Door Briolet: Helemaal snappen doe ik het nog niet. De oplichter moest € 32,- betalen.
Via een truuk lukt het hem € 3020,- over te maken binnen de IB omgeving van het slachtoffer. Ik neem aan dit dit bedrag zo gekozen is dat het lijkt of er een nul teveel ingetikt is.
Mee eens.
Het slachtoffer ziet een bijschrijving van 3020,- op de betaalrekening. Maar dat is dan 3020-32= € 2988,- teveel. Waarom maakt het slachtoffer dan zelf slechts € 2000,- over. Ik zie de logica van dit bedrag niet.
Het staat in het verslag van Kifid. De oplichter had gevraagd of het slachtoffer van dat bedrag €2000 naar zijn spaarrekening kon overboeken. Dat deed het slachtoffer. Toen het verzoek kwam om het restant (€988) naar een andere rekening over te boeken was het muntje bij het slachtoffer gevallen dat het geld van de eigen spaarrekening was gekomen en die deed dat dus niet meer.
In elk geval maakt het slachtoffer een stapeling van fouten.
Inderdaad. Daarbij zit ik, zoals vaker bij dit soort dingen, te schipperen tussen twee gedachten. De ene is verbazing over hoe nonchalant mensen met hun geld, ook met voor hun grote bedragen, omgaan. De andere is het besef dat mensen die in verwarring worden gebracht en zenuwachtig of bang worden gemaakt heel makkelijk de draad kwijtraken over wat er gebeurt. Veel mensen zullen dan gewoon de aanwijzingen op gaan volgen van iemand die zich gedraagt alsof die wel weet wat er gebeuren moet. Als dat een brandweerman is die je vertelt hoe je het brandende pand zo snel mogelijk moet verlaten is het verdomd nuttig om zo te reageren. Als het een oplichter is die doelbewust inspeelt op die eigenschap ga je de mist in.
Deze oplichter introduceert heel handig verwarrende elementen. Het bedrag dat op de betaalrekening is bijgeschreven lijkt op het bedrag dat verwacht werd. Dat trekt aandacht en leidt de aandacht dus af van belangrijke zaken zoals waar het bedrag vandaan kwam. Het verzoek om niet het hele bedrag terug te storten maar om een deel ervan naar een spaarrekening over te boeken voegt weer iets onverwachts toe, het maakt de situatie complexer en onoverzichtelijker, en doet tegelijk een beroep op de behulpzaamheid van het slachtoffer: "nu mijn geld bij jou is, zou je dit misschien voor me kunnen doen?" De aandacht van het slachtoffer wordt heel gehaaid weggeleid van waar die eigenlijk op gericht zou moeten zijn.
Maar toch laat ook de verbazing over de nonchalance me niet los. Je kan jezelf trainen in de juiste automatische reacties door van dingen die maar heel soms het verschil maken toch een gewoonte te maken. Ik heb mezelf bijvoorbeeld al lang geleden aangewend om tijdens het fietsen als ik afsla die hand maar gewoon uit te steken en me niet eerst af te vragen of het op dat moment iets toevoegt. Ik heb mezelf aangewend om als ik me overvallen voel niet in te gaan op verkopers, bedelaars of goede doelen aan de deur, niet omdat ik nooit iets wil geven maar omdat ik de keuze in alle rust zelf gemaakt wil hebben. Ik heb mezelf getraind om "nee" als reflex te hebben, zodat "ja" het resultaat is van een weloverwogen keuze.
En bij online bankieren ga ik bewust niet voor maximaal gemak maar voor zorgvuldigheid. Ik neem de tijd om een overboeking te doen, ik neem de tijd om alles nog eens zorgvuldig te checken voor ik die definitief maak, en ik neem ook de tijd om als ik iets onverwachts zie even wat beter te kijken. Net als bij verkopers en bedelaars heb ik mezelf ingepeperd dat verwarring een slechte raadgever is en heb ik
nee, tenzij ik het helemaal overzie als basishouding, want zo wordt die reactie de ingesleten reflex. Als onderdeel daarvan heb ik mezelf ingepeperd dat dingen die je online doet nooit zo urgent zijn dat je niet even goed kan nadenken. En iemand die actief dat nadenken verstoort is dus verdacht.
Die manier van doen is geen absolute garantie dat het nooit misgaat, ieder mens heeft zijn zwakke momenten en zwakke periodes, maar je verkleint de kans op gedonder er wel aanzienlijk mee.
Ik ben echt niet met het besef geboren dat de juiste reflexen trainen iets toevoegt, en dat gewoontes en vaste patronen de manier zijn om dergelijke reflexen te trainen. Ik heb geleidelijk aan geleerd, gelukkig zonder grote ongelukken onderweg, dat dat werkt. Omdat ik het zelf heb moeten ontwikkelen snap ik dat echt niet iedereen dat in de gaten heeft.
Wat ik echter moeilijk kan bevatten zijn al die mensen die kennelijk niet beseffen dat de vraag of iets goed afloopt mede afhangt van hun eigen inspanning en zorgvuldigheid. Sommigen maken zelfs fel bezwaar tegen elke kleine moeite die ze ergens voor moeten doen, zoals bijvoorbeeld een hardwaretoken gebruiken bij internetbankieren (ik heb heel wat mensen gesproken die dat volstrekt onacceptabel vinden, want het is lastig). Ik ben bang dat als je zo in het leven staat je niet eens in de buurt komt van een begin maken van jezelf wapenen tegen oplichters, en zelfs niet tegen het maken van simpele blunders.