Gemeenten hebben nog altijd geen wettelijke basis voor het monitoren van online activiteiten. Het gebrek aan een expliciete juridische basis betekent echter niet dat er niets mag, zo stelt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Het gebruik van nepaccounts wordt echter afgeraden.

Vorig jaar publiceerden de Rijksuniversiteit Groningen en NHL Stenden Hogeschool onderzoek waaruit bleek dat Nederlandse gemeenten nepaccounts gebruiken om burgers op social media te volgen. Via Facebook, Twitter en andere social media proberen de gemeenten om zicht op mogelijke ongeregeldheden te krijgen en fraude te bestrijden.

Hierbij wordt soms ook de wet overtreden. Zo werkt bijna één op de zes van de ondervraagde gemeenten met nepaccounts. Alleen politie en inlichtingendiensten mogen deze methode onder strikte voorwaarden inzetten. Het monitoren door gemeenten zorgde voor de nodige kritiek.

Om de bewustwording over de regels voor monitoring te vergroten wil het kabinet de expertise binnen overheidsorganisaties versterken. "We ontwikkelen daarom een Rijksbrede richtlijn/handreiking Monitoring waarin we aangeven hoe de departementen en uitvoeringsinstanties binnen de kaders van de AVG kunnen monitoren", zo liet toenmalig minister Ollongren van Binnenlandse Zaken weten.

Het kader, dat mede met de VNG zou worden opgesteld, is nog altijd niet beschikbaar. "Desinformatie, opruiing en online bedreiging kunnen leiden tot verstoring van de openbare orde en veiligheid. Gemeenten willen dit voorkomen door op verantwoorde wijze online te monitoren. Daarbij hebben ze behoefte aan duidelijke juridische kaders. Dit laat helaas nog wel enige tijd op zich wachten. Wat nu?", zo stelt de VNG de vraag.

Om gemeenten te helpen publiceerde Noord Holland Samen Veilig een interventiekaart en is er een checklist met juridische afwegingen voor online monitoring opgesteld. Zo wordt gemeenten afgeraden om besloten bronnen te monitoren, wat ook geldt voor het gebruik van nepaccounts. Daarvoor ontbreekt een wettelijke basis, zo blijkt uit een document van Noord Holland Samen Veilig. Met de gepubliceerde informatie zouden gemeenten sneller moeten kunnen handelen bij concrete incidenten.