen die het normaal vinden om onder de radar een loopje te nemen met wet- en regelgeving. Dat wil dus zeggen: het overgrote deel van Nederlandse bestuurders en managers.
Als zo'n systeem consequent wordt geïmplementeerd, zou het zichzelf na een tijdje bijna overbodig maken, omdat er minder overtredingen zouden worden gepleegd. Het bestuursorgaan HAB zou vanzelf weer inkrimpen.
Gaat dit gebeuren? Alleen, en dan nog heel misschien, als er in Nederland een heel andere, politieke situatie ontstaat. Ik zie dat alleen gebeuren als er in Nederland eerst (zoals ook oud D66-voorman Jan Terlouw ooit verzuchtte) rampen gebeuren die ook rijke mensen raken. En dat zouden dan dus rampen moeten zijn die op zijn minst ook in de rest van Europa gebeuren, zodat rijke Nederlanders zich niet vlotjes even ergens anders kunnen vestigen zonder ingrijpende consequenties voor hun persoonlijke leven en dat van hun dierbaren. Pas dan ontstaat er accountability.
M.J.