De Autoriteit Persoonsgegevens en de Raad van State (RvS) hebben zich kritisch uitgelaten over een wetsvoorstel van het kabinet voor de aanpak van radicalisering en adviseerden de nodige aanpassingen door te voeren. Minister Yesilgoz van Justitie en Veiligheid heeft nu een aangepast wetsvoorstel bij de Tweede Kamer ingediend.

In 2014 kwamen Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) met een Actieprogramma integrale aanpak jihadisme. Eén van de maatregelen was om multidisciplinaire casusoverleggen te organiseren waar lokale instanties informatie delen over signalen van radicalisering en interventies afstemmen.

Gemeenten organiseren de overleggen waarin de aanpak van personen wordt besproken van wie wordt aangenomen dat ze radicaliseren of zijn geradicaliseerd. Naast de gemeente, de politie en het Openbaar Ministerie (OM) schuiven, afhankelijk van de casus, ook andere instanties aan, zoals de raad voor de kinderbescherming of de reclassering.

Het wetsvoorstel "voor regels voor de gegevensverwerking in de persoonsgerichte aanpak van radicalisering en terroristische activiteiten" moet de wettelijke basis versterken voor gemeenten om deze overleggen te organiseren. Daarnaast schrijft het wetsvoorstel voor welke categorieën persoonsgegevens verstrekt worden door partijen en instanties die aan de overleggen deelnemen. Het kabinet legde het wetsvoorstel aan de Autoriteit Persoonsgegevens en Raad van State voor, die beiden zeer kritisch zijn.

Zo waarschuwt de privacytoezichthouder dat onduidelijk is of de overleggen alleen zijn gericht op al "bekende personen", of dat door het gezamenlijke analyseren van informatie ook "potentiële gevallen" in beeld komen. "Dat laatste is uiteraard veel ingrijpender. Door deze onduidelijkheid in de doelen kunnen noodzaak en proportionaliteit van de voorgestelde verplichte gegevensdeling ook niet goed worden vastgesteld en ontstaan op diverse punten onduidelijkheden", aldus de AP.

De privacytoezichthouder stelt tevens dat ook de herkomst en de sterkte van de meldingen over radicalisering die een gemeente met andere instanties kan delen te onduidelijk zijn. Dat kan ervoor zorgen dat mensen onterecht als geradicaliseerd worden aangemerkt. De Autoriteit Persoonsgegevens adviseerde het kabinet dan ook het wetsvoorstel niet in te dienen tenzij de bezwaren zijn weggenomen.

Raad van State

De Raad van State heeft ook de nodige opmerkingen. Zo is er geen rechtmatigheidsadviescommissie die de rechtmatigheid van de verwerking van de gegevens structureel beoordeelt. Ook ontbreekt een plicht tot privacy audits en jaarverslaglegging. Daarnaast regelt het wetsvoorstel de mogelijkheid dat derden aanschuiven bij het overleg, maar is daarbij niet voorzien in specifieke beperkingen met betrekking tot de deelname van private partijen. Evenmin zijn regels opgenomen voor de toegang tot en de beveiliging van een gezamenlijk informatiesysteem.

Verder is een duidelijke afbakening van het doel van de gegevensverwerking binnen de overleggen nodig. De AVG stelt dat persoonsgegevens alleen voor welbepaalde doelen mogen worden verzameld en in principe niet voor andere doelen mogen worden verwerkt. "Problematisch is daarom dat de toelichting de definities van radicalisering en terroristische activiteiten als “richtsnoer” typeert. Daarmee wordt de indruk gewekt dat ook in andere gevallen sprake kan zijn van radicalisering, terrorisme of extremisme. Dit is onwenselijk en bovendien ook niet nodig", aldus de RvS.

Ook maakt het wetsvoorstel de verwerking van bijzondere persoonsgegevens (inclusief strafrechtelijke gegevens) mogelijk voor onverenigbare doelen, terwijl de grondslag daarvoor onvoldoende door het kabinet is gemotiveerd, zo laat de Raad van State verder weten. Dat adviseerde het kabinet om de nodige aanpassingen door te voeren voordat het wetsvoorstel bij de Tweede Kamer werd ingediend.

Yesilgoz laat in een reactie op het advies van de Raad van State weten dat verschillende aanpassingen zijn doorgevoerd. Zo is onder andere in de memorie van toelichting omschreven wat moet worden verstaan onder "ondermijning van de democratische rechtsstaat". Een definitie van terroristische activiteiten is echter niet in het wetsvoorstel zelf opgenomen. Het aangepaste wetsvoorstel is nu bij de Tweede Kamer ingediend.