Het preventief opnemen van gesprekken van gedetineerden en hun advocaat is niet toegestaan, zo heeft de Raad van State (RvS) geoordeeld. "Dit is een verregaande beperking van het recht op vertrouwelijke communicatie met een advocaat. Dat recht behoort tot de kern van het recht op een eerlijk proces en is in een democratische rechtsstaat van groot belang", aldus de RvS.

Begin vorige maand zijn bij stemmingen in de Tweede Kamer amendementen aangenomen bij het wetsvoorstel tot wijziging van de Penitentiaire beginselenwet. De amendementen van BBB en VVD gaan over het houden van toezicht op vertrouwelijk contact tussen gedetineerden en hun advocaat. Het wetsvoorstel van de minister regelt dat visueel toezicht wordt gehouden op dat contact. Het amendement van de BBB, dat met 77 stemmen voor werd aangenomen, bepaalt dat de contacten van alle gedetineerden in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) en de Afdeling Intensief Toezicht (AIT) audiovisueel worden opgenomen.

Het amendement van de VVD, ook met 77 stemmen voor aangenomen, maakt het mogelijk om gesprekken van een bepaalde gedetineerde met diens advocaat op te nemen. Die opnames worden dan direct beluisterd door een onafhankelijke commissie, die de minister vervolgens informeert of nader onderzoek naar de advocaat nodig is. Beide amendementen bevatten een grondslag voor het preventief opnemen van gesprekken van gedetineerden in de EBI of op de AIT en hun advocaat.

"Dit is een verregaande beperking van het recht op vertrouwelijke communicatie met een advocaat. Dat recht behoort tot de kern van het recht op een eerlijk proces en is in een democratische rechtsstaat van groot belang", aldus de Raad van State. Die wijst naar rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, waaruit volgt dat de vertrouwelijke communicatie tussen een gedetineerde en diens advocaat alleen in uitzonderlijke omstandigheden mag worden beperkt. Zo moet er een individuele afweging worden gemaakt.

"Algemene preventieve maatregelen zijn daarom niet toegestaan", stelt de RvS. "Op basis van feiten en omstandigheden moet aannemelijk zijn dat in het individuele geval misbruik wordt gemaakt van vertrouwelijke communicatie met een advocaat. Zo’n beoordeling ontbreekt bij beide amendementen. Daardoor is er geen dwingende redenen die deze beperking kunnen rechtvaardigen."

Recht

De Orde stelt dat het hierbij gaat om fundamenteel recht waarover het Europees Hof voor de Rechten van de Mens zich regelmatig heeft uitgesproken. "Wanneer een advocaat niet vertrouwelijk met zijn of haar cliënt kan communiceren kan geen effectieve bijstand worden verleend en handelt de staat in strijd met wetten en verdragen", zo liet de NOvA vorige maand weten. De Orde heeft Kamerleden geadviseerd om tegen de wet in de huidige vorm te stemmen (pdf).