De Autoriteit Persoonsgegevens hoeft niet handhavend op te treden tegen de Arnhemse arthouse-bioscoop Focus Filmtheater die contant geld weigert, zo heeft de rechtbank Gelderland geoordeeld. Sinds de verhuizing naar een nieuw pand kunnen bezoekers van de bioscoop niet meer contant voor hun bioscoopkaartje betalen. Daarmee dwingt de bioscoop bezoekers tot het laten verwerken van hun persoonsgegevens, aldus privacyactivist Michiel Jonker.

Jonker diende in augustus 2018 bij de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) een handhavingsverzoek in. Dat verzoek werd in november 2019 door de toezichthouder afgewezen. Volgens de AP is niemand verplicht om contant geld als wettig betaalmiddel te accepteren. Tevens stelt de toezichthouder dat de bioscoop via haar algemene voorwaarden een "contract" met de bioscoopbezoekers tot stand brengt, waaruit een noodzaak zou voortvloeien om persoonsgegevens van de bioscoopbezoekers te verwerken.

"Het moet niet mogelijk zijn dat achteraf door middel van profilering wordt achterhaald voor welke films iemand in de loop der tijd belangstelling heeft getoond. Als deze bioscoop privacyvriendelijke contante betaling mag weigeren, dan is dat het signaal dat iedereen afhankelijk mag worden gemaakt van niet-anonieme methoden om betalingen te doen - via pin of via internet. Dan moet je gaan nadenken wat andere mensen, autoriteiten of geautomatiseerde systemen voor conclusies kunnen trekken over jouw keuze om wel of niet bepaalde films te zien. Dat geeft aan deze zaak een grote lading", aldus Jonker.

De privacyactivist, die in deze zaak werd gesteund door privacystichting Privacy First, stelt dat de weigering van een bioscoop om contante betaling te accepteren onderdeel uitmaakt van een ontwikkeling waarbij er steeds meer vrijheden van burgers worden afgenomen. "Het heeft lang geduurd voordat de rechtszitting plaatsvindt. Het enige voordeel daarvan is dat inmiddels veel meer mensen zien dat hun vrijheid wordt ondermijnd en daartegen opkomen."

De rechter komt nu tot het oordeel dat de privacytoezichthouder niet hoeft in te grijpen. De bioscoop heeft namelijk een gerechtvaardigd belang door contant geld te weigeren en pinnen te verplichten, namelijk het verhogen van de veiligheid. Daarnaast mag de bioscoop via de algemene voorwaarden bij de aankoop van een bioscoopkaartje aan de balie dit ook afdwingen. Hierbij kan de bioscoop een beroep doen op artikel 6 van de AVG, waarin sprake is van een wettelijke grondslag voor de verwerking van persoonsgegevens wanneer er sprake is van de "noodzaak ten behoeve van de uitvoering van een contract".

Verder stelt de rechter dat het mogelijk is om een bioscoopkaartje te kopen met een ergens anders met contant geld gekochte bioscoopbon. "Daarmee blijft de mogelijkheid bestaan om zonder de verwerking van persoonsgegevens een kaartje te kopen", zo staat in het vonnis. De rechtbank komt dan ook tot het oordeel dat de verwerking van persoonsgegevens evenredig is met de belangen die met de verwerking van de persoonsgegevens zijn gediend.

Jonker is verbolgen over de uitspraak en vreest dat die vergaande gevolgen zal hebben: "Met deze uitspraak is de afschaffing van contant geld weer een stap dichterbij gebracht. Iedere winkelier of caféhouder kan nu zeggen: Ik heb als doel om de veiligheid te bevorderen door contant geld te weigeren. En dan is het volgens de rechtbank prima geregeld." Het is nog onduidelijk of de privacyactivist in hoger beroep tegen de uitspraak gaat. "Het is me al enige tijd duidelijk dat we in Nederland niet in een rechtsstaat leven, in ieder geval niet als het om privacy gaat, maar ook een aantal andere grondrechten worden door onze rechters niet serieus beschermd."